POMORSKA KOLEJ METROPOLITALNA

Wersja z 13:20, 19 wrz 2021

Przyczółek zniszczonego wiaduktu nad ul. Polanki byłej kolei Gdańsk-Stara Piła, śladem której poprowadzono Pomorską Kolei Metropolitalną

Zniszczony w 1945 roku wiadukt w Brętowie byłej kolei Gdańsk-Stara Piła, śladem której poprowadzono Pomorską Kolei Metropolitalną

Ocalały po działaniach w 1945 wiadukt przy obecnej ul. Wołkowyskiej byłej kolei Gdańsk-Stara Piła, śladem której poprowadzono Pomorską Kolei Metropolitalną

Most Weisera, 2008

Pomorska Kolei Metropolitalna, przystanek Gdańsk-Jasień

Pomorska Kolei Metropolitalna, przystanek Gdańsk-Brętowo

POMORSKA KOLEJ METROPOLITALNA (PKM), spółka z siedzibą w Gdańsku, początkowo przy ul. Na Stoku 50, od stycznia 2013 przy ul. Żaglowej 11, od lipca 2015 przy ul. Budowlanych 77 (Gdańsk- Matarnia), powołana 11 VI 2010 roku przez Sejmik Województwa Pomorskiego do budowy (a następnie eksploatacji) linii kolejowej numer 248, łączącej Gdańsk-Wrzeszcz z Portem Lotniczym im. Lecha Wałęsy, wpiętej (przy wsi Rębiechowo) łącznicą nr 253 w istniejącą linię numer 201 Gdynia–Kościerzyna (zbudowaną w latach 1921–1922 magistralę Śląsk–Gdynia).

W chwili uruchomienia linia ta była największą inwestycją sfinansowaną przez samorząd województwa pomorskiego. Połączyła Gdańsk i Gdynię z portem lotniczym, a w dalszej kolejności ma umożliwić nowe połączenie z Kartuzami i Kościerzyną.

Długość całej linii PKM wynosi 55 km, części nowo wybudowanej – 17 km (i 1,4 km łącznicy z linią Gdynia–Kościerzyna). Znajduje się na niej osiem przystanków (w tym sześć pełniących funkcję węzłów integracyjnych), a w części gdyńskiej – trzy (istniejący Gdańsk-Osowa i dwa planowane). Przy lotnisku linia biegnie estakadą o długości 940 m, podzieloną na 25 przęseł, które zostały oparte na 26 podporach. Na wysokości Gdańska-Zaspy wpięta jest w tory linii dalekobieżnych. Wybudowano 21 rozjazdów kolejowych oraz 41 obiektów inżynierskich: 17 wiaduktów kolejowych, 5 wiaduktów drogowych, 4 kładki piesze, 15 przepustów i przejść pod torami. Maksymalna prędkość szynobusów to 120 km/h. Różnica wysokości między punktem początkowym linii (Gdańsk-Wrzeszcz) a punktem końcowym (Port Lotniczy im. Lecha Wałęsy) wynosi 134 m. Wybudowany odcinek wykorzystał ślad linii z Gdańska-Wrzeszcza do Starej Piły przez Brętowo, Kokoszki, Żukowo, istniejącej od 1914 do 1945 roku ( kolej).

Historia powstania linii PKM. Studium wykonalności projektu opracowano w latach 2008–2009. Pierwsze spotkania informacyjne z mieszkańcami dzielnic Gdańska i Banina, przez które planowano przebieg PKM, odbyły się we wrześniu i październiku 2010 roku. Rozpoczęcie budowy umożliwiła deklaracja złożona w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej 17 XI 2010 przez Ministra Rozwoju Regionalnego Elżbietę Bieńkowską o zapewnieniu dofinansowania inwestycji ze środków Unii Europejskiej. Pierwsze prace przygotowawcze, saperskie (usunięto ponad 100 niewybuchów lub ich fragmentów, odkryto i ekshumowano szczątki zwłok żołnierzy z okresu II wojny światowej), dendrologiczne (inwentaryzacja roślinności przewidzianej do usunięcia, liczącej powyżej 10 lat) i wycinkowe (dotyczące roślinności poniżej 10 lat) trwały od przełomu listopada i grudnia 2010 do kwietnia 2011 roku. 13 I 2011 przyjęto wariant budowy zelektryfikowanej linii dwutorowej i ustalono jej przebieg, od którego w fazie projektowania nastąpiły już tylko niewielkie przesunięcia (w kwietniu 2011 w Firodze, aby uniknąć wyburzenia dwóch zakładów pracy, odsunięto o 200 m tory od ul. Słowackiego). 5 III 2011 rozstrzygnięto przetarg na opracowanie dokumentacji projektowej, powierzając zadanie firmie Transprojekt Gdański Sp. z o.o. (z siedzibą przy ul. Partyzantów 72A), umowę podpisano 30 V 2011 roku. W wyniku otwartego konkursu wśród mieszkańców Gdańska (50 tysięcy głosów) 23 V 2011 ustalono nazwy ośmiu nowych przystanków (w kwietniu 2014 do nazw dodano człon „Gdańsk”, ponadto zmieniono nazwę przystanku Banino na Gdańsk-Rębiechowo). 22 VII 2011 rozstrzygnięto konkurs na koncepcję architektoniczną budowanych przystanków, na koncepcję ideową wybierając projekt Biura Projektów Budownictwa Komunalnego SA Gdańsk. W Sądzie Konkursowym zasiadali architekci z SARP, ASP, Wydziału Architektury PG, przedstawiciele Urzędu Marszałkowskiego, Urzędu Miejskiego w Gdańsku i PKM SA.

5 I 2012 roku wojewoda pomorski Ryszard Stachurski wydał decyzję lokalizacyjną na budowę PKM, co umożliwiło rozpoczęcie negocjacji z właścicielami gruntów przeznaczonych do wykupienia (miedzy innymi miasto Gdańsk sprzedało Województwu Pomorskiemu na cel budowy 25 ha gruntów z bonifikatą 99%). Po odwołaniach decyzję zatwierdził 17 XI 2012 roku Minister Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej. W sierpniu 2012 ze względu na odstąpienie od planów elektryfikacji linii Gdynia–Kościerzyna poniechano planów elektryfikacji PKM, przeznaczając ją dla spalinowych zespołów trakcyjnych (wykonano jednak elementy umożliwiające zawieszenie sieci trakcyjnej). W listopadzie 2012 roku rozstrzygnięto konkurs na grafikę ścian osłonowych wiat nowych przystanków, przyjmując projekt gdańskiej artystki Anny Waligórskiej.

Od stycznia do kwietnia 2013 roku wywłaszczono 251 nieruchomości, wyburzono 22 budynki mieszkalne i 40 gospodarczych, leżących na trasie budowy w Matarni, Firodze i Rębiechowie. Od 9 I do 28 II 2013 wycięto około 20 tysięcy drzew w pasie kolei (w ramach zasadzeń zastępczych zasadzono później około 75 tysięcy drzewek i sadzonek leśnych).

7 III 2013 roku rozstrzygnięto przetarg na budowę linii, powierzając to zadanie polsko-hiszpańskiemu konsorcjum Budimex SA i FERROVIAL AGROMAN SA, umowę podpisano 7 V 2013. Oficjalne rozpoczęcie budowy (z wmurowaniem kamienia węgielnego w filarze estakady przystanku przy Porcie Lotniczym im. Lecha Wałęsy) nastąpiło 1 VII 2013. W czerwcu 2013 rozpoczęto wyburzanie (ze względu na zły stan techniczny oraz rozmiary niepasujące do budowy dwutorowej linii) zachowanych wiaduktów dawnej kolei Gdańsk-Wrzeszcz – Stara Piła. Wyburzanie znanego z powieści Pawła Huellego Weiser Dawidek tzw. wiaduktu Weisera w Strzyży stało się pretekstem do terenowej inscenizacji przygotowanej przez Muzeum Techniki Wojskowej „Gryf”: 5 VI 2013 roku przedstawiono „Bitwę o Mostek Weisera” (fikcyjna obrona w 1945 roku mostku przez Wermacht wspomagany czołgiem „Panther V” przed atakiem radzieckiej piechoty z udziałem dwóch czołgów T-34, zob. też linia kolejowa numer 234). Ostatni wiadukt, przy ul. Wołkowyskiej, rozebrano 17 VIII 2013.

2 IX 2014 roku na budowanym przystanku Gdańsk-Niedźwiednik podpisano umowę z bydgoską firmą PESA SA na dostarczenie 10 nowoczesnych zespołów trakcyjnych (siedmiu spalinowych szynobusów trójczłonowych i trzech – dwuczłonowych; termin realizacji zamówienia: maj 2015 roku; pierwszy testowy przejazd szynobusu – 12 VI 2015).

Od października 2014 rozpoczęły się próby obciążeniowe nowo wybudowanych wiaduktów (jako pierwszy próbie został poddany 17 października następca dawnego wiaduktu Weisera). W czerwcu 2014 w wyniku przetargu oddano konsorcjum z firmą Rubau na czele zadanie wpięcia linii z Gdańska-Wrzeszcza do linii Gdynia–Kościerzyna. 9 II 2015 Unia Europejska zwiększyła dotacje do budowy (do poziomu 85%), co pozwoliło podjąć pracę przy przebudowie przystanku Gdańsk-Osowa i rozpocząć planowanie budowy przystanków Gdynia-Karwiny i Gdynia-Stadion.

Budowę ukończono 30 IV 2015 roku, oficjalne otwarcie nastąpiło 30 VIII 2015, oddanie do regularnej eksploatacji – 1 IX 2015. Koszt budowy to 771 mln zł, dofinansowanie Unii Europejskiej wyniosło 656,5 mln zł.

Gwałtowna ulewa, która nawiedziła Gdańsk 14 i 15 VII 2016 spowodowała znaczne uszkodzenia (zwłaszcza warstwy wierzchniej nasypów, w efekcie niedostatecznego ukorzenienia się trawy) i wstrzymanie kursowania PKM na odcinku Osowa – Wrzeszcz, czynny był tylko odcinek Kartuzy – Gdańsk – Osowa – Port Lotniczy). Ruch przywrócono we wrześniu 2016 roku.

Stacje i przystanki Pomorskiej Kolei Metropolitalnej zob. linia kolejowa numer 248. BŚ