BUDYNEK ODDZIAŁU OKRĘGOWEGO NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO

< Poprzednie

Następne >

Bank Rzeszy, około 1910

BUDYNEK ODDZIAŁU OKRĘGOWEGO NARODOWEGO BANKU POLSKIEGO, wcześniej siedzibaReichsbankhauptstelle (gł. filia Banku Rzeszy), ul. Okopowa 1 (do 1945: Karrenwall) i q Bank von Danzig. Oddział Banku Rzeszy obejmujący prowincję Prus Zach. powstał w Gd. 1879. Wcześniej (1814–79) działał w Gd. oddział państw. banku prus. (Königliche Bank), pocz. przy Langer Markt 450 (Długi Targ 20), od 10 IX 1859 w zakupionej na ten cel kamienicy przy Jopengasse 69 (ul. Piwna).Po likwidacji zach. wewnętrznego ciągu obwarowań (rozpoczętej 1895), w miejscu dawnych wałów (q fortyfikacje), między zespołem Katowni i q Wieży Więziennej, An der Reitbahn (ul. Bogusławskiego) oraz nowo wytyczoną ul. Karrenwall (Okopową), powstał kwartał, w którym najbardziej prestiżowa była działka w płn.-zach. narożniku, obok najważniejszego wjazdu do q Głównego Miasta. Zajął ją budynek banku, powstaływ ostatnich latach XIX w. wg projektu Maxa Hasaka (autora projektów budowy lub przebudowy kilkudziesięciu budynków Banku Rzeszy na terenie Cesarstwa).

Gmach zaprojektowano na planie litery L, dłuższym bokiem zwrócony w zach. stronę. Główne wejście znalazło się od strony q Bramy Wyżynnej, na wsch. krańcu krótszej elewacji, od strony gł. kierunku, z którego mogli nadchodzić lub przyjeżdżać klienci. Przy reprezentacyjnym wejściu powstała gł. klatka schodowa. Duża sala operacyjna z kasami, o pow. ok. 300 m², zajęła płn.-zach. część parteru, w płd. krańcu zach. skrzydła urządzono mieszkania dla pracowników (z własną klatką schodową). Pierwsze piętro zajęło mieszkanie dyrektora, drugie – 2 mieszkania służbowe. Plan budynku zaprojektowano, kierując się przede wszystkim potrzebami funkcjonalnymi. Elewacja zach. otrzymała jednak ściśle symetryczną, dziewięcioosiową kompozycję, nieodpowiadającą układowi kryjących się za nią pomieszczeń. W 7 środkowych osiach na parterze znalazły się duże okna zwieńczone półkolistymi łukami wspartymi na kolumnach z jońskimi głowicami. Piętra oświetliły mniejsze, prostokątne okna. Środkową oś zach. elewacji zaakcentował balkon na pierwszym piętrze i wysoki szczyt, a po bokach powstały wykusze, przybierające ponad gzymsem kształt wieżyczek zwieńczonych smukłymi hełmami. Na wykuszach umieszczono płaskorzeźby z wizerunkami hrabiego Ludwiga von Dohna, zasłużonych gdańszczan: q Jana Heweliusza, q Daniela Gralatha, q Jakoba Kabruna, q Daniela Chodowieckiego i q Leopolda Wintera (odtworzone podczas renowacji fasady w 1999). W elewacji płn. nieco większy wykusz zaakcentował skrajną oś z gł. wejściem. Także ta elewacja została zwieńczona wysokim szczytem. Bank ozdobiły bogate dekoracje, w tym rzeźby, płaskorzeźby, kamienne cokoły i gzymsy, bogate obramienia okien, zwieńczenia słupków balustrady balkonu w formie kul.

Projektując detale, w większości wykonane z piaskowca i częściowo złocone, użyto form płn. neorenesansu, stosowanego na przeł. XIX i XX w. w fasadach wielu budowanych wówczas w Gd. gmachów publicznych.We wnętrzu, podobnie jak w elewacjach, znalazły się liczne dekoracje i ozdobnie rozwiązane detale archit. W stropie sali operacyjnej przestrzenie między stalowymi belkami pokrytymi miedzią wypełniły majolikowe kasetony. Belki wsparły się na monolitycznych granitowych filarach. Większość pozostałych pomieszczeń banku nie była uboższa niż gł. sala. Oficjalne otwarcie przeniesionego z Jopengasse banku odbyło się 13 VII 1906, wcześniej 28 V 1906 zwiedził go cesarz Wilhelm II. Do 1945 działał pod adresem Karrenwall 10, ob. ul. Okopowa 1.

W 1945 w większym stopniu zostały uszkodzone jedynie szczyty i hełmy wieżyczek (ich pozostałości rozebrano). Budynek zachował funkcje banku. W 1999 Jacek Krenz oraz Beata i Piotr Lochowie wykonali (zrealizowany) projekt przebudowy gł. sali; wyeksponowano wówczas i odrestaurowano niektóre elementy dawnego wyposażenia. Na przeł. XX i XXI w. pracom konserwatorskim i restauratorskim poddano także elewacje gmachu. JASZ