BROWAR W KUŹNICZKACH

'''BROWAR W KUŹNICZKACH.''' Założony przez powstałą 11 X 1871 spółkę Danziger Aktien-Bierbrauerei (DAB; Gdański Browar Akcyjny) w miejscu drewnianego browaru z 2. połowy XVIII wieku, zajął część dawnego parku dworskiego ([[KUŹNICZKI | Kuźniczki]]), początkowo pod adresem Labesweg 6 (ul. Lelewela), z planowaną zdolnością produkcyjną 30 tysięcy hektolitrów rocznie. Teren pod inwestycję zakupiono 16 XI 1871, pierwszy etap budowy zakończono 24 I 1873, piwo rozpoczęto sprzedawać 20 V 1873, korzystając m.in. z doprowadzonych torów kolejowych. W roku 1875 wybudowano słodownię i warzelnię. Siedziba dyrekcji mieściła się początkowo przy Heilige-Geist-Gasse (ul. św. Ducha), firma jako pierwsza w Gdańsku otrzymała swój numer telefoniczny (pierwsza rozmowa dyrekcja – browar odbyła się 2 I 1884). W roku 1900 utworzono tzw. spółkę powiększoną, z powiększonym kapitałem, o nazwie Danziger Aktien-Bierbrauerei Kleinhammer. Produkowano wówczas 60 tysięcy hektolitrów piwa rocznie (najwięcej piwa w dziejach browaru wyprodukowano w roku 1913: 130 tysięcy hektolitrów). 23 XII 1918 w wyniku pożaru (od świątecznej choinki) spłonęła warzelnia, magazyn jęczmienia i słodownia. W latach 1919–1920 przebudowany i unowocześniony, wykupywał (i zamykał) inne gdańskie [[BROWARY | browary]] (1919–1920), a także leżące w okolicy (w 1917 browar w Wejherowie, w 1918 browar w Sopocie). Po pożarze z roku 1918 współpracował ze słodownią w Nowym Stawie, z którą w 1934 utworzył spółkę Danziger Malzfabrik GmbH Neuteich; posiadał składy lodu (wykorzystywanego przy transporcie) na [[STOGI | Stogach]]. <br /><br /> W latach 20. i 30. XX wieku na rynku lokalnym przestawiał się z transportu konnego na samochodowy (w 1923 – 60 koni, 8 samochodów, w 1939 – 23 konie, 29 samochodów dostawczych i 4 dla zarządu). Do obsługi rynków dalszych dysponował 6 wagonami-chłodniami. W posiadaniu browaru były restauracje przy Marienstraße (ul. Wajdeloty) i Jäschkentaler Weg (ul. Jaśkowa Dolina), od roku 1928 hangar na [[LOTNISKA | lotnisku we Wrzeszczu]] (służący za magazyn i warsztaty samochodowe), w 1937 powstał budynek administracyjno-dyrekcyjny i nowa brama wjazdowa od Kleinhammerweg (ul. Kilińskiego). W okresie [[WOLNE MIASTO GDAŃSK, 1920–1939 | II Wolnego Miasta Gdańska]] produkował znacznie poniżej możliwości (w 1938 tylko 56 tysięcy hektolitrów), mimo wielu prób nie mogąc przebić się na polskie rynki. 7 V 1940 zmarł długoletni dyrektor naczelny Albert Victor Ziehm (ur. 2 VIII 1868 Koszalin), pracujący tu przez 45 lat (od mistrza browarnictwa poczynając). <br /><br /> Pod koniec II wojny światowej browar zatrudniał przy produkcji jeńców wojennych (Włosi, Francuzi, Anglicy, Rosjanie). Ostatnie posiedzenie rady nadzorczej DAB odbyło się 12 XII 1944 w Berlinie. W roku 1945 niezniszczony (uszkodzeniu uległa tylko część dachów i 40-metrowy komin), upaństwowiony jako Zjednoczone Państwowe Browary – Państwowy Browar nr 1 w Gdańsku-Wrzeszczu, był pierwszym w Gdańsku zakładem przemysłowym (w sierpniu 1945 zatrudniającym 207 pracowników fizycznych i 44 umysłowych), który rozpoczął produkcję: 30 IV 1945 produkował już wodę sodową, pierwsze piwo (Jasne), wyprodukowane jeszcze z niemieckich zapasów, rozlano do beczek 14 V 1945. Od 1950 pod nazwą Gdańskie Zakłady Piwowarskie. W latach 1959–1964 rozbudowany (nowa kotłownia, oddział fermentacji, modernizacja maszynowni, budowa linii do butelkowania i pasteryzatora tunelowego, wycofano transport konny), osiągnął zdolność produkowania rocznie 320 tysięcy hektolitrów piwa. Od roku 1962 część produkcji eksportowano do ZSRR, Bułgarii i Rumunii (w 1962 – 2700 hektolitrów, w 1968 – 28 980 hektolitrów). W 1971 połączony z browarem w Elblągu pod nazwą Gdańskie Zakłady Piwowarskie z siedzibą w Elblągu. W 1977 osiągnął najwyższą w swych dziejach produkcję 498 tysięcy hektolitrów. W roku 1981 browary w Gdańsku i Elblągu rozdzielono, tworząc Zakłady Piwowarskie w Gdańsku, od 28 I 1988 (po nadaniu imienia [[HEWELIUSZ JAN | Jana Heweliusza]] w 301. rocznicę śmierci tego astronoma i piwowara) Zakłady Piwowarskie im. Jana Heweliusza. <br /><br /> W roku 1989 zapadła decyzja o przekształceniu browaru w spółkę Gdańskie Zakłady Piwowarskie (zatrudnionych 500 osób). W latach 1991–1992 powołano polsko-australijski Hewelius Brewing Company, własność spółki australijsko-holenderskiej. Brewpole B.V., która 24 II 1994 przejęła majątek i 51% udziałów, pozostałe 49% udziału gminy Gdańsk uzyskała 24 X 1995 od Zarządu Miasta. Po nabyciu browarów w Elblągu i Braniewie spółka przekształciła się w Elbrewery Company Ltd z siedzibą w Elblągu, którą 6 VII 1998 wykupiła kontrolowana przez holenderski Heinekena Grupa Żywiec. Spadek produkcji do 240 tysięcy hektolitrów w roku 1999, zatrudnienia z 300 do 187 osób oraz dążenie ostatniego właściciela do koncentracji produkcji w innych zakładach spowodowały ogłoszenie 10 XI 2000 decyzji o zamknięciu browaru. Przestał istnieć 28 II 2001, maszyny wywieziono do Elbląga i Leżajska. 12 I 2006 tereny (5 ha, staw – 1,5 ha, budynki) nabył prywatny inwestor, Przedsiębiorstwo Budowlane Górski sp. z o.o., z planami budowy osiedla mieszkaniowego i hotelu. Zob. też [[PIWO GDAŃSKIE | piwo]]. {{author: MrGl}} {{author:BŚ}} [[Category: Encyklopedia]]