KANAŁ RADUNI
D.Majewska (dyskusja | edycje) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | |||
[[File:Kanał Raduni w okolicach Wielkiego Młyna, widok od strony zachodniej, koniec XIX wieku.JPG|thumb|Kanał Raduni w okolicach Wielkiego Młyna, widok od strony zachodniej, koniec XIX wieku]] | [[File:Kanał Raduni w okolicach Wielkiego Młyna, widok od strony zachodniej, koniec XIX wieku.JPG|thumb|Kanał Raduni w okolicach Wielkiego Młyna, widok od strony zachodniej, koniec XIX wieku]] | ||
| + | [[File:Kanał Raduni w okolicach ul. Wałowej, 1927.JPG|thumb|Kanał Raduni w okolicach ul. Wałowej, 1927]] | ||
'''KANAŁ RADUNI''' (Neue Radaune, Radaunekanal), sztucznie przekopany obiekt hydrotechniczny o spadku podłużnym dna 0,05%, długość 13,5 km (w granicach Gdańska 10,35 km), w większości otwarty, w przekroju prostokątny, szerokość w dnie 8 m, głębokość 3 m. Zachodnia strona opiera się o naturalne zbocze, wschodnia przebiega w nasypie o szerokości korony 3–5 m i wysokości 4–5 m. Wyprowadzony około 1 km na wschód od Juszkowa pod Pruszczem Gdańskim z rzeki q Raduni. Płynie na północy wzdłuż krawędzi wysoczyzny morenowej przez q Święty Wojciech, q Lipce, q Orunię, q Zaroślak, q Główne i q Stare Miasto. Zasilany jest przez q Potok Świętego Wojciecha, q Potok Maćkowski, q Potok Oruński, q Potok Siedlecki (który odciął od naturalnego ujścia do q Motławy). Do lat 40. XVII wieku uchodził do q Wisły na przedłużeniu obecnej ul. Rybaki Górne, następnie wody skierowano u zbiegu obecnej ul. Rybaki Dolne i Krosna do fosy Starego Miasta i przy obecnej ul. Karpia–Wapiennicza skierowano do Motławy. <br /><br /> Zbudowany w celu zaopatrzenia aglomeracji gdańskiej w wodę pitną, źródło energii dla maszyn, głównie kół młyńskich, nawodnienia fos i odprowadzania ścieków. Do połowy XVI wieku, w okresie wojennym newralgiczne miejsce Gdańska, którego oblężenia rozpoczynano z reguły od niszczenia odcinków kanału przy Pruszczu Gdańskim. Pierwszy kanał wzmiankowano w 1338 roku. Zapewne z powodu małego spadku wody przed w 1356, od wysokości Oruni, przeprowadzono nowe odgałęzienie, płynące bliżej krawędzi wysoczyzny. W roku 1356 kanały nazywano nowym i starym młyńskim, w 1456 młyńskim i Raduni. Dopływ wody poniżej Pruszcza Gdańskiego regulowała wzmiankowana od 1367 roku śluza, zamykana raz w roku na 2–3 tygodnie. Po ustąpieniu wody kanały pogłębiano. Na terenie Starego Miasta oba cieki płynęły w kierunku północno-wschodnim (między obecnymi ul. Wodopój / Brygidki-Refektarska oraz Rybaki Górne / Rybaki Dolne) i południowo-wschodnim (równolegle po północnej stronie i nieopodal obecnej ul. Podwale Staromiejskie do obecnej ul. Tartacznej, wzdłuż niej zmierzał na północ, zasilając fosę q Osieka i łącząc się z pierwszym ciekiem). Oba ramiona połączono już około roku 1367 w okolicy obecnego q Targu Drzewnego specjalnym kanałem (tzw. Flutrinne), w 1487 obmurowanym i zakrytym. Po otoczeniu Starego Miasta q murami około 1480 roku pod obecną ul. Wały Jagiellońskie (obok q Nowego Ratusza) zbudowano przepust i chroniącą go Bramę Raduńską (q bramy). Około 1570, w związku z budową nowych fortyfikacji, starszy kanał zasypano, a po wykopaniu fosy przy Starym Mieście wody jednego już tylko kanału przerzucono nad nią (na wysokości obecnej q ul. Hucisko) otwartym, ceglano-kamiennym akweduktem, a pod wałem (powstałym w miejscu uprzedniego muru, obecnie ul. Wały Jagiellońskie) murowanym tunelem. Przed wpłynięciem na akwedukt wody kanału od około 1567 roku rozlewały się w staw, tzw. Koński Wodopój, związany z sąsiednim Targiem Końskim (na placu przed q Bramą Wyżynną; zob. q Nowe Ogrody, q fortyfikacje). Od końca XVI wieku zachodni brzeg kanału, od wysokości obecnego q Targu Siennego, zabudowano domami mieszkalnymi, dostępnymi poprzez przerzucone mostki. Około 1636 zbudowano nowy, 150-metrowy, drewniany akwedukt doprowadzający wodę do Starego Miasta, o konstrukcji skrzyniowej, od góry otwarty, umieszczony 3 m nad fosą, rozebrany wraz z przepustem w końcu XIX wieku przy plantowaniu wałów i zasypywaniu fos. W roku 1901, przy budowie obecnej ul. Hucisko w miejsce akweduktu wody kanału poprowadzono podziemnym tunelem łączącym się z dawnym, zlokalizowanym pod obecną ul. Wały Jagiellońskie. Po II wojnie światowej, przy budowie drugiej jezdni ul. Hucisko, tunel powiększono, obecnie pod jezdniami obu ulic liczy on długość 150 m i szerokość 10 m. Podczas powodzi 9 VII 2001 wschodni wał między Świętym Wojciechem a Orunią uległ przerwaniu. {{author: WD}} {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] | '''KANAŁ RADUNI''' (Neue Radaune, Radaunekanal), sztucznie przekopany obiekt hydrotechniczny o spadku podłużnym dna 0,05%, długość 13,5 km (w granicach Gdańska 10,35 km), w większości otwarty, w przekroju prostokątny, szerokość w dnie 8 m, głębokość 3 m. Zachodnia strona opiera się o naturalne zbocze, wschodnia przebiega w nasypie o szerokości korony 3–5 m i wysokości 4–5 m. Wyprowadzony około 1 km na wschód od Juszkowa pod Pruszczem Gdańskim z rzeki q Raduni. Płynie na północy wzdłuż krawędzi wysoczyzny morenowej przez q Święty Wojciech, q Lipce, q Orunię, q Zaroślak, q Główne i q Stare Miasto. Zasilany jest przez q Potok Świętego Wojciecha, q Potok Maćkowski, q Potok Oruński, q Potok Siedlecki (który odciął od naturalnego ujścia do q Motławy). Do lat 40. XVII wieku uchodził do q Wisły na przedłużeniu obecnej ul. Rybaki Górne, następnie wody skierowano u zbiegu obecnej ul. Rybaki Dolne i Krosna do fosy Starego Miasta i przy obecnej ul. Karpia–Wapiennicza skierowano do Motławy. <br /><br /> Zbudowany w celu zaopatrzenia aglomeracji gdańskiej w wodę pitną, źródło energii dla maszyn, głównie kół młyńskich, nawodnienia fos i odprowadzania ścieków. Do połowy XVI wieku, w okresie wojennym newralgiczne miejsce Gdańska, którego oblężenia rozpoczynano z reguły od niszczenia odcinków kanału przy Pruszczu Gdańskim. Pierwszy kanał wzmiankowano w 1338 roku. Zapewne z powodu małego spadku wody przed w 1356, od wysokości Oruni, przeprowadzono nowe odgałęzienie, płynące bliżej krawędzi wysoczyzny. W roku 1356 kanały nazywano nowym i starym młyńskim, w 1456 młyńskim i Raduni. Dopływ wody poniżej Pruszcza Gdańskiego regulowała wzmiankowana od 1367 roku śluza, zamykana raz w roku na 2–3 tygodnie. Po ustąpieniu wody kanały pogłębiano. Na terenie Starego Miasta oba cieki płynęły w kierunku północno-wschodnim (między obecnymi ul. Wodopój / Brygidki-Refektarska oraz Rybaki Górne / Rybaki Dolne) i południowo-wschodnim (równolegle po północnej stronie i nieopodal obecnej ul. Podwale Staromiejskie do obecnej ul. Tartacznej, wzdłuż niej zmierzał na północ, zasilając fosę q Osieka i łącząc się z pierwszym ciekiem). Oba ramiona połączono już około roku 1367 w okolicy obecnego q Targu Drzewnego specjalnym kanałem (tzw. Flutrinne), w 1487 obmurowanym i zakrytym. Po otoczeniu Starego Miasta q murami około 1480 roku pod obecną ul. Wały Jagiellońskie (obok q Nowego Ratusza) zbudowano przepust i chroniącą go Bramę Raduńską (q bramy). Około 1570, w związku z budową nowych fortyfikacji, starszy kanał zasypano, a po wykopaniu fosy przy Starym Mieście wody jednego już tylko kanału przerzucono nad nią (na wysokości obecnej q ul. Hucisko) otwartym, ceglano-kamiennym akweduktem, a pod wałem (powstałym w miejscu uprzedniego muru, obecnie ul. Wały Jagiellońskie) murowanym tunelem. Przed wpłynięciem na akwedukt wody kanału od około 1567 roku rozlewały się w staw, tzw. Koński Wodopój, związany z sąsiednim Targiem Końskim (na placu przed q Bramą Wyżynną; zob. q Nowe Ogrody, q fortyfikacje). Od końca XVI wieku zachodni brzeg kanału, od wysokości obecnego q Targu Siennego, zabudowano domami mieszkalnymi, dostępnymi poprzez przerzucone mostki. Około 1636 zbudowano nowy, 150-metrowy, drewniany akwedukt doprowadzający wodę do Starego Miasta, o konstrukcji skrzyniowej, od góry otwarty, umieszczony 3 m nad fosą, rozebrany wraz z przepustem w końcu XIX wieku przy plantowaniu wałów i zasypywaniu fos. W roku 1901, przy budowie obecnej ul. Hucisko w miejsce akweduktu wody kanału poprowadzono podziemnym tunelem łączącym się z dawnym, zlokalizowanym pod obecną ul. Wały Jagiellońskie. Po II wojnie światowej, przy budowie drugiej jezdni ul. Hucisko, tunel powiększono, obecnie pod jezdniami obu ulic liczy on długość 150 m i szerokość 10 m. Podczas powodzi 9 VII 2001 wschodni wał między Świętym Wojciechem a Orunią uległ przerwaniu. {{author: WD}} {{author: BŚ}} [[Category: Encyklopedia]] | ||
Wersja z 21:28, 9 lut 2014
KANAŁ RADUNI (Neue Radaune, Radaunekanal), sztucznie przekopany obiekt hydrotechniczny o spadku podłużnym dna 0,05%, długość 13,5 km (w granicach Gdańska 10,35 km), w większości otwarty, w przekroju prostokątny, szerokość w dnie 8 m, głębokość 3 m. Zachodnia strona opiera się o naturalne zbocze, wschodnia przebiega w nasypie o szerokości korony 3–5 m i wysokości 4–5 m. Wyprowadzony około 1 km na wschód od Juszkowa pod Pruszczem Gdańskim z rzeki q Raduni. Płynie na północy wzdłuż krawędzi wysoczyzny morenowej przez q Święty Wojciech, q Lipce, q Orunię, q Zaroślak, q Główne i q Stare Miasto. Zasilany jest przez q Potok Świętego Wojciecha, q Potok Maćkowski, q Potok Oruński, q Potok Siedlecki (który odciął od naturalnego ujścia do q Motławy). Do lat 40. XVII wieku uchodził do q Wisły na przedłużeniu obecnej ul. Rybaki Górne, następnie wody skierowano u zbiegu obecnej ul. Rybaki Dolne i Krosna do fosy Starego Miasta i przy obecnej ul. Karpia–Wapiennicza skierowano do Motławy.
Zbudowany w celu zaopatrzenia aglomeracji gdańskiej w wodę pitną, źródło energii dla maszyn, głównie kół młyńskich, nawodnienia fos i odprowadzania ścieków. Do połowy XVI wieku, w okresie wojennym newralgiczne miejsce Gdańska, którego oblężenia rozpoczynano z reguły od niszczenia odcinków kanału przy Pruszczu Gdańskim. Pierwszy kanał wzmiankowano w 1338 roku. Zapewne z powodu małego spadku wody przed w 1356, od wysokości Oruni, przeprowadzono nowe odgałęzienie, płynące bliżej krawędzi wysoczyzny. W roku 1356 kanały nazywano nowym i starym młyńskim, w 1456 młyńskim i Raduni. Dopływ wody poniżej Pruszcza Gdańskiego regulowała wzmiankowana od 1367 roku śluza, zamykana raz w roku na 2–3 tygodnie. Po ustąpieniu wody kanały pogłębiano. Na terenie Starego Miasta oba cieki płynęły w kierunku północno-wschodnim (między obecnymi ul. Wodopój / Brygidki-Refektarska oraz Rybaki Górne / Rybaki Dolne) i południowo-wschodnim (równolegle po północnej stronie i nieopodal obecnej ul. Podwale Staromiejskie do obecnej ul. Tartacznej, wzdłuż niej zmierzał na północ, zasilając fosę q Osieka i łącząc się z pierwszym ciekiem). Oba ramiona połączono już około roku 1367 w okolicy obecnego q Targu Drzewnego specjalnym kanałem (tzw. Flutrinne), w 1487 obmurowanym i zakrytym. Po otoczeniu Starego Miasta q murami około 1480 roku pod obecną ul. Wały Jagiellońskie (obok q Nowego Ratusza) zbudowano przepust i chroniącą go Bramę Raduńską (q bramy). Około 1570, w związku z budową nowych fortyfikacji, starszy kanał zasypano, a po wykopaniu fosy przy Starym Mieście wody jednego już tylko kanału przerzucono nad nią (na wysokości obecnej q ul. Hucisko) otwartym, ceglano-kamiennym akweduktem, a pod wałem (powstałym w miejscu uprzedniego muru, obecnie ul. Wały Jagiellońskie) murowanym tunelem. Przed wpłynięciem na akwedukt wody kanału od około 1567 roku rozlewały się w staw, tzw. Koński Wodopój, związany z sąsiednim Targiem Końskim (na placu przed q Bramą Wyżynną; zob. q Nowe Ogrody, q fortyfikacje). Od końca XVI wieku zachodni brzeg kanału, od wysokości obecnego q Targu Siennego, zabudowano domami mieszkalnymi, dostępnymi poprzez przerzucone mostki. Około 1636 zbudowano nowy, 150-metrowy, drewniany akwedukt doprowadzający wodę do Starego Miasta, o konstrukcji skrzyniowej, od góry otwarty, umieszczony 3 m nad fosą, rozebrany wraz z przepustem w końcu XIX wieku przy plantowaniu wałów i zasypywaniu fos. W roku 1901, przy budowie obecnej ul. Hucisko w miejsce akweduktu wody kanału poprowadzono podziemnym tunelem łączącym się z dawnym, zlokalizowanym pod obecną ul. Wały Jagiellońskie. Po II wojnie światowej, przy budowie drugiej jezdni ul. Hucisko, tunel powiększono, obecnie pod jezdniami obu ulic liczy on długość 150 m i szerokość 10 m. Podczas powodzi 9 VII 2001 wschodni wał między Świętym Wojciechem a Orunią uległ przerwaniu.
