Siedziba Prowincjonalnego Zakładu Kształcenia Położnych przy Sandgrube 41A (ul. Rogaczewskiego), wybudowana w latach 1878–1880, w okresie II Wolnego Miasta Gdańska siedziba administracji służby zdrowia
Senatu.
PROWINCJONALNY ZAKŁAD KSZTAŁCENIA POŁOŻNYCH 1819–1921 (1839 Hebammen-Institut, 1854 Hebammen-Lehrinstitut, 1882 Hebammen-Lehranstalt, 1892 Provinzial-Hebammen-Institut zu Danzig, 1910–1914 Provinzial-Hebammen-Lehranstalt zu Danzig). Realizując sugestie gdańskich lekarzy i korzystając z rozwiązań przyjętych w Malborku i Berlinie, władze pruskie powierzyły w 1804 położnikowi Franzowi Christianowi Brunattiemu i Johannowi Gottfriedowi Kleefeldowi zorganizowanie Entbindungs-Lehranstalt (Zakład Szkolenia Położnych, położnictwo).
Powstał w wynajętym domu za obwarowaniami miejskimi, w byłej siedzibie loterii, przy tzw. Neugarten II (Nowe Ogrody II), w rejonie obecnej ul. Kartuskiej 5–20. Działalność pod kierunkiem dr. Müllera z Malborka rozpoczął 1 XII 1804, otwierając pierwszy ośmiomiesięczny kurs dla ośmiu kandydatek na położne. Do izby porodowej przyjęto 20 ciężarnych kobiet. Działalność finansowały pruskie władze państwowe. W związku ze zbliżającymi się działaniami wojennymi w rejonie Gdańska i niszczeniem zabudowań przed wałami miejskim na początku 1807 zakład przeniesiono w rejon Poggenpfuhl (Żabi Kruk). Ostatni kurs dla położnych trwał od 1 I do 30 IX 1807.
Po powstaniu I Wolnego Miasta Gdańska (niezależnego od władz pruskich), na przełomie lat 1807–1808 zakład przeniesiono do Elbląga. Po śmierci dr. Müllera w 1816 kierownictwo powierzono Franzowi Christianowi Brunattiemu, który kierował nim do śmierci w 1835. Po upadku I Wolnego Miasta Gdańska zakład w 1819 ponownie przeniesiono do Gdańska, nadal jako instytucję państwową, z siedzibą w adaptowanym budynku mieszkalnym (wcześniej zajmowanym przez loterię państwową) przy Langgarten 33 (ul. Długie Ogrody), gdzie funkcjonował do 1880. Obok sali wykładowej, czteropokojowego internatu dla 16 kursantek, ciężarnych kobiet i ich dzieci znajdowała się tam izba porodowa, mieszkania dla personelu, zaplecze sanitarne. Brak było jednak bieżącej wody, czerpano ją pompą ze studni; dopiero w 1872 zakład podłączono do nowej miejskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej, co poprawiło warunki sanitarne; wcześniej założono oświetlenie gazowe.
Od 31 III 1819 organizował rocznie po dwa sześciomiesięczne kursy (wcześniej trwały cztery miesiące), początkowo dla 16 kobiet z terenu całego Pomorza (rejencja gdańska i kwidzyńska) oraz do 1868 dla uczennic z rejonu rejencji koszalińskiej; po 1880 liczba miejsc na konkretnym kursie wzrosła do 20 (co wynikało z zapotrzebowania na wykwalifikowane położne). W pierwszych latach działalności podstawą nauki zawodu był obowiązujący w państwie pruskim podręcznik dr. Georga Wilhelma Steina z Kassel z 1770. Program nauczania realizował początkowo dyrektor mający od 1819 do pomocy drugiego lekarza oraz wykwalifikowane położne. Nauczanie prowadzono w językach niemieckim i polskim. W okresie 1819–1868 zakład zorganizował 106 kursów, w tym 21 czteromiesięcznych i 81 sześciomiesięcznych dla 1615 uczennic (493 z rejencji gdańskiej, 770 z rejencji kwidzyńskiej, 330 z rejencji koszalińskiej i 22 z bydgoskiej). Absolwentki pracowały także w Rosji i Ameryce Północnej. W ramach nauki zawodu w zakładzie odebrano w tych latach 8262 porody (średnio rocznie: 169), w tym 1001 przedwczesnych. Na gorączkę połogową zapadły 334 położnice, zmarły 22. Świadczy to o wysokich kwalifikacjach personelu i o konsekwentnym przestrzeganiu zasad sanitarnych.
W okresie epidemii cholery w 1831 zakład zawiesił działalność od 1 września do 31 grudnia ( epidemie 1801–1945). W marcu 1871 zapanowała w zakładzie epidemia gorączki połogowej, zmarło 19 kobiet; zakład zamknięto na kilka miesięcy, przeprowadzając remont pomieszczeń i sterylizację sal oraz wyposażenia. Przypadek ten był ważnym argumentem dla dyrektora zakładu Georga Friedricha Abegga w staraniach o budowę nowej siedziby. Otwarto ją 1 IX 1880: jednopiętrowy obiekt (postawiony z czerwonej cegły w okresie 1878–1880) przy Sandgrube 41A (ul. Rogaczewskiego) składał się z połączonych ze sobą dwóch budynków; w pierwszym znajdował się internat dla uczennic, mieszkanie lekarza, dwupokojowe mieszkanie dla asystentów, w drugim: pokoje dla rodzących, węzeł sanitarny, izba porodowa i sala lekcyjna. Dysponował oświetleniem gazowym i był podłączony do miejskiej sieci wodociągowo-kanalizacyjnej. Zakład organizował rocznie dwa kursy pięcio-, sześciomiesięczne; w każdym brało udział 20 słuchaczek, skierowanych przez władze swych rejencji, które partycypowały w jego utrzymaniu. Obsługiwał 200–300 porodów rocznie. Mimo lepszego przystosowania do wypełniania zadań niż poprzednie lokum obiekt odbiegał od standardu zbudowanego kilka lat później po przeciwnej stronie ulicy nowoczesnego gmachu szpitala miejskiego.
Warunki nauczania oraz odbioru porodów zmieniły się w 1912, po przeniesieniu zakładu do nowo zbudowanego szpitala we Wrzeszczu ( Szpital Położnictwa i Chorób Kobiecych). Wiele innowacji w szkoleniu uczennic wprowadził dr Ludwig Pincus (wcześniej zatrudniony w klinice w Dreźnie), pracujący jako asystent dr. Georga Friedricha Abegga w latach 1884–1900. Prowadził też własne badania naukowe, konstruował przyrządy medyczne do badań ginekologicznych, wyniki prac publikował w fachowych czasopismach. MrGl
Kursy i kursantki w Prowincjonalnym Zakładzie Kształcenia Położnych
| Lata
|
Kursy
|
Kursantki
|
Przyjęte porody
|
| 1819–1868
|
106
|
1614
|
8262
|
| 1869–1872
|
8
|
161
|
909
|
| 1873–1880
|
16
|
331
|
1873
|
| 1881–1886
|
10
|
256
|
1624
|
| MrGl
|
Porody w Prowincjonalnym Zakładzie Kształcenia Położnych
| Rok
|
Liczba porodów
|
| 1864–1868
|
1090 (rocznie średnio 218)
|
| 1869–1872
|
909 (rocznie średnio 227)
|
| 1873–1880
|
1873 (rocznie średnio 234)
|
| 1881
|
279
|
| 1882
|
280
|
| 1883
|
323
|
| 1884
|
269
|
| 1885
|
268
|
| 1886
|
205
|
| Razem 1881–1886
|
1624
|
| MrGl
|
Wiek i liczba rodzących kobiet
| Wiek rodzących kobiet
|
Liczba kobiet w latach
|
| 1864 –1868
|
1873–1880
|
1881–1886
|
| 14–16
|
5
|
4
|
6
|
| 17 lat
|
43
|
203
|
12
|
| 18–20
|
189
|
| 21–25
|
482
|
828
|
704
|
| 26–30
|
382
|
541
|
429
|
| 31–35
|
161
|
197
|
171
|
| 36–40
|
78
|
83
|
| 41–46
|
17
|
22
|
30
|
| Razem
|
1090
|
1873
|
1624
|
| MrGl
|
