WYBORY 1989
| < Poprzednie | Następne > |
WYBORY 1989 (wybory czerwcowe lub wybory do Sejmu Kontraktowego), pierwsze w historii Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL) częściowo wolne wybory parlamentarne, które odbyły się w dwóch turach: 4 i 18 VI 1989. Wybory czerwcowe były rezultatem kompromisu wynegocjowanego przez przedstawicieli Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR) z tzw. konstruktywną opozycją, skupioną wokół Lecha Wałęsy i kierowanego przez niego Komitetu Obywatelskiego (KO). Zgodnie z ustaleniami okrągłego stołu, obradującego od 6 II do 5 IV 1989, wybory do Sejmu miały charakter „niekonfrontacyjny”, tzn. kandydatom PZPR i jej sojusznikom (Zjednoczone Stronnictwo Ludowe (ZSL), Stronnictwo Demokratyczne (SD), Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych, PAX, Polski Związek Katolicko-Społeczny (PZKS) i Unia Chrześcijańsko-Społeczna) zagwarantowano – bez względu na wynik głosowania – 65% miejsc w nowym, tzw. Sejmie Kontraktowym. O pozostałe 35% ubiegać się mogli kandydaci bezpartyjni. Wybory do Senatu były natomiast całkowicie wolne. Opozycja mogła zatem zdobyć maksymalnie 261 mandatów, wobec 299 mandatów zagwarantowanych stronie rządzącej. Nieakceptujący tego układu działacze Solidarności i Solidarności Walczącej wezwali do bojkotu wyborów. Wyniki głosowania z 4 VI 1989 zaskoczyły zarówno komunistów, jak i Solidarność, której kandydaci zdobyli 160 (na 161) miejsc w Sejmie i 92 (na 100) miejsc w Senacie. Frekwencja w pierwszej turze wyniosła 62%. 18 VI 1989 Solidarność zdobyła kolejne jedno miejsce w Sejmie i siedem miejsc w Senacie. Frekwencja w drugiej turze wyniosła zaledwie 25%. Większość wyborców zdecydowała się głosować przeciwko PZPR, przez co wybory nabrały cech antykomunistycznego plebiscytu. Województwo gdańskie podzielone zostało na cztery okręgi (Gdańsk, Gdynia, Tczew, Wejherowo) i 654 obwody wyborcze. Dla całego województwa przewidziano dwa miejsca w Senacie i szesnaście miejsc w Sejmie. Już po pierwszej turze województwo otrzymało jeszcze mandat poselski z nieobsadzonej tzw. listy krajowej. O fotele senatorskie ubiegało się sześciu kandydatów, a o miejsca w Sejmie – 52.
W wyborach do Senatu zwyciężyli reprezentujący Solidarność: Bogdan Lis (73,4% głosów) i Lech Kaczyński (67,7%). Łącznie zdobyli oni czterokrotnie więcej głosów niż pozostali kandydaci koalicji rządzącej. Reprezentanci Solidarności zdobyli także wszystkie dostępne im miejsca w Sejmie: w Gdańsku Jacek Merkel (86,5% głosów) i Jan Krzysztof Bielecki (75,2%); w Gdyni Krzysztof Dowgiałło (75,4%) i Czesław Nowak (60%); w Tczewie Olga Krzyżanowska (79,5%); w Wejherowie Antoni Furtak (78,1%). Miejsca zarezerwowane dla PZPR i jej satelitów obsadzono dopiero w drigiej turze. Posłami zostali wówczas wybrani: w Gdańsku Tadeusz Fiszbach (PZPR), Jan Kuligowski (PZPR) i Tadeusz Bień (SD); w Gdyni Piotr Kołodziejczyk (PZPR), Marian Szatybełko (PZKS); w Tczewie Aleksander Jurewicz (PZPR), Jan Zając (PZPR) i Bogumił Szreder (ZSL); w Wejherowie Piotr Lenz (PZPR), Henryk Szarmach (ZSL) i Zbigniew Rudnicki (SD). 23 VI 1989 parlamentarzyści wybrani z list Solidarności założyli Obywatelski Klub Parlamentarny (OKP), jego przewodniczącym został Bronisław Geremek. Klęska wyborcza komunistów przyspieszyła proces rozpadu PZPR. 24 VIII 1989 Sejm powierzył utworzenie gabinetu Tadeuszowi Mazowieckiemu, który sformował szeroki rząd koalicyjny, złożony z członków Solidarności, PZPR, ZSL i SD. 12 IX 1989 T. Mazowiecki został zaprzysiężony jako pierwszy niekomunistyczny premier w historii PRL.
