POLSKA ZJEDNOCZONA PARTIA ROBOTNICZA. KOMITET WOJEWÓDZKI (KW PZPR) w Gdańsku, ul. Wały Jagiellońskie. Najwyższa na terenie woj. gd. 1949–89 instancja partii komunist. (1948–90) sprawującej władzę w Polsce 1948–89; bezpośrednia następczyni PPR (1942–48), z siedzibą przy ul. Wały Jagiellońskie 36. W myśl preferowanego w partii komunist. tzw. „centralizmu demokratycznego”, KW podlegał KC, nadzorując zarazem komitety: powiatowe, miejskie, dzielnicowe, gminne, gromadzkie, miejsko-gminne, zakładowe, uczelniane, branżowe, środowiskowe i osiedlowe. Na samym dole partyjnej hierarchii usytuowane były podstawowe i oddziałowe organizacje partyjne. KW PZPR rozpoczął działalność po Zjeździe Zjednoczeniowym PPR i PPS, odbytym 15–21 XII 1948 w Warszawie. Pomimo propagandowego zjednoczenia, KW stanowił – pod względem strukturalnym oraz w dużej mierze personalnym – kontynuację KW PPR, który funkcjonował w Gd. od czerwca 1945. Pierwsze struktury PPR na Pomorzu Wsch. powstały w marcu 1945. Wówczas to, z KW PPR w Bydgoszczy, przybyło na Wybrzeże 10 tzw. partyjnych grup operacyjnych. Rozpoczęły one pracę w Gd., Gdyni, Kartuzach, Kościerzynie, Starogardzie Gd. i Tczewie. Na czele stał i sekr., któremu podlegali sekretarze, im zaś kierownicy wydziałów. i sekr. nadzorował pracę KW oraz reprezentował wojew. organizację partyjną na zewnątrz. Najwyższą władzą partyjną na szczeblu wojew. była konferencja wojew. Wybierała ona skład KW. Pierwsza konferencja odbyła się 25–26 VI 1949, ostatnia 18 X 1986. W sumie zebrało się ich 20. KW obradował podczas posiedzeń plenarnych, które organizowano kilka razy w roku. Bieżącą działalność KW koordynowały 2 ciała wykonawcze, kierowane przez i sekr.: egzekutywa i sekretariat. Egzekutywa zbierała się zazwyczaj co 2 tygodnie; sekretariat – raz w tygodniu. Dużą rolę odgrywały Wojewódzka Komisja Kontroli Partyjnej (WKKP) i Wojewódzka Komisja Rewizyjna (WKR). WKKP czuwała nad ideologiczną „czystością” partyjnych szeregów, WKR nadzorowała kwestie finans. W 1986 połączono je, tworząc Wojewódzką Komisję Kontrolno-Rewizyjną (WKK-r). Struktura KW ulegała licznym przeobrażeniom. Zmieniały się nie tylko nazwy wydziałów, ale również ich kompetencje. Na pocz. lat 80. XX w., oprócz i sekr., komitetem kierowało 5 sekretarzy: ds. polityczno-organizacyjnych, ds. propagandy, ds. rolnych, ds. gospodarki morskiej i przemysłu oraz ds. polityki społ. Sekretarz ds. polityczno-organizacyjnych koordynował działalność wydziałów: organizacyjnego, ogólnego, administracyjnego oraz Ośrodka Informacji, Analiz i Programowania Pracy Partyjnej (OIAiPPP). Sekretarz ds. propagandy kierował wydziałami: propagandy oraz nauki, oświaty i kultury. Sekretarz ds. rolnych – wydziałem rolnym i gospodarki żywnościowej. Sekretarz ds. gospodarki morskiej i przemysłu – wydziałem gospodarki morskiej i przemysłu. Sekretarz ds. polityki społ. – wydziałem polityki społ. Bezpośrednio i sekr. podlegały: wydział kadr oraz kancelaria KW. W poł. lat 80. XX w. KW podporządkowanych było 10 komitetów miejskich (Gdynia, Sopot, Pruszcz Gd., Hel, Jastarnia, Władysławowo, Tczew, Wejherowo, Reda i Rumia), 3 komitety dzielnicowe (q Wrzeszcz, q Śródmieście i Portowa (q Dzielnicowe Rady Narodowe)), 8 komitetów miejsko-gminnych (Kartuzy, Kościerzyna, Skarszewy, Puck, Starogard Gd., Skórcz, Gniew i Pelplin) i 34 komitety gminne (Chmielno, Przodkowo, Sierakowice, Somonino, Stężyca, Sulęczyno, Żukowo, Dziemiany-Lipusz, Karsin, Nowa Karczma, Stara Kiszewa, Cedry Wielkie, Kolbudy, Pruszcz Gd., Przywidz, Pszczółki, Trąbki Wielkie, Kosakowo, Krokowa, Kaliska, Lubichowo, Osieczna, Osiek, Smętowo Graniczne, Zblewo, Morzeszczyn, Subkowy, Tczew, Choczewo, Gniewino, Linia, Luzino, Łęczyce i Szemud). Począwszy od stycznia 1982 funkcję ogniwa pośredniego, łączącego KW z terenowymi strukturami PZPR, pełniło 7 Rejonowych Ośrodków Pracy Partyjnej (ROPP) w: Kartuzach, Kościerzynie, Pucku, Pruszczu Gd., Starogardzie Gd., Tczewie i Wejherowie. Na ich czele stali kierownicy. Poprzez rozbudowane struktury PZPR starała się wpływać na (a przynajmniej kontrolować) praktycznie wszystkie dziedziny życia oraz aktywności społeczeństwa. Celowi temu służyło również utrzymywanie tzw. nomenklatury partyjnej, czyli obsadzanie przez KW kluczowych stanowisk w administracji państw. i gosp., organizacjach społ., mediach, instytucjach nauk., oświat. i kult. oraz radach nar. W 1988 „w nomenklaturze” KW znajdowały się 294 stanowiska wymagające tzw. akceptacji polit.
Liczebność członków KW zmieniała się, wahając się od kilkudziesięciu (50 w czerwcu 1949) do ponad 100 (121 w czerwcu 1981). W latach 70. XX w. systematycznie rosła też liczba członków PZPR w skali woj. W poł. 1980 do wojew. organizacji partyjnej należało 105 747 członków i kandydatów. Powstanie q Solidarności oraz wprowadzenie stanu wojennego spowodowało tzw. „odpływ aktywu”, czyli odchodzenie z partii jej członków. Wyraźnie spadła też liczba kandydatów do PZPR. W połączeniu z rozpoczętymi po 13 XII 1981 czystkami wpłynęło to na znaczne zmniejszenie się liczebności gd. PZPR. 31 XII 1989 należało do niej 64 712 osób, z czego 53,9% stanowili „pracownicy umysłowi”, 39,6% robotnicy i 5,5% chłopi. Na wieść o samorozwiązaniu się PZPR, idący spod q kośc. św. Brygidy manifestanci (w tym działacze Federacji Młodzieży Walczącej) – wkroczyli 29 i 1990 do budynku przy ul. Wały Jagiellońskie i rozpoczęli jego okupację. Przy okazji okazało się, że pracownicy KW od pewnego czasu systematycznie niszczyli akta. Archiwalia KW PZPR oraz podległych mu instancji partyjnych, usuwane przed samorozwiązaniem PZPR, przekazano do q Archiwum Państwowego. Mimo poważnych zniszczeń stanowią one ob. drugi co do wielkości (po Archiwum Akt Nowych) zbiór dokumentacji wytworzonej przez PZPR. PB
|
|
| I sekretarze KW PPR w Gdańsku
|
| 1 V 1945 – 30 VI 1945
|
Janina Kowalska
|
| 30 VI 1945 – 27 IX 1945
|
Włodzimierz Melzacki
|
| 27 IX 1945 – 17 III 1947
|
Władysław Dworakowski
|
| 17 III 1947 – 15 XII 1948
|
Stanisław Januszewski
|
| I sekretarze KW PZPR w Gdańsku
|
| 15 XII 1948– 27 VI 1950
|
q Witold Konopka
|
| 27 VI 1950– 3 VI 1951
|
q Czesław Domagała
|
| 3 VI 1951 – 25 X 1956
|
Jan Trusz
|
| 25 X 1956 – 2 II 1960
|
q Józef Machno
|
| 4 II 1960 – 21 XII 1967
|
q Jan Ptasiński
|
| 21 XII 1967 – 2 VII 1970
|
q Stanisław Kociołek
|
| 2 VII 1970 – 23 XII 1971
|
q Alojzy Karkoszka
|
| 23 XII 1971 – 17 V 1975
|
q Tadeusz Bejm
|
| 17 V 1975 – 8 I 1982
|
q Tadeusz Fiszbach
|
| 8 I 1982 – 8 VII 1988
|
q Stanisław Bejger
|
| 8 VII 1988 – styczeń 1990
|
q Marek Hołdakowski
|
PB
