KOMISJA MIESZKANIOWA (1945–1946)

Wersja z 11:36, 23 gru 2021

Wniosek o sporządzenie tablic informacyjnych dla Rejonowych Komisji Mieszkaniowych z podaniem adresów ich siedzib

KOMISJA MIESZKANIOWA, zwana też Główną Komisją Mieszkaniową, działająca w Gdańsku od 6 VIII 1945 (w oparciu o dekret z 7 IX 1944 o Komisjach Mieszkaniowych) do lutego 1946, z siedzibą przy ul. Matejki 18. Pracowała pod kierunkiem przewodniczącego Romana Raszewskiego, następnie Wiktora Wutkowskiego i dr. Jana Fabiańskiego, kierownikiem Biura Komisji Mieszkaniowej był Edward Sambor.

Zajmowała się przydziałem mieszkań dla ludności napływającej po zakończeniu II wojny światowej. W jej ramach funkcjonowało sześć rejonów: Śródmieście, Oliwa, Wrzeszcz, Nowy Port, Orunia i Siedlce, do których związki zawodowe i organizacje społeczne delegowały łącznie 70 swoich przedstawicieli. Funkcje przewodniczących rejonowych komisji pełnili między innymi: Władysław Rymarkiewicz (Oliwa), Leonard Kosmatko (Nowy Port), Mieczysław Pleszyński (Wrzeszcz), Jan Miklas (Orunia). Personel każdego rejonu składał się z kierownika, będącego jednocześnie sekretarzem, protokolanta, kasjera, maszynistki, trzech kancelistów (do prowadzenia dziennika podawczego i kartoteki mieszkaniowej rejonu), woźnego i gońca.

Komisja funkcjonowała z ramienia Miejskiej Rady Narodowej, stanowiąc jednocześnie część systemu organizacyjnego Zarządu Miejskiego, jej organem wykonawczym był Wydział Mieszkaniowy tegoż Zarządu. 15 X 1945 na czele Komisji stanął dr Jan Fabiański, dążący do likwidacji utrudnień biurokratycznych przy przydziałach mieszkań, a także tajność zespołów sądzących sprawy sporne, co miało zapobiec protekcji i łapownictwu. Powołano około 100 specjalnych zespołów, z których każdy rozpatrywał jedną sprawę dziennie na miejscu, w tzw. spornym mieszkaniu. Komisja pobierała opłaty manipulacyjne: 30 zł. przy składaniu wniosków na mieszkanie oraz przy wydawaniu orzeczeń na przydział mieszkania po 50 zł. od izby.

W okresie działalności Komisji, w celu przeprowadzenia kontroli lokali oraz usprawnienia gospodarki mieszkaniowej, Zarząd Miejski w Gdańsku dokonał spisu mieszkańców i nieruchomości. Z wnioskiem w tej sprawie wystąpił mecenas Edmund Kawecki. Pomysł został zaakceptowany zarówno przez przedstawicieli związków zawodowych, jak i prezydenta Franciszka Kotus-Jankowskiego. Powołano do życia specjalne komitety domowe z udziałem łącznie 3.000 osób, przedstawicieli związków zawodowych, instytucji miejskich, organów bezpieczeństwa oraz wojska. Miały one ustalić czy osoba, na której nazwisko dokonano przydziału danego lokalu, faktycznie ten lokal zamieszkiwała. Do zwalczania nadużyć mieszkaniowych wzywano społeczeństwo, do którego apelowano o pomoc w wykrywaniu przypadków nieuczciwego zajmowania mieszkań. Zdarzało się bowiem, że jedna osoba wnioskowała o mieszkanie w kilku komisjach rejonowych jednocześnie, w wyniku czego dochodziło do posiadania przez jednego mieszkańca lokali w różnych dzielnicach Gdańska.

Kontrolę przeprowadzono podczas dwóch niedziel 14 i 21 X 1945: pierwszego dnia zbadano Wrzeszcz i Śródmieście, a drugiego pozostałe dzielnice. Przyniosła ona następujące wyniki: 33.000 mieszkań, 72.000 izb mieszkalnych, co stanowiło 50% stanu przedwojennego. Najwięcej – 10.034 mieszkań znajdowało się we Wrzeszczu, najmniej – 3.000 na Oruni. Na mieszkanie przypadało 2,2 osób, czyli 1,3 na izbę. Wykazano 97.000 mieszkańców, w tym 66.000 Polaków oraz 1.000 cudzoziemców i 30.000 Niemców oczekujących na wysiedlenie. Największe zagęszczenie wykazał Wrzeszcz: 38.074 mieszkańców, najmniejsze zaś Orunia i Nowy Port: po 8.500. Dla porównania: w 1935 Gdańsk posiadał 258.000 mieszkańców, liczba mieszkań wynosiła 65.000, izb mieszkalnych było 146.000, czyli na jedno mieszkanie przypadało 4,3 osoby, a na izbę 1,7.

W okresie pięciu miesięcy działalności Komisja Mieszkaniowa w Gdańsku załatwiła 9.653 spraw, pozostałe ponad 30.000 przejął nowo utworzony Wydział Kwaterunkowy. Działalność Komisji Mieszkaniowych w dużych miastach przemysłowych została skrytykowana przez Krajową Radę Narodową z powodu masowo występujących nieprawidłowości w zarządzaniu zasobami mieszkaniowymi oraz chaosu w przedzielaniu lokali. Uległy one rozwiązaniu, a w ich miejsce powstały urzędy kwaterunkowe oraz nowe komisje lokalowe.SB

Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 1165/89: Sprawy mieszkaniowe 1945-1956.