KASZTELAN

Wersja z 18:55, 7 lis 2013

KASZTELAN. W okresie istnienia księstwa gdańskiego (q Sobiesławice) i przynależności Gdańska do państwa piastowskiego (XIII wiek – 1308 rok) urzędnik ziemski, zwierzchnik grodu gdańskiego (gdzie rezydował; q zamek) i podległego mu terytorium (tzw. kasztelanii), podstawowej jednostki administracyjnej księstwa. Do jego zadań należało zapewnienie bezpieczeństwa grodu i zarządzanego obszaru, dowodzenie pochodzącym stąd rycerstwem, ściąganie danin od mieszkańców i sądownictwo nad nimi. Stopniowo spod jego kompetencji wyłączano majątki osadzane na prawie niemieckim (q prawo lubeckie, q prawo chełmińskie). Początkowo kasztelanowi gdańskiemu podlegał gród gdański i obszar od Morza Bałtyckiego na wysokości Żarnowca, dalej granice wyznaczały okolice obecnego Wejherowa, Kielna, Żukowa, Czapielska, Pręgowa, Warcza, Rusocina i Żuław Steblewskich. W połowie XIII wieku z kasztelanii gdańskimi wydzielono nową, z siedzibą w Pucku, sięgającą do obecnej Gdyni włącznie. Zastępcą kasztelana był wojski. Po zajęciu Pomorza Wschodniego przez Krzyżaków w 1308 roku urząd zlikwidowany poprzez nieobsadzenie funkcji po śmierci ostatniego posiadacza godności. Po q wojnie trzynastoletniej i powrocie Gdańska w granice Polski, od 1467 kasztelanami gdańskimi nazywano kasztelanów pomorskich, administracyjnie z miastem i jego posiadłościami nie mieli oni jednak nic wspólnego. BŚ