GIESE TIEDEMANN, biskup chełmiński i warmiński
| < Poprzednie | Następne > |
TIEDEMANN GIESE (1 VI 1480 Gdańsk – 23 X 1550 Lidzbark Warmiński), biskup chełmiński i warmiński. Syn gd. kupca Albrechta, bratanek gd. rajcy (od 1485) i sędziego (1490) Tiedemanna. Uczył się w q szkole mariackiej, od 1492 studiował na uniw. w Lipsku, uzyskując 1495 stopień bakałarza, 1499 tytuł mgr. sztuk wyzwolonych. Po studiach przebywał w Rzymie, gdzie rozpoczynał praktykę prawniczą i otrzymał tytuł notariusza publicznego. W 1505 papież powierzył mu kanonię warmińską (we Fromborku). Od 1507 przebywał na Warmii; 1508–09, 1516 i 1518–19 kanclerz w tamtejszej kapitule, 1510–15 i ponownie 1521–24 administrator diecezji, jednocześnie od 1512 proboszcz w Steblewie (Żuławy Gd.), od 1515 proboszcz q kośc. św. Piotra i Pawła (zrezygnował 1527). Za przygotowania poczynione w zamkach biskupich na Warmii do wojny z Krzyżakami nobilitowany (z rodzeństwem) 1519 przez króla pol. Zygmunta Starego, w czasie wojny przebywał w Gd. Po mianowaniu w 1523 bp. warmińskim q Maurycego Ferbera należał do jego najbliższych współpracowników; otrzymał godność kustosza warmińskiego (1523–38). Generalny oficjał biskupstwa, wizytator dóbr kapitulnych, reprezentował biskupstwo na zjazdach Stanów Prus Królewskich. W 1525 władze Gd. bezskutecznie zabiegały u króla Zygmunta Starego o mianowanie G. proboszczem q kośc. NMP. Mimo spodziewanego objęcia urzędu bp. warmińskiego po M. Ferberze, decyzją króla Zygmunta Starego 1538 wyniesiony został na tę godność q Jan Dantyszek, G. natomiast przejął biskupstwo chełmińskie. Z powodu choroby J. Dantyszka przewodniczył obradom Rady Pruskiej, był jedną z najbardziej wpływowych osób w życiu polit. i gosp. Prus Królewskich. Po śmierci 1548 J. Dantyszka wybrany, wolą kapituły warmińskiej, na bp. warmińskiego, zatwierdzony na tej godności w styczniu 1549 przez Zygmunta Starego. W pocz. q reformacji zwolennik porozumienia q katolików i q luteran, czemu dał wyraz w rozprawie zw. w skrócie (z uwagi na rozbieżności tytułów w dwóch wyd. z 1525) Anthelogikon. Autor znanej ob. tylko we fragmentach rozprawy De regno Christi (ukończonej 1535), w której dowodził upadku luteranizmu, choć nie odmawiał mu ożywczego wpływu na naprawę Kościoła. Zaginęła jego rozprawa Hyperaspisticon, w której bronił przed atakami teologów-scholastyków kanonika warmińskiego Mikołaja Kopernika, z którym się przyjaźnił. W 1539 dzięki umiejętnościom M. Kopernika został wyleczony z malarii, z kolei w liście dedykacyjnym M. Kopernika do papieża Pawła III, dołączonym do dzieła De revolutionibus, autor wskazywał na G. jako przyjaciela, który namawiał go do opublikowania tej pracy. Po śmierci astronoma G. interweniował u władz Norymbergi w sprawie błędów i przeinaczeń popełnionych przy druku De revolutionibus. Pochowany w katedrze we Fromborku.
