KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA, oddział gdański
KRAJOWA AGENCJA WYDAWNICZA (KAW), oddział gdański. Powołany w styczniu 1972 staraniem Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (KW PZPR) w Gdańsku z dotychczasowych „Wydawnictw Artystyczno-Graficznych” (WAG), od 1974 włączonych do KAW w koncernie Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej (RSW) „Prasa–Książka–Ruch”. WAG, z siedzibą przy ul. św. Ducha w Gdańsku, wydawał plakaty, kalendarze, albumy, ulotki, broszury. Gdański oddział KAW był jednym z 10 oddziałów w Polsce, obejmował sześć województw: gdańskie, elbląskie, olsztyńskie, toruńskie, bydgoskie i włocławskie.
Profil edytorski dotyczył publikacji popularnych związanych z polityką, społeczeństwem, krajoznawstwem, turystyką, kulturą, ekonomią, literaturą, popularyzacją sztuki, Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR) i krajów Europy Środkowowschodniej, a także aktualnych problemów światowych. Dodatkowymi zadaniami był druk propagandowych plakatów dla miast i osiedli z okazji świąt państwowych i ważnych rocznic (np. 22 lipca), także materiałów szkoleniowych dla terenowych instruktorów propagandy (miejskie i powiatowe Komitety PZPR) i lektorów w zakładowych (w Podstawowych Organizacji Partyjnych PZPR). KAW wydawało też prace zlecone druków ulotnych jak: plakaty, ulotki reklamowo-propagandowe, broszury oraz miesięczną kronikę fotograficzną z wydarzeń w regionie. W ciągu roku publikowano około 20 tytułów książek i 25 plakatów (po 1979 produkcja plakatów zmalała). W latach 1977–1986 opublikowano około 150 tytułów w nakładzie 6 mln egzemplarzy.
Siedziba oddziału gdańskiego mieściła się początkowo w trzech budynkach: przy ul. św. Ducha, ul. Grobla, ul. Ogarna, od 1988 do likwidacji w 1991 w budynku przy ul. św. Ducha. Materiały drukowano m.in. w Zakładach Graficznych w Gdańsku, Olsztyńskich Zakładach Graficznych, Bydgoskich Zakładach Prasowych, Prasowych Zakładach Graficznych w Koszalinie. Kolorowe reprodukcje realizowano zleceniami w drukarni „Słowa Polskiego” w Warszawie. Pierwszym redaktorem naczelnym był Stanisław Hinz, były pracownik Komitetu Wojewódzkiego PZPR, sekretarzem Izabella Wojciechowska. Wśród redaktorów byli m.in. Tadeusz Skutnik, Barbara Snarska, Anna Jasińska, Anna Rupiewicz, wśród fotoreporterów m.in. Wojciech Lendzion (syn Leona Lendziona), Krystyna Andryszkiewicz, Eugeniusz Pawłowski, wśród ilustratorów m.in.: Czesław Tumielewicz, Wiesława Majchrzaka, Anna Ciesielczyk, Mieczysław Olszewski, Maciej Dzendzela.
Wśród edytorskiego dorobku literackiego znajdowały się m.in. pozycje Andrzeja Twerdochliba O naiwności i zaufaniu (Gdańsk 1984; wybór felietonów tegoż z „Głosu Wybrzeża”), Jacka Kotlicy Baśń o wronim oku (Gdańsk 1984), Sławomira Siereckiego Widmo na mewiej rafie (Gdańsk 1978), Stanisława Goszczurnego Wyrok śmierci (Gdańsk 1986). Wydano album „Pan Tadeusz w ilustracjach” (1984), wiele publikacji obejmowała literatura dla dzieci i młodzieży takich pisarzy jak Zbigniew Żakiewicz, Andrzej Grzyb, Mirosławy Stecewicza, Jacek Kotlica, Teresa Ferenc, Alicja Balińska (np. Imieniny króla i opowieść Gdańska). Wydawano serię książek dla dzieci z bajkami „Teatrzyk Malucha”, z podziałem na role i projektem strojów do samodzielnego wykonania (m.in. „Jaś i Małgosia”, z adaptacją Janiny Pączkowskiej, 1980).
Ze względu na walory krajoznawcze Wybrzeża publikowano sporo pozycji o tematyce turystycznej, w tym informatory tematyczne (m.in. Malbork, Kartuzy, Wdzydze Kiszewskie, Grunwald, Izabelli Trojanowskiej Półwysep Helski, pod redakcją Leon Łuka wydano Przewodnik po muzeach ziemi gdańskiej (1977)), jak i pozycje dotyczące historii, krajobrazu, kultury i życia miast. Autorami byli m.in. Franciszek Mamuszka (Trójmiasto. Gdańsk–Sopot–Gdynia, Gdańsk 1984), Oliwa. Okruchy z dziejów, zabytki (Gdańsk 1985), Jerzy Boski, Gdańsk-Jelitkowo, plaża (Gdańsk 1976), Lech Mokrzecki (Twierdza Wisłoujście, Gdańsk 1978), Hanna Domańska (Śladami gdańskich zabytków, Gdańsk 1987), Tadeusz Domagała (Gdańsk–Ratusz Głównego Miasta i Bramy ulicy Długiej).
W 40. rocznicę wybuchu II wojny światowej wydano album Andrzeja Drzycimskiego i Stanisławy Górnikiewicz, Wojna zaczęła się na Westerplatte (Gdańsk 1979). Wydawano literaturę popularno-naukową m.in. Lucjana Znicza, Goście z kosmosu? (Gdańsk 1980), Andrzeja Marksa, Atlantyda – fantazja czy rzeczywistość?, Andrzeja Ropelewskiego, Oddział partyzancki „Spaleni” (Gdańsk 1986). Z inspiracji prof. Tadeusza Kielanowskiego opublikowano jego wspomnienia Prawie cały wiek XX. Wspomnienia lekarza (Gdańsk 1987) i dorobek konferencji lekarzy i humanistów gdańskich Człowiek w obliczu śmierci, Człowiek – jego ból i cierpienie, Człowiek zabija sam siebie.
W profilu KAW była także literatura społeczno-polityczna, związana z aktualnymi wydarzeniami i problemami Polski, z historią partii politycznych (Andrzej Sobociński, Z dziejów PPR PPS w województwie gdańskim, Gdańsk 1988; Stefan Zabieglik, Słowa i myśli. Wolność, demokracja i myśli, socjalizm, przemoc i terror, równość i klasy społeczne, Gdańsk 1987). Wśród innego rodzaju wydawnictw były także książki o tematyce morskiej, m.in. Edmunda Kosiarza, Wojna na Bałtyku 1939 (Gdańsk 1988), Andrzeja Perepeczki, Oni dwaj przez cały ten rejs (Gdańsk 1983).
Gdański oddział KAW działał do grudnia 1991, zaprzestał działalności po likwidacji RSW „Prasa–Książka–Ruch, wobec trudności finansowych, zadłużenia, inflacji, braku wsparcia z centrali w stolicy i konkurencji małych wydawnictw. Majątek oddziału gdańskiego KAW został sprywatyzowany, powstało niewielkie wydawnictwo KAW-Gdańsk sp. z.o.o., nastawione na edycję pocztówek i folderów.
Bibliografia:
Gdański KAW, „Przegląd Księgarski i Wydawniczy”, 1975, nr 6, s. 2, 9.
Grzybowski Adam, Dorobek, który się liczy. Gdański KAW i jej inicjatywy, „Wieczór Wybrzeża”, 1978, nr 243, s. 4.
Krajowa Agencja Wydawnicza, „W Kręgu Ksiażki”, 1988, nr 10, s. 80.
Laskowska Jolanta, Ruch wydawniczy w Trójmieście po II wojnie światowej (1945–1989), Gdańsk 2009, s. 135–139.
Taraszkiewicz Beata, „Gedaniana” w dorobku wydawniczym Polski w latach 1945–1989, Toruń 1997, s. 51–52.
