BRAMA WYŻYNNA

< Poprzednie

Następne >

Brama Wyżynna, widok od strony zachodniej, 1855

Brama Wyżynna, widok od strony północno-wschodniej

Brama Wyżynna, Der Stadt Dantzigk..., 1687

BRAMA WYŻYNNA (Hohes Tor), lądowa, o charakterze obronno-reprezentacyjnym, otwierająca od zach. tzw. q Drogę Królewską i pełniąca funkcję gł. wjazdu do miasta, usytuowana w linii umocnień, na osi ob. q ul. Długiej. Zwana niegdyś Bramą Wysoką (Hohes Tor). Kwestia autorstwa i faz budowy pozostaje dyskusyjna. Zapewne pocz. prosty, ceglany budynek bramny, wzniesiony 1574–75, przypisywany q Hansowi Kramerowi, nast. reprezentacyjna brama, 1586–68 otrzymała kamienne oblicowanie i rzeźby autorstwa q Wilhelma van den Blocka, 1688, 1736, 1788 i 1861 renowowana. W 1878–79 zburzono część założenia q fortyfikacji wokół budynku bramnego w celu wykonania omijających bramę dróg dojazdowych do q Targu Węglowego i ul. Długiej dla pojazdów i tramwajów. Ściany płd. i płn. otrzymały nową okładzinę kamienną. W 1884 na wsch. elewacji dodano kamienną okładzinę i płaskorzeźbiony herb Cesarstwa Niemieckiego. W 1895 zniesiono całość wałów i zasypano fosy przed bramą. Od 24 V 1904 mieścił się w niej odwach miejski, przeniesiony ze Strzelnicy św. Jerzego (zamknięto wówczas przejazd i przejścia przez bramę). Po 1920 znajdowała się tu siedziba biura podróży Norddeutscher Lloyd. W 1945 uległy uszkodzeniu dach i kamieniarka, naprawiane 1946, 1949–50 i 1964–65. W 1952 odsłonięto przejazd, wnętrza adaptowano na pomieszczenia biurowe. W 1966 oczyszczono i zabezpieczono fryz oraz zrekonstruowano rzeźbę lwa (proj. Zdzisław Koseda). Po 1945 mieściła się tu siedziba biura podróży Orbis, po 1950 biuro obsługi ruchu turystycznego PTTK. W 2002 przejęta przez q Muzeum Historyczne Miasta Gd. w celu dokonania badań archit. oraz przeprowadzenia jej remontu kapitalnego. W 2010–11 poddana gruntownemu remontowi, docelowo ma pomieścić miejski punkt obsługi ruchu turystycznego.

Zbudowana na rzucie prostokąta, murowana z cegły i oblicowana piaskowcem, nawiązuje w formie do bramy św. Jerzego w Antwerpii i wzorników niderl. architekta Hansa Vredemana de Vriesa. W dolnej, rustykowanej kondygnacji, podzielonej pionowo 4 zdwojonymi pilastrami toskańskimi, znajdują się 3 półkoliście zamknięte przeloty (2 mniejsze po bokach, przeznaczone do ruchu pieszego, obecnie zamurowane), do których pierwotnie prowadziły odrębne zwodzone pomosty. Powyżej znajduje się dźwigane przez głowice pilastrów belkowanie oraz fryz heraldyczny, złożony z 3 herbów w kartuszach i figur-trzymaczy: herbu Prus Królewskich (trzymanych przez parę jednorożców), środkowy Rzeczypospolitej (trzymany przez 2 anioły) i Gd. (trzymany przez lwy). Na architrawie po stronie zach. umieszczono inskrypcję z datą ANNO 1588 FACIEBAT, trzy sentencje łac., odnoszące się do cnót władających: SAPIENTISSIME FIUNT OMNIA QUE PRO REPUBLICA FIUNT („Najmądrzej dzieje się to, co dzieje się dla Rzeczypospolitej”), IUSTITIA ET PIETAS DUO SUNT REGNORUM OMNIUM FUNDAMENTA („Podstawą wszystkich królestw są sprawiedliwość i pobożność”), CIVITATIB. HAEC OPTANTA BONA MAXIMA PAX LIBERTAS CONCORDIA („Najbardziej pożądanymi dobrami dla miast są pokój, wolność i zgoda”). Bramę przykryto płaskim, czterospadowym dachem. Na gzymsie wieńczącym umieszczono 4 posągi lwów. Pod bramą znajduje się podziemna kazamata z XVI/XVII w. z wejściem z pomieszczenia w parterze płn. jej skrzydła, odkrytego w czasie prac remontowych. Służyła niegdyś do bezpiecznej komunikacji ze stanowiskami bojowymi na zach. przedwalu. Przewidziana na skansen turyst. w połączeniu z kazamatą przed zespołem Przedbramia ul. Długiej. JAZ