OSIEK(1312 Hakelwerk), dzielnica powstała po zajęciu Gd. w 1308 przez Krzyżaków, którzy przesiedlili tutaj rybaków zamieszkujących wcześniej q gród (podgrodzie), utrzymując dla os. prawo pol. Pierwotnie obejmował obszar w granicach ob. ul. Podwale Staromiejskie, Tartaczna, Sieroca, q Kanał Raduni, Stolarska, Mniszki, Profesorska i Igielnicka. Centrum, obejmujące ok. 40 posesji, stanowił obszar zamknięty fosą (zasilaną przez Kanał Raduni) i zapewne drewnianym częstokołem, biegnącym przy ob. ul. Podzamcze, Sieroca, Browarna i Olejarnia. Pozostały obszar zajmowały łąki i nieużytki. Około 1348 teren łąkowy sięgający do ob. q Targu Rybnego przy- łączono do q Głównego Miasta Gd. Po 1381 przy ul. Burggasse uff der Aldenstadt Danczke Krzyżacy założyli łaźnię dla załogi q zamku. W 1422 łaźnia już nie istniała, miejsce po niej Krzyżacy przekazali w pryw. ręce na założenie tartaku (An der Schneidemühle, ob. ul. Tartaczna), który sięgał od ob. pl. Obrońców Poczty Polskiej do ob. ul. Podzamcze (włącznie z ob. boiskiem Technikum Łączności). Spalony w XVI w., odbudowany, dostarczał materiału m.in. do wyrobu słynnych mebli gd. W końcu XIV w. obszar między ob. ul. Mniszki, Profesorską, Igielnicką przejęły q brygidki (q Nonnehof), co spowodowało włączenie go w poł. XV w. do q Starego Miasta. W 1402 przekazano Staremu Miastu również obszar łąkowy między ob. ul. Stolarską (wzmiankowaną od 1480) a Browarną, uzyskując w zamian łąki na płn., ob. ul. Rybaki Dolne (1570 mang den Seigen, nast. Niedere Seigen) i Rybaki Górne (Hohe Seigen), z prawem żeglugi po Kanale Raduni. Główną ulicą O. była ul. Panieńska (1663 Jungferngasse), wcześniej zw. Ciemniczną (1489 Tymmenitzengasse), od aresztu w piwnicach istniejącego tu ratusza, zw. Polskim (przy zbiegu ob. ul. Panieńskiej z ul. Podzamcze, w stronę ul. Stolarskiej). Po formalnym nadaniu prawa chełmińskiego i włączeniu O. najpierw do Głównego Miasta (1454), a nast. do Starego Miasta, ratusz przestał pełnić swoją funkcję i 1597 został sprzedany w ręce pryw. Na terenie między ob. ul. Stajenną (1778, Am Stein – od pol. „stajnia”), Osiekiem, Nową Sierocą (1796: Spendhausneugasse – ob. Stare Domki) i Rybakami Dolnymi, istniał cment. rembowski (q cmentarze na terenie Śródmieścia. Osiek). Po 1454 zaczęto go zabudowywać, a nazwa w formie Rambau, interpretowana jako ramy do bielenia płótna, przeszła na sąsiednią ulicę, po II w. świat. spolszczoną wtórnie na Krosna. Kościołem paraf. dla O. był q kośc. św. Katarzyny. W 1495 w 120 posesjach mieszkało ok. 600 osób, 1624 w 140 posesjach ok. 1 tys. Około 1675 do tartaku (na ul. Tartaczną) przeniesiono ze Starego Miasta (z rogu ob. ul. Kowalskiej i q Targu Drzewnego) kaszarnię (q młyny). W 1699 otwarto q Dom Dobroczynności (sierociniec), który dał nazwę ob. ul. Sierocej. W 1707 przy ob. ul. Osiek (Kleine Ölmühlengasse) wybudowano ciągarnię drutu i olejarnię, powstał tu także folusz z 7 (lub 8) stąporami i młyn tabakowy (do mielenia tytoniu). W 1805 folusz i młyn tabakowy zostały wydzierżawione, kaszarnią administrowały władze Gd., 1843 funkcjonował już tylko folusz. 26 i 1817 na ul. Tartacznej otwarto warsztat rusznikarski, a nast. fabryczkę karabinów q Johanna F. Geschkata, w związku z budową pobliskiego szpitala wojsk. (w miejscu q Domu Poprawy) przeniesioną 1839 na ob. ul. Łąkową 21 (dając pocz. mieszczącej się tam q fabryce karabinów). W poł. XIX w. na ul. Rybaki Dolne otwarto szkołę dla dziewcząt, 1878 na ul. Osiek 11/12 (q Gdańska Fundacja Oświatowa) 6-letnią szkołę dla chłopców, przy której (od wsch.) 1903 dobudowano q łaźnię publiczną. W 1884 przy ul. Tartacznej wybudowano młyn, funkcjonujący do 2001 (q młyny). W 1942 przy ul. Olejarnia rozpoczęto budowę sześcio- kondygnacyjnego schronu przeciwlotniczego, z podwójnym dachem z warstwą piasku pomiędzy żelbetowymi płytami, o pow. ok. 1000 m². Pracowali przy nim więźniowie niem. q obozu karnego w Maćkowach. Po II w. świat. stale pozostaje w gestii miejskiego wydziału zarządzania kryzysowego i ochrony ludności, czasowo znajdował się tu m.in. magazyn wód mineralnych, ob. pozostaje w dzierżawie spółki Bunkier, z planami urządzenia centrum kult. W 1945 obszar O. uległ w większości zagładzie. Zachowała się zabudowa ul. Osiek (łaźnia funkcjonowała do pocz. lat 40.), Stare Domki, części ul. Sierocej z Domem Dobroczynności, młyn i kamieniczka przy ul. Tartacznej, kamieniczka przy ul. Podzamcze, 3 kamieniczki przy ul. Panieńskiej oraz zaniedbane domy na Rybakach Górnych.
AJ
