OLSZYNKA

Wersja z 15:26, 3 wrz 2013

Dwór Olszyński z 1802 roku

OLSZYNKA (Bürgerwald, Walddorf, Bürgerwalde), obecnie dzielnica Gdańska, położona w całości na Żuławach, w niektórych miejscach teren depresyjny. Graniczy od północy z dzielnicą Śródmieście (Dolne Miasto), od północnego-wschodu z dzielnicą q Rudno, od wschodu i południowego-wschodu sięga granic administracyjnych miasta Gdańska, od południa i zachodu z dzielnicą Orunia-Święty Wojciech. Początkowo teren leśny, od 2. ćwierci XIV wieku z nadania Krzyżaków własność q Głównego Miasta, tzw. Las Miejski, Las Mieszczański (Bürgerwald). Po 1454 roku zarządzany przez q Urząd Budowlany. Las poddawano intensywnej eksploatacji, na przełomie XVI i XVII wieku istniał jeszcze na obszarze obecnej Małej Olszynki (na prawym brzegu Motławy, do tzw. Wału Rzeźników, wschodniej granicy obszaru miejskiego). Obszar nie był zamieszkały, u wylotu obecnej ul. Miedza (Am Mühlgraben – Przy Rowie Młyńskim) funkcjonował wiatrak odwadniający nad Motławą. W 1618 roku dzieliła się na Groß Walddorf (Wielką Wieś Leśną) i Klein Walddorf (Małą Wieś Leśną). Wielka Olszynka koncentrowała się przy trzech przeprowadzonych wówczas drogach, biegnących wzdłuż rowów odwadniających, tzw. Trift, czyli wygonach (od wyprowadzania bydła na pastwiska). Były to: Obere Trift (Wygon Górny, obecnie ul. Zawodzie), Mittlere Trift (Wygon Środkowy, obecnie ul. Modra), Niedere Trift (Wygon Dolny, obecnie ul. Łanową). W roku 1640 nielicznie powstałe gospodarstwa skupiały się przy Środkowym i Dolnym Wygonie. Mała Olszynka powstała na miejscu wyciętego lasu nad Motławą, wzdłuż nowo założonej drogi (obecnie ul. Olszyńska). W tym czasie istniały tu dwa wiatraki i dwa ogrody. W 1746 roku czynsz pobierany przez Gdańsk wyniósł z Wielkiej Olszynce 4140 zł, a z Małej 1490 zł. Część areału Wielkiej Olszynki (10 ha) należała do połączonych q szpitali św. Ducha i q św. Elżbiety, 201 ha użytkowali rzeźnicy. Rozbudowę przerywały wojny. W roku 1773 główna droga Małej Olszynki (ul. Olszyńska) była już gęsto zabudowana, rzadsze było zasiedlenie wygonów Wielkiej Olszynki. W 1793 Mała Olszynka zajmowała powierzchnię 175 ha, było tu 30 domów i 253 mieszkańców, Wielka Olszynka zajmowała powierzchnię 801 ha, były tu 33 domy i 216 mieszkańców. W 1802 roku na Małej Olszynce (obecnie ul. Olszyńska 37) wybudowano dwór w ogrodzie i budynki gospodarcze, zachowane i obecnie. W 1819, po wojnach napoleońskich, w 30 domach Małej Olszynki mieszkało 189 osób, zabudowa Wielkiej Olszynki zmalała do 15 domów, liczba mieszkańców spadła do 99. Stan sprzed wojen XVIII i początku XIX wieku osiągnięto dopiero w latach 70. XIX wieku: w Małej Olszynce istniały wówczas 24 domy z 285 mieszkańcami, w Wielkiej – 28 domów z 208 mieszkańcami. W 1905 roku w Małej Olszynce mieszkało już 327 osób, w Wielkiej zaś 507. W początku XX wieku przez teren Olszynki przeprowadzono linie kolei przemysłowej (q kolej). W 1923 w obu Olszynkach było odpowiednio 117 i 116 gospodarstw domowych, które zamieszkiwało 228 i 600 osób; w 1929 Mała Olszynka liczyła 284 mieszkańców, Wielka – 1034. Obie 15 VIII 1933 włączono w granice administracyjne Gdańska pod jednolitą nazwą Bürgerwalde. W okresie 1937–1939 na Małej Olszynce powstało osiedle domków jednorodzinnych między obecną ul. Krótką a Pustą. W tym czasie miejsce zakładania ogródków działkowych. W roku 1945 obie części nazwano Olszynką. Obecnie głównie tereny działkowe. Z pozostałymi dzielnicami miasta Olszynka jest połączona głównie mostami (ze Śródmieścia i q Oruni przez q Most Czerwony przy ul. Olszyńskiej, od q Stogów przez most przy ul. Zawodników, od Rudna przez most na ul. Opłotki), dojazd lądem jedynie przez Tamę Pędzichowską w q Rudnikach (łączącą ul. Elbląską z ul. Zawodzie). Na południowym skraju dzielnicy w latach 2010–2012 zbudowano tzw. Południową Obwodnicę Gdańska, z węzłem drogowym na styku ul. Zawodzie i Modrej (q obwodnice). AJ

Tabela: Olszynka. Ulice