ŁAWA MIEJSKA
| < Poprzednie | Następne > |
ŁAWA MIEJSKA. Wybieralny organ sądowniczy gminy miejskiej lokowanej na prawie chełmińskim, którego posiedzeniom przewodniczył corocznie wybierany z grona rajców sędzia. Sprawy adm. ł. prowadzili starszy ł. (Eltermann) i jego zast. (Kumpan), zw. później: senior i consenior, oraz 2 szafarzy (skarbników). W większych miastach lokowanych na prawie chełmińskim powoływano 12 ławników, którzy nie mogli być blisko spokrewnieni. Urząd ławnika był dożywotni, istniała możliwość rezygnacji lub przedwczesnego zwolnienia, zwł. w wypadku wyboru ławnika do Rady Miejskiej. Na wakujące miejsce wybierano nowego ławnika. Nazwiska członków ł. w danym roku wpisywano do ksiąg kiery i ksiąg ławniczych, gdzie spis taki poprzedzał zapisy z działalności sądowej ł. Rozpatrywała ona wszystkie sprawy cywilnokarne niezastrzeżone przez inne urzędy (gd. komtura zamkowego, burgrabiego, sądu wetowego). Początkowo od wyroków ł. przysługiwało teoretycznie prawo odwoływania się do sądu miejskiego w Chełmnie, jako najstarszego miasta o tym prawie, potem zasięgano tam tylko porad prawnych. Ława Głównego Miasta Gd. Księgi kiery gd. wymieniają pierwszych ławników od 1342/43, ich funkcjonowanie w źródłach bezpośrednich potwierdzone jest od 1350. Przyjmuje się, że od 1342 było (zgodnie ze zwyczajem) 12 ławników, choć liczbę taką w ł. miejskiej Głównego Miasta Gd. spotykamy w 1365, 1373, 1374 i 1381–1536, w 1342–64 zaś wspominano od 1 do 10 ławników, 1366–72 i 1375–80 od 5 do 10 ławników. Ława Starego Miasta Gd. W 1377–1454 źródła wymieniają od 1 do 10 ławników, choć (zgodnie ze zwyczajem) od pocz. mogło ich być 12, bezpośrednio stan taki notowany jest 1455–1792. Urząd sędziego (notowany przed 1404) sprawowany był tu niekiedy w różnych kadencjach przez te same osoby (np. 1440, 1441, 1444 i 1446 przez Piotra Dambecka), okresowo (1469–91) wydzierżawiany osobom niewybranym z grona rajców. Ława Młodego Miasta Gd.Nie jest znany imiennie żaden jej przedstawiciel ani potwierdzona liczba ławników. Po raz pierwszy (ogólnie, bez nazwisk) sędziego, ławników i posiedzenie sądu (niem. gehegte Ding) wymieniono 1395. Sędziów znamy jedynie dla lat 1416, 1418 (Jan von Kanten), 1436, 1437 (?) i 1444 (Michał von Kanten). Podobnie jak w Starym Mieście urząd sędziowski był wydzierżawiany, przed 1444 sprawowało go kilka osób z rodzin von Kanten i Ryckquin, a zakres ograniczał się do terytorium Młodego Miasta. Jedyna znana księga sądowa z 1397–1455 zaginęła po 1715. Po zajęciu Gd. przez Prusy 1793 w miejsce ł. wprowadzono sąd miejski. W czasach I WMG restytuowano przedrozbiorowy ustrój miejski, od 1807 zrezygnowano jednak z podziału ł. na Główne i Stare Miasto. Dla całego kompleksu miejskiego powołano jedną ł. z 12 ławnikami (za wyjątkiem lat 1810 i 1811: 11 członków). Przywrócone zostały również funkcje seniora i conseniora ł. Funkcję sędziego sprawował syndyk, niebędący członkiem rady. Zakres działania ograniczał się do terytorium I WMG. Po upadku I WMG władze prus. ponownie skasowały instytucję ł., tworząc sąd miejski z dyr. na czele, mianowanym przez monarchę.
