PRZEKOP WISŁY
m |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
[[File:Przekop_Wisły.JPG|thumb|Przekop Wisły]] | [[File:Przekop_Wisły.JPG|thumb|Przekop Wisły]] | ||
| − | '''PRZEKOP WISŁY''' (Weichseldurchstich), sztuczny ujściowy odcinek q Wisły, | + | '''PRZEKOP WISŁY''' (Weichseldurchstich), sztuczny ujściowy odcinek q Wisły, długości 7,1 km, szerokości 250–400 m, wybudowany w latach 1891–1895 od Szewców Gdańskich (Schusterkrug) i Drewnicy (Schönbaum) w kierunku północnym, z ujściem do Zatoki Gdańskiej między q Świbnem a Mikoszewem (Nickelswalde) w celu umożliwienia szybkiego odpływu wód powodziowych i lodów najkrótszą drogą do morza, tym samym ochrona Gdańska i Żuław przed powodzią. Autorem pierwszej znanej koncepcji Przekopu Wisły był Jan Jerzy de Woyten, major artylerii wojsk koronnych, który w 1768 roku na zamku w Malborku sporządził memoriał do króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, postulujący wyprowadzenie wód Wisły do morza szlakiem jej dawnej odnogi Przemysławy, z równoczesnym odcięciem Nogatu. Kolejny niezrealizowany projekt Przekopu Wisły przedstawił w 1816 pruski architekt i radca budowlany q Fryderyk August Cochius. Projekt, który w roku 1877 na zamówienie rządu Prus opracowali inżynierowie Ludwik Alsen i Henryk Fahl, zakładający – oprócz wykonania Przekopu Wisły – zamknięcie wszystkich trzech głównych odnóg deltowych Wisły (Nogatu, Wisły Gdańskiej i Szkarpawy), wywołał obawy, że odcięcie Nogatu spowoduje spłycenie Głębi Piławskiej. Ostatecznie w lutym 1888 do prus. Landtagu wpłynął projekt ustawy rządowej polecającej rozpoczęcie procesu budowy P.W., zamknięcie Wisły Gd. i Szkarpawy oraz wzmocnienie wałów na wlocie do Nogatu. Prace przygotowawcze przyśpieszyła wielka powódź 25 III 1888 (zalaniu uległy wówczas Żuławy Elbląskie). 20 VI 1888 cesarz Wilhelm II podpisał stosowną ustawę (nr 9303), w czerwcu 1891 rozpoczęto roboty ziemne. Uroczystego otwarcia P.W. – poprzez odblokowanie kilkusetmetrowego rowu szer. ok. 1 m – dokonał 31 III 1895 o godz. 15.45 nadprezydent prowincji Prusy Zach. q Gustav Gossler na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II; wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całej Europie. Dotychczasowy ujściowy odcinek Wisły odcięto śluzą w q Przegalinie, Szkarpawę – w q Gdańskiej Głowie. W 1898 zamknięto również Nogat. Budowa P.W. spowodowała przecięcie starodawnego szlaku z Gd. na Mierzeję Wiślaną i konieczność korzystania z istniejącej do dziś przeprawy promowej pomiędzy Świbnem a Mikoszewem. W 1905–45 i 1948–1959 czynny był również prom kolejowy Schiewenhorst (po II wojnie światowej i remoncie przemianowany na Świbno), przewożący pociągi linii wąskotorowej pomiędzy stacjami Lewy Brzeg Wisły (w pobliżu Świbna) i Prawy Brzeg Wisły (później, do 1971 przewożono pasażerów łodzią motorową). Od 1973 P.W. stanowi wsch. granicę Gd. W 1995 w Świbnie, w pobliżu przeprawy promowej, wzniesiono pomnik/ /obelisk upamiętniający stulecie wykonania Przekopu. {{author: ZdK}} [[Category: Encyklopedia]] |
Wersja z 15:31, 22 wrz 2013
PRZEKOP WISŁY (Weichseldurchstich), sztuczny ujściowy odcinek q Wisły, długości 7,1 km, szerokości 250–400 m, wybudowany w latach 1891–1895 od Szewców Gdańskich (Schusterkrug) i Drewnicy (Schönbaum) w kierunku północnym, z ujściem do Zatoki Gdańskiej między q Świbnem a Mikoszewem (Nickelswalde) w celu umożliwienia szybkiego odpływu wód powodziowych i lodów najkrótszą drogą do morza, tym samym ochrona Gdańska i Żuław przed powodzią. Autorem pierwszej znanej koncepcji Przekopu Wisły był Jan Jerzy de Woyten, major artylerii wojsk koronnych, który w 1768 roku na zamku w Malborku sporządził memoriał do króla polskiego Stanisława Augusta Poniatowskiego, postulujący wyprowadzenie wód Wisły do morza szlakiem jej dawnej odnogi Przemysławy, z równoczesnym odcięciem Nogatu. Kolejny niezrealizowany projekt Przekopu Wisły przedstawił w 1816 pruski architekt i radca budowlany q Fryderyk August Cochius. Projekt, który w roku 1877 na zamówienie rządu Prus opracowali inżynierowie Ludwik Alsen i Henryk Fahl, zakładający – oprócz wykonania Przekopu Wisły – zamknięcie wszystkich trzech głównych odnóg deltowych Wisły (Nogatu, Wisły Gdańskiej i Szkarpawy), wywołał obawy, że odcięcie Nogatu spowoduje spłycenie Głębi Piławskiej. Ostatecznie w lutym 1888 do prus. Landtagu wpłynął projekt ustawy rządowej polecającej rozpoczęcie procesu budowy P.W., zamknięcie Wisły Gd. i Szkarpawy oraz wzmocnienie wałów na wlocie do Nogatu. Prace przygotowawcze przyśpieszyła wielka powódź 25 III 1888 (zalaniu uległy wówczas Żuławy Elbląskie). 20 VI 1888 cesarz Wilhelm II podpisał stosowną ustawę (nr 9303), w czerwcu 1891 rozpoczęto roboty ziemne. Uroczystego otwarcia P.W. – poprzez odblokowanie kilkusetmetrowego rowu szer. ok. 1 m – dokonał 31 III 1895 o godz. 15.45 nadprezydent prowincji Prusy Zach. q Gustav Gossler na telegraficzny sygnał cesarza Wilhelma II; wydarzenie to odbiło się szerokim echem w całej Europie. Dotychczasowy ujściowy odcinek Wisły odcięto śluzą w q Przegalinie, Szkarpawę – w q Gdańskiej Głowie. W 1898 zamknięto również Nogat. Budowa P.W. spowodowała przecięcie starodawnego szlaku z Gd. na Mierzeję Wiślaną i konieczność korzystania z istniejącej do dziś przeprawy promowej pomiędzy Świbnem a Mikoszewem. W 1905–45 i 1948–1959 czynny był również prom kolejowy Schiewenhorst (po II wojnie światowej i remoncie przemianowany na Świbno), przewożący pociągi linii wąskotorowej pomiędzy stacjami Lewy Brzeg Wisły (w pobliżu Świbna) i Prawy Brzeg Wisły (później, do 1971 przewożono pasażerów łodzią motorową). Od 1973 P.W. stanowi wsch. granicę Gd. W 1995 w Świbnie, w pobliżu przeprawy promowej, wzniesiono pomnik/ /obelisk upamiętniający stulecie wykonania Przekopu.
