GOLIŃSKI JERZY, aktor, reżyser, wykładowca

Wersja z 15:45, 5 cze 2015

JERZY GOLIŃSKI (19 XI 1928 Zator – 24 XI 2008 Kraków), aktor teatralny i filmowy, reżyser, wykładowca. Ukończył Państwową Wyższą Szkołę Aktorską w Krakowie w 1952 roku i w sezonie 1952/1953 należał do zespołu Teatru Ziemi Opolskiej w Opolu. Następnie zaangażował się do Teatru Wybrzeże, gdzie pracował początkowo jako aktor (w latach 1953–1955), następnie od sezonu 1959/1960 – reżyser i aktor (w sezonie 1961/1962 odbywał staż w Paryżu), w sezonie 1962/1963 – reżyser (odbył także staż w Stanach Zjednoczonych), w latach 1963–1967 – kierownik artystyczny teatru z zachowaniem obu poprzednich profesji. W Teatrze Wybrzeże jako aktor zadebiutował rolą Czerkuna Jegora Pietrowicza w Barbarzyńcach Maksima Gorkiego w reżyserii Lidii Zamkow (1953). Był jej asystentem podczas realizacji Tragedii optymistycznej Wsiewołoda Wiszniewskiego (1954); asystował też przy inscenizacji Mazepy Juliusza Słowackiego w reżyserii Zdzisława Karczewskiego (1954), jednocześnie grając rolę Zbigniewa na zmianę ze Zbigniewem Cybulskim. Wcielił się w postać Horacego w Hamlecie Williama Shakespeare’a reżyserowanym przez Andrzeja Wajdę (1960). Zazwyczaj godził aktorstwo z reżyserią. Interesował się nade wszystko polskim i światowym dramatem współczesnym. Na swój debiut reżyserski w Teatrze Wybrzeże wybrał Pana Puntillę i jego sługę Mattiego Bertolta Brechta (prapremiera w 1955 roku) z Tadeuszem Gwiazdowskim jako Puntillą. Po sztuki Brechta sięgał jeszcze dwukrotnie: w 1960 roku reżyserował Operę za trzy grosze, a Matkę Courage i jej dzieci z Bogusławą Czosnowską w roli Pilar w 1966. Wszystkie trzy inscenizacje odniosły spory sukces. Wyreżyserował też m.in. Księżyc świeci nieszczęśliwym Eugene’a O’Neilla (1960) oraz Franka V (1962) i Fizyków (1963) – obie sztuki Friedricha Dürrenmatta. Do wybitnych osiągnięć okresu gdańskiego należą: Komu bije dzwon Ernesta Hemingwaya w reżyserii i adaptacji wspólnie z Różą Ostrowską, Kto się boi Virginii Woolf Edwarda Albeego (1965), gdzie zagrał George’a obok Lucyny Legut jako Marty. Dramaty minionych epok interpretował wbrew tradycji, jako teksty współczesne, podobnie traktował postaci, co budziło sporo kontrowersji. Do takich inscenizacji należą na przykład: Wesele Stanisława Wyspiańskiego (30 XII 1960) czy Zawisza Czarny Juliusza Słowackiego (2 IX 1965), w którym zagrał rolę tytułową. W sumie w Teatrze Wybrzeże wyreżyserował około 30 spektakli. Jako kierownik artystyczny zapraszał do współpracy uznanych reżyserów, m.in. Jerzego Jarockiego, Konrada Swinarskiego czy Kazimierza Brauna. Opuścił Gdańsk po oskarżeniu o niewłaściwy dobór repertuaru na otwarcie nowego gmachu teatru przy Targu Węglowym. Jako interpretator współczesności wybrał wówczas dramat o ostatnich dniach Hitlera: Zmierzch demonów Romana Brandstaettera (7 I 1967), czytany jako przestroga przed totalitaryzmem (z wybitnymi rolami, m.in.: Henryk Bista – Hitler, Halina Słojewska – Ewa Braun). W teatrze został do końca sezonu. Ostatnim spektaklem wyreżyserowanym w Gdańsku była sztuka Tadeusza Różewicza Wyszedł z domu (1967), w której zagrał Henryka. Następnie przeniósł się do Krakowa, gdzie pracował w miejscowych teatrach i Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej; na tej uczelni był profesorem nadzwyczajnym i dziekanem Wydziału Reżyserii. Grał też w wielu filmach i reżyserował spektakle teatru telewizji. HD