KRAWCZYŃSKI TADEUSZ, żołnierz, urzędnik
TADEUSZ MARIAN KRAWCZYŃSKI (22 II 1911 Środula, powiat będziński – 20 III 1976 Gdańsk), żołnierz, urzędnik. Syn ślusarza Tadeusza (1884 – 18 VII 1958 Grodziec) i Stefanii z domu Ryniec lub Kosiniak (1888 – 13 VII 1971 Włocławek). Brat Henryki, po mężu Sergel (30 XI 1919 – 12 VIII 2000 Gdynia), Melanii Jadwigi, po mężu Idryan (14 XII 1921 – 6 X 1991 Włocławek), żołnierza zawodowego Zbigniewa Stefana (3 XII 1925 – 15 IV 2014 Kielce) i Bogdana (5 XII 1929 – 3 VI 2022 Gdynia).
W latach 1918–1922 uczył się w szkole powszechnej w Grodźcu koło Będzina (obecnie dzielnica tego miasta), następnie w gimnazjum realnym w Będzinie (1922–1924) i gimnazjum matematyczno-przyrodniczym w Katowicach (1924–1926), po czym wybrał karierę oficera zawodowego. Uczył się w Korpusie Kadetów Nr 2 w Chełmnie (1926–1931), gdzie uzyskał świadectwo dojrzałości i stopień kaprala podchorążego. Od 7 VI 1931 pozostawał w służbie stałej jako słuchacz na Wydziale Łączności w Szkole Podchorążych Inżynierii w Warszawie (1931–1935) z nominacją 15 X 1935 na podporucznika ze starszeństwem od 15 VIII 1934. Po nauce został przydzielony do 5 Baonu Łączności w Krakowie na stanowisko dowódcy plutonu telegraficznego (13 XI 1935 – 8 XI 1937), skąd – po trzytygodniowym kursie w pułku radiotelegraficznym w Warszawie – został przeniesiony do Kompani Łączności 21 Dywizji Piechoty Górskiej (DPG) na stanowisko dowódcy plutonu radio z miejscem postoju w Cieszynie.
Walczył w wojnie obronnej Polski we wrześniu 1939. Jak podał w swoich dokumentach, brał udział w boju pod Mogilanami (6 września, choć faktycznie miał on miejsce 4 września), w bitwie nad Dunajcem (8 września) i starciach koło Zielonej koło Krasnego (?) (17–19 września). 21 IX 1939 dostał się do niewoli niemieckiej w okolicach Tomaszowa Lubelskiego (nieodległym od Rawy Ruskiej). W informacjach zawartych w materiałach operacyjnych Urzędu Bezpieczeństwa (sporządzonych najpewniej na podstawie jego dokumentów lub relacji osobistych) stwierdzono, że trafił do niewoli w okolicach Huty Zielonej koło Rawy Ruskiej, gdzie faktycznie miała miejsce bitwa z Niemcami, ale 24–25 września. Natomiast 21 DPG przestała istnieć 16 IX 1939, niewykluczone więc, że do niewoli trafił niezależnie od swojej jednostki macierzystej. Przebywał w obozach jenieckich Oflag VIII A Kreuzburg w Kluczborku (rzekomo od 13 XI 1939, faktycznie obóz działał od 14 XII 1939 – 12 VI 1940) i od 15 VI 1940 Oflag VII A Mürnau. Został uwolniony 29 IV 1945 przez 7 Armię Amerykańską. Pozostał w tym samym obozie do 9 VII 1945.
Podobno dopiero gdy nie doczekał się możliwości powrotu do kraju, zgodził się na wyjazd do Włoch, do 2 Korpusu Polskiego. Tam po kursie dla oficerów wojsk łączności (odbytym 22 sierpnia – 20 października 1945) w ramach 5 Baonu Łączności 5 Kresowej Dywizji Piechoty, od 10 XI 1945 został przydzielony do 7 Dywizji Piechoty na stanowisko oficera opieki, a od 20 IV 1946 adiutanta w 17 Kompanii Łączności. We Włoszech pozostał do 11 VI 1946, kiedy jednostka została przeniesiona do Anglii. Tam 5 IX 1946 zgłosił zamiar powrotu do kraju. Przed wyjazdem dwa tygodnie spędził w obozie przejściowym w Prestwick w Szkocji, a 15 XI 1946 wyjechał do Polski; 19 lub 20 XI 1946 przybył do Gdańska.
Po powrocie do kraju zamieszkał tymczasowo w domu rodziców w Grodźcu koło Będzina, następnie przeniósł się do Świętochłowic. Od 20 II 1947 pracował w Spółdzielni Spożywców Huty „Florian” w Świętochłowicach jako kierownik działu produkcji i członek zarządu następnie – po przejęciu spółdzielni – w Spółdzielni Spożywców w Chorzowie od 5 I 1949 do jesieni 1952 jako kierownik biura społeczno-samorządowego i działu organizacji zatrudnienia i płac.
Być może także za namową siostry Henryki, która jeszcze przed wojną osiadła w Gdyni, przeniósł się do Trójmiasta, gdzie od grudnia 1952 pracował w Polskich Zakładach Zbożowych w Gdańsku jako kierownik handlowy, następnie w Gdańskich Zakładach Chemicznych Przemysłu Terenowego w Gdańsku-Oliwie (18 I 1954 – 31 III 1961) kolejno jako majster i zastępca kierownika Zakładu Chemicznego nr 1 w Gdańsku-Oruni (od 18 I 1954), kierownik Zakładu Chemicznego nr 1 w Gdańsku-Oruni (od 30 I 1954), technik BHP w dyrekcji przedsiębiorstwa (od 1 XII 1954), kierownik Fabryki Wyrobów Gumowych w Łapinie (od 16 I 1956), a od 27 IV 1957 referent zaopatrzenia i kierownik Działu Zaopatrzenia i Zbytu; Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Odzieżą w Gdańsku (1 IV 1961 – 28 II 1962) jako kierownik Działu Techniki Handlu; Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Hurtu Spożywczego w Gdańsku jako dyrektor Hurtowni w Wejherowie (1 III 1962 – 30 IX 1964); Zarządzie Portu Gdynia (9 XI 1964 – 15 XII 1967 jako ekspedient portowy w Pionie Eksploatacji Rejonu Przeładunkowo-Składowego II.
Na początku grudnia 1967 zaproponowano mu pracę w Wydziale do Spraw Wyznań (WdsW) Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej (PWRN) w Gdańsku, gdzie pracował od 15 XII 1967 do 31 VIII 1973 jako starszy inspektor, odpowiadający za nadzór nad męskimi zgromadzeniami zakonnymi, służbę wojskową alumnów seminariów duchownych i prowadzenie dokumentacji tajnej. 1 IX 1973 przeszedł na wcześniejszą emeryturę.
Od grudnia 1946 był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), z której 28 II 1947 przeszedł do Polskiej Partii Robotniczej (PPR) – od 15 XII 1948 Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR). Pełnił m.in. funkcje sekretarza i członka koła i Komitetu Fabrycznego PPR przy Spółdzielni Spożywców w Świętochłowicach, wykładowcy pierwszego stopnia szkolenia partyjnego na kursach dla ekspedientek w Chorzowie, członka egzekutywy podstawowej organizacji partyjnej (POP) w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu Odzieżą w Gdańsku, członka Komisji Organizacyjnej POP przy PWRN w Gdańsku. Należał też różnych związków zawodowych, m.in. Związku Spółdzielni Spożywców, Związku Zawodowego Marynarzy i Portowców.
Ze względu na jego przeszłość, na polecenie Komitetu Miejskiego PZPR w Chorzowie odsunięto go od prowadzenia szkolenia ideologicznego w Spółdzielni Spożywców. W latach 1949–1952 był inwigilowany przez Urząd Bezpieczeństwa jako podejrzany o działalność szpiegowską w związku z jego pobytem zagranicą i służbą w Armii Andersa, zarejestrowano go też jako „wroga obecnej rzeczywistości”. W Gdańsku przynajmniej do początku 1958 również podlegał inwigilacji o nieznanym zakresie jako członek Armii Andersa. Z kolejnych miejsc pracy zwalniał się na własną prośbę (przynajmniej oficjalnie), jedynie z Hurtowni w Wejherowie został zwolniony w trybie natychmiastowym w związku z wykryciem poważnego niedoboru przez podległych dwóch magazynierów – mimo ustalenia sprawców i zgłoszenia sprawy do prokuratury.
Nie posiadał odznaczeń. Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy w latach 1947?–1952 z Zofią Stefanią z domu Wieczorek (8 IV 1926 – 20 III 2000), po raz drugi od 1957 z Heleną z domu Kubiak (24 X 1910 – 3 III 1997). Ojciec Ewy (25 XII 1944 – 5 IV 2022), Andrzeja Tadeusza (11 III 1948), Haliny Barbary (16 VI 1949), Tadeusza Romana (10 VI 1950). Pochowany wraz z żoną na Cmentarzu Komunalnym nr 6 (Nowy Zbawiciela) na Chełmie.
Bibliografia:
Archiwum Pomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Gdańsku, sygn. 5/1050, Akta osobowe Tadeusza Krawczyńskiego.
Archiwum Zarządu Portu Gdyńskiego w Gdyni, sygn. 1118, Akta osobowe Tadeusza Krawczyńskiego.
Centralne Archiwum Wojskowe, sygn. TAP 1560/74/550, Akta osobowe Tadeusza Krawczyńskiego.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Gdańsku, Urząd Wojewódzki w Gdańsku, sygn. 0215/12, Kwestionariusz osobowy i życiorys Tadeusza Krawczyńskiego, 3 stycznia 1968, k. 2–3.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych w Katowicach, sygn. 230/219, Materiały operacyjne dot. Tadeusza Krawczyńskiego z lat 1948–1952 [1955].
