KAPLICA ŚW. WOJCIECHA, w q Świętym Wojciechu, na Wzgórzu św. Wojciecha. Istniała prawdopodobnie już w XIV–XV w. Odnowiona 1575 i ponownie 1880, jako tzw. leśna kaplica (w XIX w. otoczona cment.); o jej istnieniu na leśnym wzgórzu wspominał także inwentarz dóbr biskupów włocławskich z 1645. Dawniej powszechnie jej lokalizację wiązano z rzekomym (opartym na legendach i niemającym pokrycia w wydarzeniach hist.) przechowywaniem ciała świętego, wykupionego z rąk Prusów przez Bolesława Chrobrego i przewożonego tędy do Gniezna. Przy q kośc. św. Wojciecha i prepozyturze q benedyktynów rozwinął się kult męczennika. W ostatniej ćwierci XVII w. kaplica, jako domniemane miejsce przechowywania ciała świętego, stała się celem pielgrzymek organizowanych w dzień odpustu św. Wojciecha (23 kwietnia) m.in. (od 1685) przez q jezuitów ze q Starych Szkotów. Ruch pielgrzymkowy rozwijali także obecni tu 1711–1818 q misjonarze św. Wincentego à Paulo. W XIX w. nabożeństwa w kaplicy na wzgórzu odbywały się ok. 10 razy do roku (1843). Pod zaborami kult przygasł. Pielgrzymki odpustowe z Gd. wznowiono 1928, dzięki ówczesnemu proboszczowi w Świętym Wojciechu, Brunonowi Lemkemu. Po 1956 kaplica na wzgórzu stała się miejscem tradycyjnych dorocznych pielgrzymek i mszy odpustowych, organizowanych zawsze w pierwszą niedzielę po uroczystości św. Wojciecha, a kaplicy na wzgórzu przyznano oficjalnie miano sanktuarium tego świętego. U stóp wzgórza znajduje się drewniana figura świętego z XVIII w. W 1996 wzdłuż alejki prowadzącej na szczyt wzniesienia z inicjatywy jednego z pracujących tu księży, Marka Czajkowskiego (wówczas dyr. Centrum Animacji Misyjnej i Papieskich Dzieł Misyjnych) wybudowano złożoną z 14 stacji Kalwarię tzw. Świętowojciechową. Kaplica na wzgórzu jest jednonawowa, z cegły got., na planie prostokąta 7,5 na 6 m, w górnej partii z muru prus., nakryta płaskim stropem, z wieżyczką. W środku ołtarz ku czci św. Wojciecha z figurą tego świętego z XVIII w., ponadto relikwiarz w kształcie małej monstrancji z jego relikwiami, sprowadzonymi 1953 za pośrednictwem prymasa Stefana Wyszyńskiego z klasztoru warsz. wizytek (relikwie te były wcześniej w posiadaniu królowej Ludwiki Marii, małżonki królów pol. – Władysława IV i Jana Kazimierza). Na ścianach malowidła z 1953, autorstwa Edmunda Sztyflera, przedstawiające sceny z życia św. Wojciecha.
SK
