DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY

'''DWORZEC GDAŃSK GŁÓWNY''' (Danzig Hbf., Dworzec Centralny), obecnie ul. Podwale Grodzkie. Powstał na terenach udostępnionych po niwelacji (od roku 1893) części miejskich obwarowań. Na jego budowę wyasygnowano 5 mln marek. Budowę rozpoczęto w roku 1896, 28 X 1900 oddano do użytku część główną, tzw. Empfangsgebäude (budynek powitalny); uroczyste otwarcie całości nastąpiło 30 października tegoż roku (pierwszy pociąg odszedł do Tczewa). Budynek, nawiązujący do gdańskiego neorenesansu, zaprojektowali Alexander Rüdell i Paul Thoemer w Ministerstwie Robót Publicznych w Berlinie, wykonaniem rysunków roboczych i budową kierował gdański architekt Georg Cuny, wykonała firma q Hermanna Prochnowa. Bryła dworca składała się z centralnej części z wielką halą, przylegającego skrzydła północnego oraz mniejszego skrzydła południowego i wieży zegarowej w narożniku między halą a skrzydłem południowym. Takie rozwiązanie przestrzenne zastosowano w wielu budynkach dworców, realizowanych w tym czasie według koncepcji A. Rüdella. Podobne dworce, z halą oświetloną półokrągłymi oknami i z wieżą, powstały w Krefeld, Colmar, Bad Homburg, Wiesbaden, Metz, Stralsundzie. Nadano im historyzujące formy: neogotyckie, neorenesansowe, neobarokowe lub łączące detale różnych stylów. <br /><br /> Dworzec gdański otrzymał elewację z czerwonej cegły zestawionej z jasnym piaskowcem w sposób charakterystyczny dla niderlandzkiego manieryzmu, dominującego w gdańskiej architekturze na przełomie XVI i XVII wieku. Na dworcowej wieży (wysokość 48 m), spełniającej początkowo funkcję wieży ciśnień dla dworcowych instalacji wodociągowych, z napędzanym elektrycznie zegarem (o średnicy tarcz 3,25 m), powstał pokryty miedzianą blachą hełm, będący wariacją na temat zwieńczenia wieży pobliskiego q kościoła św. Katarzyny. Dachy głównej hali pokryto dachówką glazurowaną na kolor ciemnoniebieski, a cokoły wykonano ze śląskiego granitu. Bryłę dworca udekorowano licznymi wieżyczkami, lukarnami, szczytami i szczycikami. W budynku głównym znajdowała się duża hala pasażerska (westybul) z okienkami kasowymi; w południowym skrzydle znajdowały się m.in. przechowalnie bagażu, biuro rzeczy znalezionych, pokoje policjantów i portierów, kilka pomieszczeń przeznaczonych dla księcia – rezydującego we Wrzeszczu następcy tronu Cesarstwa Niemieckiego (q Friedrich Wilhelm Victor Hohenzollern); w skrzydle północnym znajdowały się poczekalnie (wspólna dla klas 1. i 2., osobna dla 3. i 4. klasy, oddzielna dla samotnie podróżujących pań), umywalnie, toalety i bufet. Poczekalnie były dostępne z korytarzy umieszczonych od strony miasta i od strony peronów. Od strony północnej znajdowały się pomieszczenia zajmowane przez kolejarzy i telegrafistów. Korytarze przy poczekalniach w północnej części budynku przykryto sklepieniami krzyżowymi, a reprezentacyjny charakter przedsionka poczekalni książęcej podkreślono sklepieniem gwiaździstym. Także główna hala otrzymała sklepienie o tradycyjnej formie kolebki z gurtami i lunetami, lecz z zastosowaniem nowoczesnej wówczas konstrukcji ze stalowej siatki obrzuconej tynkiem. W roku 1902 oddano do użytku przy północno-wschodnim narożniku dworca budynek kas podmiejskich (obecnie obiekt barowo-kawiarniany). Część południowego zespołu dworcowego stanowiły budynki poczty i przesyłek ekspresowych oraz gmach biurowo-mieszkalny z 12-pokojowym apartamentem dyrektora. Budowa dworca wywarła istotny wpływ na zagospodarowanie okolicy, wzrosła atrakcyjność okolicznych działek budowlanych (szczególnie dla branży hotelarskiej, q hotele). Szybko okazało się, że budynek nie do końca spełnia wymogi rosnącego ruchu pasażerskiego. Brakowało przede wszystkim jadalni. W 1914 roku przebudowano dworzec według projektu A. Rüdella, powiększając północne pomieszczenia. Powstała duża, rozjaśniona od góry świetlikami sala telegrafu i kwadratowa jadalnia z przeszkloną kopułą 7-metrowej średnicy. W okresie II WMG zarządzanie całym kompleksem dworcowym przejęły Polskie Koleje Państwowe. <br /><br /> Podpalony w marcu 1945 roku; odbudowany z pominięciem spadzistych dachów nad skrzydłem północnym, zawierającym dawniej poczekalnie (obecnie restauracje i przestrzeń handlowa). Na początku lat 60. XX wieku planowano wyburzenie starej i wzniesienie nowej dworcowej zabudowy, zgodnej z architekturą swoich czasów. Plany odrzucono; po dwuletnich pracach modernizacyjnych 1 VI 1964 wyremontowany gmach oddano do użytku. W 1992 roku budynek dworca ponownie poddano generalnemu remontowi: odświeżono fasady, hala recepcyjna otrzymała antresolę, powstał pasaż handlowy. 31 VIII 1993 dworzec otwarto po remoncie. Między 15 I a 16 III 2013 roku antresolę wyburzono, przywracając jednoprzestrzenny i otwarty układ hali. Wyburzanie poprzedził 15 XII 2012 happening ''Burzenie antresoli'' (na Facebooku powstała strona „Żegnaj, antresolo”), podczas którego mieszkańcy miasta mogli (korzystając z dostarczonej przez organizatorów odzieży ochronnej i narzędzi) rozpocząć rozbiórkę. <br /><br /> Obecnie dworzec ten jest największą pasażerską stacją kolejową w Gdańsku; obsługuje połączenia krajowe i międzynarodowe, jest także stacją początkową q SKM do stacji Gdańsk-Nowy Port. Posiada pięć zadaszonych (na większości odcinków) peronów, w tym dwa tzw. wyspowe. Peron 1. służy do przyjmowania pociągów z zachodniej części kraju i odprawiania pociągów w kierunku Tczewa. Peron 2. (dysponujący pomieszczeniem dyżurnego ruchu) przyjmuje pociągi z kierunku Tczewa, kończące bieg w Gdyni lub zmierzające na zachód. Kolejne perony od roku 1951 służą do obsługi SKM. W wypadku peronu 3. jego krawędź (od peronu 2) przeznaczona jest dla pociągów SKM przejeżdżających przez Gdańsk (z i do Tczewa). Perony 4. i 5. obsługują pociągi SKM kończące i rozpoczynające bieg w Gdańsku (peron 5. wykorzystywany był wcześniej do obsługi linii do Nowego Portu). Zmiany w organizacji ruchu zapowiada decyzja budowy stacji Gdańsk-Śródmieście przy ul. Armii Krajowej. Dworzec dysponuje dwoma przejściami podziemnymi: krótszym, łączącym hale dworca z peronami 1. i 2., oraz dłuższym (z punktami handlowymi), łączącym wszystkie perony, prowadzącym (ze schodami ruchomymi) do q dworca autobusowego i przystanków tramwajowych na ul. 3 Maja oraz do przystanków tramwajowych na ul. Podwale Grodzkie. {{author: MZM}} {{author: JASZ}} [[Category: Encyklopedia]]