HALA TARGOWA, na pl. Dominikańskim,między ul. Pańską, Podwalem Staromiejskim i Lawendową. Na terenie cmentarza z XI w., nast. pierwszego q kośc. św. Mikołaja, funkcjonującego od końca XII do pocz. XIV w., nast. klasztoru q dominikanów, funkcjonującego od XIV w. do 1813; po jego zniszczeniu był tam plac ćwiczeń wojsk. oraz od 1835/40 targowisko. Zbudowana 1894–96 wg projektu Kurta Fehlhabera (koszt 430 tys. marek), miała zlikwidować handel uliczny. Oddana do użytku 3 VIII 1896, przy jednoczesnym zamknięciu wszystkich (z wyjątkiem Targu Rybnego) targów na q Starym i q Głównym Mieście; otwarta była przez 6 dni w tygodniu od godz. 5 (lato) lub 6 (zima) do 20 (latem z przerwą obiadową od 13 do 17), a w soboty do 21.30. Budynek (wys. 15 m, pow. 4714 m²) z cechami modernizującego baroku, jednokondygnacyjny, podpiwniczony, z otwartą wewnątrz kratownicową konstrukcją dachową, wspartą na 22 żeliwnych słupach w 2 rzędach. W słupach zamontowano panewki (stosowane w mostach i wiaduktach), które przy niskich temp. i kurczeniu się słupów pozwalały zachować stabilność konstrukcji. Wyznaczone słupami 3 trakty (środkowy szerszy i wyższy, oświetlony w partii dachowej rzędami okien) przeznaczono na 188 stoisk handl., w formie drewnianych kiosków i stołów handl. (76 stoisk mięsno-wędliniarskich, 64 warzywniczo-owocowe, 22 nabiałowe, 16 rybnych, 10 z pieczywem). Miała pomieszczenia adm., kuchnie, posterunek policji, toalety. Wokół na zewnątrz umieszczono 627 stoisk owocowo-warzywnych (tzw. zielony rynek), ze zgodą na handel w środy i soboty. Elewacje licowane cegłą, z trójdzielnymi, półkolistymi oknami, zakończone ścianką attykową i wielobocznymi wieżyczkami w narożnikach. Bramy umieszczone na przestrzał, w osiach budynku, opatrzone od zewnątrz herbem Gd., wschodnia i zachodnia flankowane wielobocznymi wieżyczkami, północna i południowa pseudoprzyporami i wieżyczkami nadwieszonymi, z wiatrołapami od wewnątrz. Na przeł. lat 30. i 40. XX w. usunięto neomanierystyczne, drewniane, kryte blachą zwieńczenia wieżyczek, wprowadzając w ich miejsce wielokątne, ceglane daszki, usunięto z attyki dekoracyjne sterczynki, zlikwidowano trójkątne szczyty w połowie długości ścian, zastępując je prostymi pasami muru, z dachu usunięto kute w żelazie elementy ozdobne. Wewnątrz na ścianie zach. powstała antresola. W 1945 miejsce magazynowania żywności dla mieszkańców Gd. i wojsk niem., w marcu 1945 budynek stracił jedynie 16 wieżyczek. Następnie własność państw. przedsięb. WSS Społem. W 1952 rozważano projekt przebudowy części zach., dokonania podcięcia, pod którym mógłby prowadzić chodnik dla pieszych, usprawniający komunikację na ul. Pańskiej. W latach 60. XX w. planowano wyburzenie hali i postawienie w jej miejscu sklepu samoobsługowego. 27 XI 1992 na pl. Dominikańskim (po płn. stronie hali) oddano do użytku nowe, stylizowane pawilony sprzedaży kwiatów. W 1992 przejęta przez miasto, zarządzana przez przedsięb. Hale i Targowiska w Gd., 1993 sprywatyzowana, przejęta pocz. przez firmę Marbud (małżeństwa Sieńkowskich) – 1997 decyzją Sądu Najwyższego RP umowę unieważniono. 4 III 1999 halę nabyła sp. z o.o. Kupcy Dominikańscy (zawiązana w grudniu 1991 przez kupców sprzedających w hali i na zielonym rynku). Oddalono również roszczenia do hali i zielonego rynku wysuwane przez dominikanów z kościoła św. Mikołaja. Kapitalny remont z odbudowaniem wieżyczek (poprzedzony od 1999 badaniami hist.-archit.) prowadzono od 2 I 2001 do 25 VIII 2005 (oficjalne otwarcie). Obecnie hala ma na 3 poziomach (z antresolą) 107 stoisk, wytyczonych szklanymi taflami (zamiast wcześniejszych drewnianych), 3 windy (jedna panoramiczna), klimatyzację. Po odkryciach archeol. w trakcie remontu (2001) zmieniono projekt i na 1000 m² wyeksponowano na najniższym, piwnicznym poziomie fragmenty zarysu murów pierwszego kośc. św. Mikołaja. Ogólna pow. użytkowa: 4242 m², kubatura: 28 542 m3. Od września 2005 do 1 III 2010 przeprowadzono remont zielonego rynku, wybudowano 30 nowych stoisk. Odkryto wtedy romańskie piwnice pierwszego klasztoru dominikanów; zabytki te mają stanowić odrębny skansen.
BŚ
