URZĄD BEZPIECZEŃSTWA PUBLICZNEGO I SŁUŻBA BEZPIECZEŃSTWA. Lata 1945–1956. Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Gd. (potocznie zw. UB) był jednostką terenową bezpośrednio podległą Ministerstwu Bezpieczeństwa Publicznego (MBP) w Warszawie. Instytucja powstała 1 I 1945 na bazie działającego od poł. 1944 Resortu Bezpieczeństwa Publicznego przy Polskim Komitecie Wyzwolenia Narodowego, a pierwsi funkcjonariusze rekrutowali się z kursów szkoły NKWD w Kujbyszewie w ZSRR. WUBP w Gd. podlegały z kolei Powiatowe Urzędy Bezpieczeństwa na terenie woj. Do Gd. pierwsi funkcjonariusze UB przybyli wraz z wojskiem i funkcjonariuszami q Milicji Obywatelskiej na przeł. marca i kwietnia 1945. Kierownikiem grupy był b. żołnierz Armii Ludowej, mjr/płk Edward Gronczewski „Przepiórka” vel Grzegorz Korczyński, nast. mianowany pierwszym kier. WUBP w Gd. Jego zast. został kpt. Michał Łanino, a adiutantem ppor. Jan Wojtas.Od września 1945 urząd miał siedzibę w dawnej komendzie gd. policji przy ul. Okopowej 9.Organizacyjnie WUBP składał się z: sekretariatu, Wydz. Personalnego, Wydz. i (kontrwywiad), Wydz. II (techniki operacyjne) i Wydz. III. Najbardziej rozbudowany był Wydz. I, który podzielono na 8 sekcji. Początkowo działały tylko 3: Sekcja 1. ds. walki z podziemiem hitl. oraz niem. szpiegostwem; Sekcja 2. ds. walki z podziemiem reakcyjnym oraz Sekcja 8. śledcza,zajmująca się prowadzeniem śledztw wymierzonych w opozycję polit. albo ludzi dawnego podziemia. Sukcesywnie uruchamiano także kolejne sekcje: 3. ds. walki z bandytyzmem polit., 4. ds. ochrony gospodarki narodowej, 5. ds. ochrony działalności legalnych struktur i infiltracji podziemia polit., 6. ds. ochrony transportu i łączności i 7. ds. obserwacji zewnętrznej. WUBP Gd. 1945 zatrudniał 358 funkcjonariuszy, a 1953 już 945. W 1954 na miejsce Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego powołany został Komitet ds. Bezpieczeństwa i terenowe Urzędy ds. Bezpieczeństwa, również w Gd. W 1956 rozwiązano Komitet ds. Bezpieczeństwa, a jego kompetencje przejęło MSW. Urzędy Wojewódzkie, Powiatowe i Miejskie ds. Bezpieczeństwa włączono do Komend MO. W Gd., po symbolicznej zamianie numeracji, trzon stanowił nadal Wydz. i (działalność wywiadowcza), Wydz. II (kontrwywiad), Wydz. III (zwalczanie opozycji społ. i polit.).
Lata 1957–1975. Po przebudowie aparatu bezpieczeństwa nowe struktury rozpoczęły działalność 1 i 1957 p.n. Służba Bezpieczeństwa (SB). Na pocz. 1957 SB w Gd. składała się z 2 pionów operacyjnych: Wydz. II, odpowiedzialnego za pracę kontrwywiadowczą, oraz Wydz. III, który kontrolował przejawy opozycji społ., mniejszości nar., Kościół i gospodarkę. Wśród pionów operacyjno-technicznych działały wydziały: „B” (obserwacja zewnętrzna), „W” (perlustracja korespondencji), Ewidencji Operacyjnej (od stycznia 1960 jako Wydz. „C”, czyli kartoteka oraz archiwum), „T” (techniki operacyjne). Ponadto utworzono samodzielną Sekcję „A”, zajmującą się sprawami obsługi szyfrów. Kolejne lata przyniosły dalszą rozbudowę struktur SB, co było związane z ówczesną sytuacją polit. Spośród największych spraw prowadzonych przez gd. SB była tzw. sprawa obiektowa Jesień ’70. Rozpoczęła się 31 XII 1970, a zakończyła 24 IV 1978 i dotyczyła rozpracowania wydarzeń i osób biorących udział w protestach q Grudnia ’70.
Lata 1975–1990. W 1975 przeprowadzono w Polsce reformę adm. i zniesiono m.in. powiaty. Struktura SB w Gd. pocz. nie uległa głębszym zmianom. W 2. poł. lat 70. pojawiła się na Wybrzeżu jawnie działająca opozycja polit., co pociągnęło za sobą rozbudowę struktur. i tak 1975 zatrudnionych było 666 funkcjonariuszy, a 1982 – 939. W kwietniu 1983 utworzono w Gd. Inspektorat 2, zajmujący się rozpracowywaniem działaczy q Solidarności. Ponadto w gd. SB 1 XII 1988 – 15 XI 1989 działał Inspektorat Operacyjnej Ochrony Elektrowni Jądrowej w Żarnowcu, którego zadaniem było zabezpieczenie powstającej elektrowni atomowej. W 1989 w gd. SB pracowało łącznie 284 funkcjonariuszy. W kwietniu 1990 SB rozwiązano i utworzono Urząd Ochrony Państwa. W Gd. utworzono delegaturę UOP. W 2002 UOP został zreorganizowany, a jego zadania rozdzielono pomiędzy Agencję Wywiadu a ABW. W Gd. utworzono delegaturę ABW. MB
|
|
| Kierownicy Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Gdańsku (1945–1956)
|
| 4 IV 1945 – 7 VI 1945
|
mjr/płk Korczyński Grzegorz
|
| 8 VI 1945 – 4 IX 1945
|
mjr/ppłk Krakowski Józef (p.o.)
|
| 5 IX 1945 – 21 III 1946
|
płk Korczyński Grzegorz
|
| 22 III 1946 – 28 II 1947
|
płk Mrozek Józef
|
| 1 III 1947 – 14 III 1948
|
ppłk Jastrzębski Artur
|
| 15 III 1948 – 15 VIII 1950
|
ppłk Jurkowski Józef
|
| 1 VIII 1950 – 29 VI 1951
|
mjr Radoszewski Tadeusz (p.o.)
|
| 20 V 1951 – 31 VIII 1953
|
ppłk Cieślak Marian
|
| 1 IX 1953 – 30 VI 1954
|
ppłk Matejewski Ryszard
|
| 16 VIII 1954 – 24 V 1955
|
ppłk Żmijewski Henryk
|
| 25 V 1955 – 14 IX 1956
|
mjr Małkiewicz Kazimierz
|
| 15 IX 1956 – 16 XI 1956
|
ppłk Koton Eliasz
|
| 15 XI 1956 – 31 XII 1956
|
mjr Dąbrowski Leon (p.o.)
|
