KAPLICA ŚW. WOJCIECHA, w q Świętym Wojciechu, na Wzgórzu św. Wojciecha. Istniała prawdopodobnie już w XIV–XV wieku. Odnowiona w 1575 roku i ponownie w 1880, jako tzw. leśna kaplica (w XIX wieku otoczona cmentarzem); o jej istnieniu na leśnym wzgórzu wspominał także inwentarz dóbr biskupów włocławskich z roku 1645. Dawniej powszechnie jej lokalizację wiązano z rzekomym (opartym na legendach i niemającym pokrycia w wydarzeniach historycznych) przechowywaniem ciała świętego, wykupionego z rąk Prusów przez Bolesława Chrobrego i przewożonego tędy do Gniezna. Przy q kościele św. Wojciecha i prepozyturze q benedyktynów rozwinął się kult męczennika. W ostatniej ćwierci XVII wieku kaplica, jako domniemane miejsce przechowywania ciała świętego, stała się celem pielgrzymek organizowanych w dzień odpustu św. Wojciecha (23 kwietnia) m.in. (od 1685) przez q jezuitów ze q Starych Szkotów. Ruch pielgrzymkowy rozwijali także obecni tu w latach 1711–1818 q misjonarze św. Wincentego à Paulo. W XIX wieku nabożeństwa w kaplicy na wzgórzu odbywały się około 10 razy do roku (1843). Pod zaborami kult przygasł. Pielgrzymki odpustowe z Gdańska wznowiono w 1928, dzięki ówczesnemu proboszczowi w Świętym Wojciechu, Brunonowi Lemkemu. Po roku 1956 kaplica na wzgórzu stała się miejscem tradycyjnych dorocznych pielgrzymek i mszy odpustowych, organizowanych zawsze w pierwszą niedzielę po uroczystości św. Wojciecha, a kaplicy na wzgórzu przyznano oficjalnie miano sanktuarium tego świętego. U stóp wzgórza znajduje się drewniana figura świętego z XVIII wieku. W 1996 roku wzdłuż alejki prowadzącej na szczyt wzniesienia z inicjatywy jednego z pracujących tu księży, Marka Czajkowskiego (wówczas dyrektora Centrum Animacji Misyjnej i Papieskich Dzieł Misyjnych) wybudowano złożoną z 14 stacji Kalwarię tzw. Świętowojciechową. Kaplica na wzgórzu jest jednonawowa, z cegły gotyckiej, na planie prostokąta 7,5 na 6 m, w górnej partii z muru pruskiego, nakryta płaskim stropem, z wieżyczką. W środku ołtarz ku czci św. Wojciecha z figurą tego świętego z XVIII wieku, ponadto relikwiarz w kształcie małej monstrancji z jego relikwiami, sprowadzonymi w roku 1953 za pośrednictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego z klasztoru warszawskich wizytek (relikwie te były wcześniej w posiadaniu królowej Ludwiki Marii, małżonki królów polskiego – Władysława IV i Jana Kazimierza). Na ścianach malowidła z roku 1953, autorstwa Edmunda Sztyflera, przedstawiające sceny z życia św. Wojciecha.
SK
