URZĄD DOBROCZYNNOŚCI (Spendamt). Powstał 1550, oparty na istniejącym od 1525 urzędzie zarządców „skarbonami bożymi” (Vorstände des Gotteskastens), ustanowionymi w 5 kościołach paraf. Gd.Pozyskane ze skarbon pieniądze rozdzielano potrzebującym. Po pożarze 17 IV 1550 rejonu ul. Długie Ogrody, q Rada Miejska zintensyfikowała zbiórki poprzez tzw. panów tacowych (Schalherren), których określano urzędem dobroczynności (Spendamt). W okresie późn. zw. prowizorami U.D. (Vorsteher des Spendamts) lub prowizorami ubogich (Provisores der Armen), 1610–1653 wchodzili w skład zarządu q Lazaretu. W 1653 Rada powołała spośród siebie 3 prowizorów U.D. (Vorsteher), zw. także prowizorami ubogich (Provisores der Armen), wyodrębniając ich z zarządu Lazaretu. W XVII w. U.D. odgrywał znaczącą rolę w opiece społ. nad „ubogimi domowymi” (Hausarmen), tzn. mającymi stałe miejsce zamieszkania, lecz egzystującymi poniżej minimum socjalnego. W 1699 (choć plany istniały od 1602) powołano q Dom Dobroczynności. W XVIII w. dochody U.D., oparte na dobrowolnych datkach gdańszczan, znacząco spadły (1653 – 33 721 florenów, pocz. XVIII w. – 2000 florenów). Doprowadziło to do reorganizacji U.D. i wyodrębnienia 1788 q Instytutu Ubogich (Armeninstitut).
ASZ
