DŁUGI TARG

< Poprzednie

Następne >

Portal Nowego Domu Ławy na Długim Targu

Długi Targ (w lustrzanym odbiciu), widok od strony zachodniej, Balthasar Friedrich Leizel, około 1780

Fragment północnej pierzei Długiego Targu z Dworem Artusa i Ratuszem Głównego Miasta, około 1880

Długi Targ od strony zachodniej

Portal Nowego Domu Ławy na Długim Targu, XIX wiek

DŁUGI TARG (Langer Markt). Najpóźniej od końca IX w. istniały tu zabudowania związane z przeprawą przez q Motławę (odkrycia archeol. pod q Ratuszem Głównego Miasta). Po powstaniu q Głównego Miasta, od poł. lat 20. XIV w., jego centr. miejsce. Początkowo zaliczany do q ul. Długiej, wyodrębniony przed 1378 (forum-targ), od 1514 we współczesnej nazwie (lange markt). W XIV i XV w. w każdą sobotę miejsce handlu mięsem; odcinek między ob. q fontanną Neptuna a Ratuszem Głównego Miasta nazywany był Targiem Prosiąt. Targ w 1881 przeniesiono na pl. Dominikański. Długi Targ pokryty był kamieniami polnymi, jego ob. poziom jest wyższy o 1,5 m w stosunku do poziomu z 1617. W 1882 (podobnie jak ul. Długa) wybrukowany kostkami granitu sprowadzonymi ze Skandynawii. W 1853–54 dotarł tu gaz z gazowni miejskiej (q gazownie), 1871–73 doprowadzono nowe instalacje wodoc.-kanal., zastępując działający od pocz. XVI w. wodociąg z wodą z q Potoku Siedleckiego i q Kanału Raduni. 27 V 1885 ruszyły z niego pierwsze tramwaje konne do q Wrzeszcza (od 14 VII 1885 przez Targ przebiegała ich linia z ul. Łąkowej do q Targu Rakowego), zelektryfikowane 1896 (q tramwaje). W 1945 całkowicie zniszczony, odbudowany, pokryty szlifowanym granitem. 20 V 1959 zlikwidowano ruch tramwajowy, w grudniu 1960, po oddaniu do użytku nowej jezdni łączącej ul. Chmielną z ul. Okopową, zlikwidowano ruch kołowy. Obecnie otoczony 46 zabudowanymi parcelami, z numeracją od wylotu ul. Ławniczej (1415 Matzkausche Gasse). Znajduje się tu q Dwór Artusa. W kamieniczkach nr 1–4, zwanych „królewskimi”, począwszy od XVII w., kwaterowali odwiedzający Gd. królowie pol.: Zygmunt III Waza (1623, 1626, 1627), Władysław IV (1634, 1635, 1636), Jan Kazimierz (1651, 1656/57, 1659/60), Jan III Sobieski (1677/78), August II (1698, 1710, 1716) i Stanisław Leszczyński (1708, 1733/34). W domu nr 1, o klasycyst. fasadzie z czasów, kiedy należał do rodziny q Muhlów, lokowano damy dworu. Właściwą kwaterą królewską były górne piętra renes. domu nr 2 (z portalem i figurą Neptuna na szczycie); 9 IX 1677 urodził się tu królewicz Aleksander Sobieski. W XVIII w. kamieniczka należała do q Rosenbergów. Przed ozdobionym bogatymi kratami q przedprożem ustawiono 2 pionowe płyty kamienne z czasów Stefana Batorego (lewa jest autentyczna). W czasie pobytu królów sień tego domu pełniła funkcję sali tronowej. Połączona z nią specjalnie przebitym przejściem sień domu nr 3 służyła na przemian za jadalnię i salę sądową. Na przełomie XVII i XVIII w. właścicielem tego domu był królewski poczmistrz Franciszek de Grata (q poczta). W kamieniczce nr 4, z fasadą z ok. 1630, mieszkali medycy królewscy i niektórzy dworzanie. Bliźniacze rokokowe fasady nr 5 i 6 mają wspólne przedproże. Portal nr 5 skopiowano z Długiej 14, płyty przedproża z ok. 1700 pochodzą z domu Ferberów przy Długiej 29 (w balustradzie ich godło: żuraw z kamieniem w podniesionej łapie, symbol czujności). Przedproże (z postaciami nagich kobiet siedzących przy stole) klasycyst. kamieniczki nr 7 przeniesiono z ul. Szerokiej 33. Dom nr 8 należał od 1726 do q Brandesów. W klasycyst. fasadę wmontowano kopię renes. portalu z domu nr 11. Przedproże pochodzi z Długiej 30, płyty z 3 gracjami i 2 sfinksami – z domu Pod Murzynkiem na Szafarni (ob. hotel Podewils). Pierwotne przedproże ustawiono przed sąsiednim domem nr 9. Przed domem nr 10, o barok. fasadzie z ok. 1705, odtworzono i ustawiono przedproże z Długiej 76. W kamieniczce nr 11, należącej do burmistrza q Johanna von Werdena, kwaterował Zygmunt August. Od 1695 właścicielem był rajca Johannes Brandes, którego herb wyrzeźbiono w przedprożu (przy odbudowie umieszczono niedokładną kopię, oryginał na dziedzińcu plebanii q kośc. NMP). Kończący pierzeję dom nr 13 należał w końcu XVIII w. do rajcy Karla Ludwiga Gralatha (przedproże stało pierwotnie przy ul. Piwnej 69). Za wylotem ul. Mieszczańskiej (1415 Birhalsche Gasse, do 1945 Berholdsche Gasse) dom nr 15, należący niegdyś do burmistrza q Gerharda Brandesa, posiada renes. fasadę z 1605, z barok. przedprożem. Pod nr. 17, własność m.in. burmistrza q Matthiasa Zimmermanna, mieszkała w 1504 królowa Helena, żona Aleksandra i Jagiellończyka. Na połączonych 3 parcelach z łącznym nr. 19 od 1825 funkcjonował hotel (De Leipzig, Hotel du Nord, Zum Preußischen Hof, po 1945: Jantar, ob. Radisson Blu Hotel Gdańsk (q hotele)). Najbardziej okazała kamieniczka nr 20 (po 1822 siedziba Pruskiego Banku Królewskiego) stoi w miejscu domu burmistrza q Gerta von der Beckego; ob. częściowo autentyczna fasada z 1680 (dzieło q Andreasa Schlütera mł.). Od strony Motławy DT zamyka q Brama Zielona. AJ