SZPITAL BOŻEGO CIAŁA

Wersja z 16:28, 10 mar 2021

Zabudowania Szpitala Bożego Ciała z kościołem i cmentarzem (po lewej Brama Bożego Ciała w osi obecnej ul. Korzennej), 1601, fragment planu Friedrich Berndta

Szpital Bożego Ciała (widok od strony północno-zachodniej, za ogrodzeniem po prawej cmentarz Bożego Ciała), 1835, akwarela z 1854 wedle rysunku Augusta Lobegotta Randta

Kościół i szpital Bożego Ciała, początek XX wieku

Kartusz nagrobny Michaela Ahlerta, prowizora szpitala Bożego Ciała, 1767

Zarząd Szpitala Bożego Ciała, 1920. Od lewej: dr Georg Petschof (w Zarządzie od 1903), Ernst Mix (od 1900), Paul Fischer (od 1908), Gerhard Wanfried (od 1920)

SZPITAL BOŻEGO CIAŁA (Heilige-Leichnam-Hospital), powstał przed rokiem 1380 poza murami Starego Miasta przy Hagenbergische Gasse (obecnie ul. 3 Maja), początkowo jako zakład dla trędowatych podległy Radzie Starego Miasta. Zachowała się informacja, że w 1395 trafiła tu zarażona trądem Sigle, żona gdańskiego mieszczanina Nicolausa mit den Engelschen. Mąż wydzielił jej część majątku i przekazał szpitalowi na jej utrzymanie. Od 1. połowy XV wieku przyjmował przede wszystkim ludzi starych, chorych i samotnych, a co najmniej od 1443 roku – także wkupujących się na dożywocie (prebendariusze), okresowo również chorych zakaźnie (np. w 1601 roku pacjentów przeniesiono do miejskiego lazaretu ( Szpital Miejski (Lazaret przy Bramie Oliwskiej)), w ich miejsce przyjęto chorych na dżumę). Szpitalem kierował zarząd złożony z czterech prowizorów. Pierwotnie budynek szpitalny przylegał bezpośrednio do kościoła Bożego Ciała. W 1520 roku, podczas wojny z zakonem krzyżackim, spalony, po odbudowaniu znów spalony w 1577 podczas wojny z królem polskim Stefanem Batorym; odbudowany w latach 1580–1581. W roku 1601 kompleks składał się z kościoła oraz grupy wolno stojących budynków po jego północnej stronie. W latach 1739 i 1786 pobudowano domy szachulcowe. W roku 1599 przebywało w nim 40 pacjentów, w 1681 – 47, 1700 – 66, 1740 – 61, 1760 – 70, 1780 – 62, 1800 – 43. W okresie 1579–1585 poświadczona była obecność lekarza, otrzymującego od fundacji rocznie 60 grzywien wedle dawnego zwyczaju. Na początku XIX wieku, w niewielkim stopniu dotknięty kryzysem finansowym, odzyskał zdolność do nieodpłatnego utrzymywania pacjentów. Niepoddany procesowi medykalizacji, do roku 1945 pełnił funkcję przytułku. W roku 1833 wzniesiono przy Hagenbergische Gasse 12 domków dla szpitala, po jego stronie północnej (z jedenastoma mieszkaniami) i zachodniej (z ośmioma). W roku 1834 rozebrano część zabudowań gospodarczych, w 1842 wzniesiono nowy budynek z czterema mieszkaniami, liczba pacjentów wzrosła do 80. W 2. połowie XIX wieku wznoszono budynki mieszkalne wokół kościoła (1860, 1862, 1865, 1866, 1868, 1872, 1874, 1876, 1887, 1893, 1894, 1896). W latach 1894–1896 wzniesiono na potrzeby zakładu kompleks trzech bloków mieszkalnych o dość wysokim standardzie przy Promenade 21/25 (ul. 3 Maja). Zbudowała je firma Johanna Heinricha Hermanna Prochnowa. Jeden z bloków wydzierżawiono do roku 1914 władzom kolejowym na siedzibę jej nowo powołanej gdańskiej dyrekcji ( Dyrekcja Kolei). Liczba pacjentów wzrosła w roku 1903 do 211, w 1924 – 300, w 1926 – 400. Pacjenci przyjmowani byli nieodpłatnie i za wkupne, opłata zależała od wieku. Oprócz mieszkania przysługiwała im miesięczna zapomoga (w 1903 – 6 marek). W roku 1945 budynek uległ niewielkim zniszczeniom, a domy mieszkalne zostały zdewastowane, w 1962 niektóre z nich rozebrano w związku z poszerzeniem ul. 3 Maja, a pozostałe wykorzystywano jako domy mieszkalne. ASZ