SCHRÖDER ELIASCH CONSTANTIUS, prawnik, sekretarz królewski
| < Poprzednie | Następne > |
ELIASCH CONSTANTIUS SCHRÖDER (16 XI 1625 Gdańsk – 24 II 1680 Gdańsk), po uzyskaniu szlachectwa pisał się: Elias Constantius von Treven Schröder, uczony. Syn browarnika Eliasa (1589 – 1653, pochowany w kościele Najświętszej Marii Panny), kalwinisty i poślubionej przez niego w 1617 Elisabeth (7 VI 1592 – pochowana 29 IV 1648 w kościele NMP), córki Georga Kortha (Kurtza).
W latach 1640–1643 uczeń Gimnazjum Akademickiego, od 1643 do 1645 studiował prawo, historię i matematykę na uniwersytecie w Rostoku, w 1646 kontynuował studia w Lejdzie. Odbył podróż po Europie, dłużej zatrzymał się w Bourges. Od 1648 pracował w Gdańsku jako adwokat, zdobywając uznanie w mieście. Powołany został w skład Trzeciego Ordynku, z zasiadania w którym zrezygnował w 1662 po nieudanych staraniach o urząd ławnika i przejściu na katolicyzm. Powrócił w skład Trzeciego Ordynku w 1677 po interwencji króla Jana III Sobieskiego jako jeden z sześciu desygnowanych przez władce katolików.
Drukami ku czci króla polskiego Jana Kazimierza zwrócił na siebie jego uwagę, z czego skorzystał gdy w przededniu wojny ze Szwecją wydał (anonimowo) utworu Preußisches hahnengeschrei, który spowodował poruszenie w Gdańsku i śledztwo podjęte przez Radę Miejską. Od 1656 sekretarz i dyplomata króla polskiego Jana Kazimierza, w 1658 otrzymał od niego – jako króla Szwecji (pretendenta do tronu) – szlachectwo szwedzkie.
Autor prac z zakresu prawa publicznego i ustroju Polski, m.in. Serenissimo domino Joanni Casimir dei gratia Regi Poloniae (1656), Fasti Romanorum Liviani, hoc est (1875). Najważniejsze dzieło, pierwsza wyczerpująca monografia dziejów ustroju Gdańska Ius publicum Dantiscanum (Gdańskie prawo publiczne) zgodnie z poleceniem Rady Miejskiej pozostało w rękopisie. Zawierało bowiem opinie korzystne dla rozszerzenia królewskich uprawnień w Gdańsku i nie zostało wydane drukiem mimo królewskiego nakazu i poparcia gdańskich cechów. Po przejściu w 1662 na wiarę katolicką był m.in. obrońcą i dobrodziejem gdańskich brygidek, krótko był notariuszem biskupim w Starych Szkotach, ponownie podróżował po Europie. Nie odnalazł się w środowisku katloickim, po powrocie do Gdańska wszedł w spór z notariuszem gdańskiego oficjała. Jedno z opublikowanych w tym sporze pism decyzją Stanów Pruskich, na wniosek opata cystersów z Pelplina, zostało publicznie spalone na rynku w Grudziądzu.
Po raz pierwszy żonaty był od 1649 z Adelgundą (ur. 1629), córką Hansa Königa, zawarcia związku gratulował parze młodej wierszowanym utworem rektor szkoły mariackiej Jacob Zetzke. Podczas pobytu w Wiedniu uwiódł pannę z dobrego domu, obiecując jej małżeństwo (mimo, że był żonaty), po jej przybyciu do Gdańska skandal zatuszowano: została z rozkazu miejskich władz natychmiast aresztowana i wydalona z miasta. W 1668 ożenił się z Elisabeth, wdową po Samuelu Edwadsie, kupcu z Torunia pochodzenia szkockiego, z ręką której otrzymał duży kapitał i ziemskie posiadłości.
Bibliografia:
Matysik Stanisław, Eliasz Konstanty Schröder, gdański prawnik (1625–1680), „Rocznik Gdański”, t. 13, 1954.
Cieślak Edmund, Eliasz Konstanty Schröder, w: Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślańskiego, t. 4, Gdańsk 1997, s. 176–177.
