KOOPMAN-HEWELIUSZ KATHERINA ELISABETH
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{web}} | {{web}} | ||
| + | [[File:1_Katherina_Elisabeth_Koopman.png|thumb|Jan Heweliusz i Katherina Elisabeth przy pracy, Izzak Sall według [[STECH ANDREAS| Andreasa Stecha]], 1673 ]] | ||
| + | [[File:2_Katherina_Elisabeth_Koopman.png|thumb|Jan Heweliusz i Katherina Elisabeth przy pracy, Izzak Sall według [[STECH ANDREAS| Andreasa Stecha]], 1673 ]] | ||
| + | [[File:3_Katherina_Elisabeth_Koopman.jpg|thumb|Katherina Elisabeth Koopman-Heweliusz 1673 (fragment powiększony)]] | ||
[[File:Popiersie_Katheriny_Elisabethy_Koopman-Heweliusz_Koopman.jpg|thumb|Popiersie (zaginione) Katheriny Elisabethy Koopman-Heweliusz]] | [[File:Popiersie_Katheriny_Elisabethy_Koopman-Heweliusz_Koopman.jpg|thumb|Popiersie (zaginione) Katheriny Elisabethy Koopman-Heweliusz]] | ||
'''KATHERINA ELISABETH KOOPMAN-HEWELIUSZ'''(ochrzczona 17 I 1647 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP) – 22 XII 1693 Gdańsk), druga żona i wieloletnia współpracownica [[HEWELIUSZ JAN | Jana Heweliusza]]. Córka pochodzącego z Amsterdamu zamożnego kupca Nicolausa Koopmana (1601–1672) i poślubionej mu w 1633 tamże Johanny Mennings (około 1602 –1679). Z siedmiorga rodzeństwa urodzonego w Gdańsku była drugą najmłodszą. Ojciec po przeniesieniu się do Gdańska, w 1641 uzyskał [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo miejskie]]. Intratne interesy handlowe pozwoliły mu w 1667 nabyć dobra w [[RĘBOWO | Rębowie]] i [[BORKOWO | Borkowie]]. Zakupił też grób nr 317 w kościele NMP, w którym spoczął wraz z żoną (później przeniesiono ich do grobu nr 405). <br/><br/> | '''KATHERINA ELISABETH KOOPMAN-HEWELIUSZ'''(ochrzczona 17 I 1647 w [[KOŚCIÓŁ WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARII PANNY | kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny]] (NMP) – 22 XII 1693 Gdańsk), druga żona i wieloletnia współpracownica [[HEWELIUSZ JAN | Jana Heweliusza]]. Córka pochodzącego z Amsterdamu zamożnego kupca Nicolausa Koopmana (1601–1672) i poślubionej mu w 1633 tamże Johanny Mennings (około 1602 –1679). Z siedmiorga rodzeństwa urodzonego w Gdańsku była drugą najmłodszą. Ojciec po przeniesieniu się do Gdańska, w 1641 uzyskał [[OBYWATELSTWO MIEJSKIE | obywatelstwo miejskie]]. Intratne interesy handlowe pozwoliły mu w 1667 nabyć dobra w [[RĘBOWO | Rębowie]] i [[BORKOWO | Borkowie]]. Zakupił też grób nr 317 w kościele NMP, w którym spoczął wraz z żoną (później przeniesiono ich do grobu nr 405). <br/><br/> | ||
Wersja z 20:16, 28 lis 2019
KATHERINA ELISABETH KOOPMAN-HEWELIUSZ(ochrzczona 17 I 1647 w kościele Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (NMP) – 22 XII 1693 Gdańsk), druga żona i wieloletnia współpracownica Jana Heweliusza. Córka pochodzącego z Amsterdamu zamożnego kupca Nicolausa Koopmana (1601–1672) i poślubionej mu w 1633 tamże Johanny Mennings (około 1602 –1679). Z siedmiorga rodzeństwa urodzonego w Gdańsku była drugą najmłodszą. Ojciec po przeniesieniu się do Gdańska, w 1641 uzyskał obywatelstwo miejskie. Intratne interesy handlowe pozwoliły mu w 1667 nabyć dobra w Rębowie i Borkowie. Zakupił też grób nr 317 w kościele NMP, w którym spoczął wraz z żoną (później przeniesiono ich do grobu nr 405).
Otrzymała staranne wykształcenie, między innymi biegle opanowała języki łaciński i angielski. 11 I 1663, w półtora roku po śmierci pierwszej żony Jana Heweliusza, wzięła z nim ślub w kościele św. Katarzyny. Mimo znacznej różnicy wieku (36 lat) małżeństwo układało się pomyślnie. Przejęła stery gospodarstwa domowego i należących do męża browarów, służąc mu równocześnie pomocą w obserwacjach astronomicznych. Jan Heweliusz ocenił ją wysoko: Kobiety są równie zręczne jak mężczyźni, wszystko sprowadza się do zapału i wprawy. Była szczególnie pomocna mężowi po pożarze w 1679, który strawił dobytek i plon jego wieloletniej pracy. Liczący wówczas 68 lat Jan Heweliusz, bez energii i optymizmu żony, nie zdobyłby się na zaczynanie wszystkiego od nowa.
Była matką zmarłego we wczesnym dzieciństwie Johanna Adeodata Heweliusza (1664–1665) i trzech córek: Katheriny Elisabethy (1666–1745), Juliany Renaty (1668–1707) i Flory Konstancji (1672–1734).
Jako wdowa opracowała pozostawione przez męża materiały, w których dokonała wielu korekt oraz własnych obliczeń, i wydała dedykowany królowi Janowi III: Catalogus stellarum fixarum (Katalog gwiazd stałych, 1687), Firmamentum Sobiescianum (Firmament Sobieskiego, 1690) z 56 mapami oraz Prodromus atronomiae (Zwiastun Astronomii, 1690), zawierający między innymi pozycje 1564 gwiazd.
Uchodziła z piękną kobietę, w późniejszych latach przeszła ospę naturalną, która pozostawiła ślady na jej twarzy. Zmarła w wieku 46 lat, pochowana została w rodzinnym grobowcu w kościele Św. Katarzyny, pod filarem, na którym w 1790 umieszczono epitafium Jana Heweliusza. Po otwarciu grobu w 1986 odnaleziono jej trumnę ze znakomicie zachowanym napisem: ELISABETH HEVELKIN GEB. KOOPMAN i datą śmierci. W odróżnieniu od trumny Jana Heweliusza pozostawiono ją bez otwierania. W tym samym grobowcu spoczęła także ich córka Juliana Renata.
Była pierwszą w Polsce i jedną z pierwszych w świecie kobiet-astronomów. Uczony francuski François Arago (1786–1853) napisał: Pełne czci wspomnienie należy się zawsze pani Heweliuszowej, pierwszej kobiecie, jaką znam, która nie ulękła się wzięcia na siebie ciężaru astronomicznych obserwacji i obliczeń. Międzynarodowa Unia Astronomiczna upamiętniła ją nazwą jednego z kraterów na planecie Wenus i planetoidy nr 12625. W Gdańsku jej imię nosi jeden z tramwajów PESA Swing.
