PACHOŁEK
| < Poprzednie | Następne > |
PACHOŁEK (Pacholkenberg 1734, Karlsberg), wzniesienie 100,8 m n.p.m., przy ul. Spacerowej i Opackiej w Oliwie. Własność opactwa cystersów oliwskich od 1186 do chwili kasaty majątków zakonu po I rozbiorze Polski w 1772. Pierwsza pisemna wzmianka o Pachołku pochodzi z 1734, kiedy podczas oblężenia Gdańska przez wojska rosyjsko-saskie wzniesienie obsadziły oddziały rosyjskie. 28 VI 1739 odnotowano wielki pożar rosnących przy nim lasów. W 1793 wydzierżawiony od rządu pruskiego przez oliwskiego opata-komendatariusza i biskupa warmińskiego Karla Hohenzollerna-Hechingena, od którego imienia utworzono nową nazwę: Karlsberg.
W 1794 pracujący dla opata ogrodnik Johann Saltzmann założył tu park, w 1798 wybudowano dojście na szczyt i pawilon widokowy, całość udostępniono zwiedzającym. W 1810 Joseph Hohenzollern-Hechingen, ostatni opat oliwski, nabył wzniesienie od władz I Wolnego Miasta Gdańska (WMG) i postawił na nim krzyż. Po śmierci opata, w 1836 władze państwowe wykupiły wzniesienie od spadkobierców. W 1882 w miejsce pawilonu cesarz Wilhelm I ufundował murowaną wieżę widokową (23 III 1945 wysadzoną przez wojska niemieckie). W listopadzie-grudniu 1975 powstała nowa, stalowa wieża widokowa (15 m wysokości, platforma widokowa 8,4 × 8,4 m), zmontowana z elementów stalowych przez gdański „Mostostal”, w 2009 odnowiona (stalowa platforma zamiast drewnianej, stalowe schody, przycięte korony okolicznych drzew).
W początku XVII wieku u stóp Pachołka (ul. Spacerowa 16) wzniesiono dwór jednej z gdańskich rodzin kupieckich, zwany Totenhof, nawiązujący nazwą do wcześniej istniejących zabudowań przy drodze Totentrift (ul. Opacka), wiodącej do cmentarza przy kościele św. Jakuba ( cmentarze w Oliwie). Właścicielem dworu i wzniesienia w 1793 został Karl Hohenzollern, od 1803 natomiast – Joseph Hohenzollern, który w 1816 kazał wyburzyć stary dwór, wznosząc nowy, parterowy, w stylu neogotyckim. W 1828 przekazał go ogrodnikowi Johannowi Saltzmannowi, który zmienił nazwę na Karlshof, ponownie nawiązując do Karla von Hohenzollerna. 18 XI 1878 spadkobiercy Saltzmanna otworzyli tam hotel Zum Carlshof, a w 1882 – restaurację; kompleks rozbudowano w 1890, istniał do 1945; obecnie budynek mieszkalny (ul. Spacerowa 16b).
W połowie XIX wieku naprzeciwko, przy stacji dyliżansów Gdańsk–Słupsk–Berlin (w miejscu utworzonego w 1980 parkingu przed skrzyżowaniem ul. Spacerowej, Kościerskiej i Karwieńskiej), wybudowano zajazd Pacholken, przebudowany przed rokiem 1887 na hotel i restaurację Waldhäuschen, z przystanią nad stawem i wypożyczalnią łódek. Było to m.in. miejsce spotkań gdańskiej Polonii, także i w okresie II WMG. Hotel spłonął na przełomie lat 1941/1942 z powodu zaprószenia ognia przez stacjonujących w nim Włochów z batalionu ochrony (zadymiania) gdańskiej stoczni. W sąsiedztwie (na zachodzie) od 2006 działa Zajazd pod Olivką. 27 III 2014 Rada Miasta Gdańska przyjęła uchwałę o odbudowie krzyża oraz ustawienia kapliczki w góralskim stylu z fotografią papieża i wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej, dla upamiętnienia błogosławieństwa papieża Jana Pawła II.
