BERNARD FILARSKI (9 X 1880 Lubawa – 22 III 1940 Stutthof), lekarz stomatolog, działacz ZHP w II WMG (q harcerstwo). Szkołę powszechną ukończył w Lubawie, naukę kontynuował w gim. w Chełmnie. Należał do Towarzystwa Filomatów (którego celem było tworzenie tajnych kółek samokształceniowych w historii Polski i jęz. pol.). W tzw. procesie toruńskim filomatów został przez prus. sąd skazany na karę więzienia i wydalony z gim. Gimnazjum ukończył w Tucholi; studiował stomatologię w Monachium; podjął pracę na stanowisku asystenta w tamtejszej klinice. W Gd. od 1908, zaangażował się w tajne nauczanie pol. młodzieży na poziomie szkół średnich. W 1918–19 brał udział w pol. ruchu niepodległościowym, w Radzie Żołnierskiej i w Gd. Radzie Ludowej. Po powstaniu II WMG był jednym z pierwszych czł. q Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki, Zarządu Okręgu Gd. Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” i Komitetu Budowy Domu Polskiego w Gd. Należał również do q Macierzy Szkolnej, współorganizował pol. szkolnictwo podst. i średnie. Był jednym z zał. ZHP w II WMG; organizował związek od podstaw razem z q Franciszkiem Kręckim. Od 1921 dr nauk med. (uniw. w Królewcu), od t.r. w Gd. lekarz w pol. q Dyrekcji Kolei. W 1927 przew. pierwszego powołanego na terenie Gd. Koła Przyjaciół Harcerstwa przy q Gimnazjum Polskim (liczącego 400 członków). Udzielał pomocy finans. na działalność harcerską młodzieży pol. uczącej się w Gimnazjum i w q THD. Od 1929 lekarz w Gimnazjum Polskim, prowadził pryw. gabinet stomatologiczny przy Langgasse 53 (ul. Długa, róg z ul. Kaletniczą). Od 1937, po zjednoczeniu q Gminy Polskiej i q Związku Polaków, udzielał się w gd. Polskiej Radzie Kultury zajmującej się współpracą z organizacjami pol., gromadzeniem środków finans. na rozwój pol. kultury i oświaty. Pełnił przez kilkanaście lat funkcję jednego z prezesów Towarzystwa Czytelni Ludowych, należał do klubu q Gedania i Polskiego Klubu Morskiego. Mieszkał przy Rickertweg (ul. Bohaterów Getta Warszawskiego) i przy Schwarzer Weg (ul. Mireckiego). Aresztowany 1 IX 1939, osadzony w q Victoriaschule, w przejściowym obozie dla jeńców cywilnych, w gd. więzieniu przy Schießstange (ul. Kurkowa, q Areszt Śledczy), w q obozie dla Polaków w Nowym Porcie, pracował w niem. gospodarstwie rolnym na Żuławach, nast. wywieziony do q obozu Stutthof. Rozstrzelany podczas egzekucji 67 działaczy gd. Polonii; prochy po ekshumacji 7 IV 1947 złożono na q cment. na Zaspie. W 2000, z inicjatywy rodziny, na rogu ul. Długiej i Kaletniczej, na fasadzie budynku, w którym mieścił się jego gabinet dentystyczny, zamontowano tablicę pamiątkową. Jedna z jego córek, Maria, czł. AK, zasłynęła z przerzutu z Gdyni do Szwecji kuriera Jana Nowaka-Jeziorańskiego; 1944 osadzona była w KL Stutthof, 1945 uczestniczyła w marszu śmierci (uciekła podczas postoju w kośc. w Przodkowie).
EG
