DAMROKA, księżniczka pomorska

Wersja z 08:39, 25 lip 2014

DAMROKA (Dąbrówka) (XIII wiek), księżniczka pomorska z dynastii Sobiesławiców. Była najmłodszym dzieckiem księcia gdańskiego Świętopełka z jego drugiej żony Ermengardy, młodszą przyrodnią siostrą księcia Mściwoja II, rodzoną siostrą księcia Warcisława II. Jedyne o niej informacje pochodzą z nekrologów pomorskich. Były to kalendarzowe spisy zmarłych, dobroczyńców konkretnego klasztoru, za których dusze modlono się w dniu będącym rocznicą ich zgonu. Nekrolog klasztoru cysterskiego w Oliwie pod dniem 25 maja zanotował, że w roku 1223 zmarła „Damroca filia Swantopolci”. Znana wersja nekrologu oliwskiego powstała w początkach XVII wieku jako odpis ze starszej księgi zmarłych. W powstałym po koniec XVI bądź na początku XVII wieku odpisie również nieznanego w swej pierwotnej treści nekrologu klasztoru norbertanek z Żukowa odnotowano, że w roku 1233 „Dąbroca filia Swantopelci” zbudowała kościół w Chmielnie. Dalsze dzieła epoki nowożytnej zapisy powtarzały te, a nawet rozszerzały o własne domysły. Gdyby nie wiedza, że najstarsze znane dziś odpisy nekrologów wschodniopomorskich korzystały z informacji zawartych w swoich średniowiecznych pierwowzorach, postać księżniczki musiałaby de facto uchodzić za legendarną, bo niepotwierdzoną źródłowo w czasach jej bezpośredniego działania. W nauce nie ma jednak większych wątpliwości co do historycznego charakteru tej osoby, a właśnie ze względu na nekrologowy charakter dotyczących ją źródeł przyjmuje się, że nie tylko faktycznie istniała, ale znając zasady tworzenia nekrologów, przypuszcza się, że jej zgon mógł rzeczywiście nastąpić 25 maja, chociaż nieznanego roku. Przy zapiskach z XII i XIII wieku notowano bowiem tylko potrzebne do corocznych wypominek daty dzienną i miesięczną, nie podawano zaś dat rocznych, a występujące w dokumentach są tworem późniejszych kopistów, z reguły na próżno próbujących wykoncypować konkretny rok śmierci wedle własnych ustaleń.

Imię Damroka jest pomorską wersją imienia Dąbrówka i nawiązuje do pierwszej chrześcijańskiej żony księcia polskiego Mieszka I, Dobrawy. Z czasem zapomniane, rozpropagowane zostało przez powstałą w początkach XIII wieku kronikę mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem (właśnie w formie Dąbrówka). Jako efekt znajomości tej kroniki pojawiło się nie tylko w rodzinie księcia Świętopełka, ale współcześnie mu także w rodzinie księcia Konrada I Mazowieckiego (wraz z przypomnianymi przez kronikę imionami Siemowit i Siemomysł – odpowiednio dziada i ojca Mieszka I). Przykład Dąbrówki, córki Konrada Mazowieckiego urodzonej około 1230 roku, ukazuje przy tym, że miała ona świadomość pochodzenia swojego imienia, skoro zostawszy około 1246–1247 roku żoną księcia wołyńskiego Wasylka Romanowicza, nadała swoim dzieciom imiona Włodzimierz i Olga, odwołujące się do imiennictwa pierwszych przedstawicieli ruskiej dynastii Rurykowiczów.

Ze względu na młody wiek Damorka, córka księcia Świętopełka nie została wydana za mąż ani przez zmarłego w 1266 roku ojca, ani nie zdążył tego uczynić jej rodzony brat, książę na Gdańsku, Warcisław II. Po przegranej przez niego wojnie domowej ( bunt mieszczan gdańskich z lat 1271–1272) i śmierci na wygnaniu w roku 1271 opiekę nad nią przejął zwycięski starszy, przyrodni brat Mściwoj II. Nie był jednak zainteresowany założeniem przez Damrokę rodziny, jej ewentualny związek małżeński mógł bowiem otworzyć wybranemu partnerowi drogę do wniesienia pretensji o udział w gdańskim spadku po Warcisławie II. Z woli Mściwoja II, zapewne już w roku 1272, otrzymała bogate uposażenie panieńskie i osiadła w Chmielnie. W grodzie w Chmielnie specjalnie dla niej wzniesiono nową, wolnostojącą drewnianą wieżę mieszkalno-obronną, funkcjonował tu jej książęcy dwór (jeszcze w początkach XIV wieku pozostałością po nim był urząd chorążego chmieleńskiego, niewystępujący w ośrodkach niebędących siedzibą osoby o książęcym statusie). Około roku 1280 albo zmarła, albo (co chyba prawdopodobniejsze) wstąpiła do klasztoru norbertanek w Żukowie, Mściwoj II przekazał wówczas mniszkom kościół św. Piotra w Chmielnie (którego mogła być fundatorką) z bardzo bogatym uposażeniem (głównie w okoliczne jeziora).

Jej imię nosi ulica w Jasieniu, nadano je także maszynie drążąca TBM (Tunnel Boring Machine), wykonującej od 2013 roku tunel po Martwą Wisłą, stanowiący czwarty etap q Trasy Słowackiego. BŚ