BRAMA ZIELONA

[[File:Brama Zielona od strony Motławy, Matthaeus Deisch, 1761 – 1765.JPG|thumb|''Brama Zielona od strony Motławy'', Matthaeus Deisch, 1761–1765]][[File:Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900.JPG|thumb|Długie Pobrzeże z bramami Chlebnicką i Zieloną (w głębi), około 1900]][[File:Herb Polski na Zielonej Bramie.JPG|thumb|Herb Polski na Zielonej Bramie]][[File:Brama Zielona, widok od strony południowo-wschodniej.JPG|thumb|Brama Zielona, widok od strony południowo-wschodniej]]'''BRAMA ZIELONA''' (Grünes Tor), wodna, u wschodniego wylotu q Długiego Targu, zamykająca od strony q Motławy q Drogę Królewską, zbudowana w latach 1564–1568 przy q Moście Zielonym, zastąpiła skromniejszą, gotycką q Bramę Kogi. Autor nieznany, kierownikiem budowy był do roku 1565 mistrz Regnier z Amsterdamu, zastąpiony przez miejskiego budowniczego q Hansa Kramera. Zbudowana w stylu niderlandzkiego manieryzmu, wykonana z drobnej amsterdamskiej cegły i elementów kamiennych, podpiwniczona, czterokondygnacyjna, z pięciokondygnacyjnym skrzydłem od południowego-zachodu, dobudowanym około 1573. Człon główny z 4 (pierwotnie 3) przejazdowymi arkadami, zdobionymi częściowo rustyką (budzącą militarne skojarzenia), niższe partie budynku podzielone przez pilastry o spiętrzonych porządkach na 6 równych pól. Budynek przykryty dwuspadowym dachem, z obu stron z dekoracyjnymi szczytami, zwieńczonymi posągami, zasłaniającymi dwu- i trzykondygnacyjne facjaty. Brama o bogatym wystroju rzeźbiarskim, mającym demonstrować znaczenie miasta (7 powielonych herbów Polski, Prus Królewskich i Gdańska i wtórnie Hohenzollernów), 20 figur na szczytach, 4 antykizujące popiersia w kartuszach, 4 popiersia w tondach, 12 głów nad tondami). W południowej części mieściła się w przyziemiu siedziba straży miejskiej, na piętrze straż nocna. Obszerne wnętrze drugiej kondygnacji służyło do celów publicznych (różne uroczystości, festyny, biesiady, loterie, przedstawienia teatralne). W roku 1567 ustawiono w północnej części przyziemia wagę miejską (czynną do roku 1868). W 1570 i 1716 prowadzono pertraktacje w sprawie przekazania budynku polskim monarchom w wypadku ich pobytu w Gdańsku (m.in. w 1646 podczas pobytu królowej polskiej Ludwiki Marii Gonzagi, żony Władysława IV, urządzono w drugiej kondygnacji budynku salę biesiadną). W latach 1746–1830 siedziba q Towarzystwa Przyrodniczego (z ekspozycją zbiorów), w roku 1831 przebudowana według projektu q Carla Samuela Helda; dwuspadowy dach i szczyty zastąpione zostały przez trzecią kondygnację przykrytą płaskim dachem, z 4 stron ujętym balustradą (z wykorzystaniem elementów murarskich i kamieniarskich dawnych szczytów). Od roku 1879 siedziba q Zachodniopruskiego Muzeum Przyrodniczego. W 1883 przebito czwarty przejazd (ozdobiony herbem Hohenzollernów), w 1886 podjęto próbę przywrócenia dawnego wyglądu (zniekształcone szczyty, dach łamany zamiast dwuspadowego), wprowadzono podział części sali na piętrze na 2 kondygnacje. W roku 1945 spalona, zawaliła się w części murów, w 1946 nastąpiła rozbiórka górnych kondygnacji skrzydła południowo-zachodniego oraz zwieńczeń szczytów. Odbudowana w latach 1950–1953 (według projektu q Kazimierza Macura, przywrócono dwuspadowy dach i renesansowe szczyty), w latach 1953–1992 mieściła q Przedsiębiorstwo Państwowe Pracownie Konserwacji Zabytków, 2001–2003 konserwowana (zespół Barbary i Ludwika Brzuskiewiczów). Od 2004 roku własność q Muzeum Narodowego. Ma tu również siedzibę biuro q Lecha Wałęsy. Nazwa bramy mogła wynikać z malowanych na zielono kamiennych dekoracji lub drewnianych wrót zamykających przeloty, a nawet z koloru pierwotnego przeszklenia okien. {{author: JAZ}} [[Category: Encyklopedia]]