BASZTY

{{paper}}

{{paper}}

[[File:Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894.JPG|thumb|Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894]][[File:Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów .JPG|thumb|Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów ]][[File:Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 .JPG|thumb|Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 ]]'''BASZTY.''' W linii q murów obronnych q Głównego Miasta Gdańska, powstających od roku 1343, w końcu XV wieku istniało co najmniej 25 baszt. We wznoszonych od 2. połowy XV wieku q fortyfikacjach q Starego Miasta Gdańska i q Starego Przedmieścia było ich, odpowiednio, nie więcej niż 12 i około 5. Początkowo budowane jako prostokątne występy w murze, wysunięte 3 ścianami przed jego linię na 1,5–4 m; długość rzutu wynosiła 9–16 m. Od wewnątrz (po stronie miasta) nie wszystkie zostały zabudowane ścianami (np. Latarniana, q Narożna). Wysokość była równa lub niewiele wyższa niż sąsiednich odcinków muru i prawdopodobnie, tak jak mury, baszty zwieńczono blankami. Wedle (niezrealizowanych) planów wzniesienia w roku 1384 baszty przy klasztorze q dominikanów 3 ściany wysunięte przed futrynę muru miały mieć grubość 10 cegieł każda, czwarta ściana, od strony miasta, grubość 7 cegieł. Z pierwszego okresu pochodzą dolne części 4 baszt zachowanych obecnie: Browarnej, Narożnej, Latarnianej i Na Podmurzu. Zapewne jeszcze w 3. ćwierci XIV wieku, wraz z budową muru niskiego Głównego Miasta, rozpoczęto ich podwyższanie i nakrywanie dachami. Od końca XV wieku niektóre po raz kolejny przebudowano (Narożna, Kurkowa), część wybudowano na nowo (q Jacek i q Słomiana), zaopatrując w ścięte narożniki pozwalające zwiększyć zasięg ostrzału przedpola. Od strony miasta zamknięte już były ścianą ozdabianą – układaną najczęściej w romby – mocno wypaloną cegłą, tzw. zendrówką (Latarniana, Jacek, Słomiana), lub ostrołukowo zakończonymi wnękami (Narożna). Powstające od połowy XV wieku miały formę walca, niekiedy ściętego (q Łabędź, Dominikańska, q Biała, q Pod Zrębem, Pod Ciemną Gwiazdą), nakryte były stożkowatymi dachami ceramicznymi. Dostosowano je do broni palnej, a nawet lekkich dział, wymieniając niekiedy drewniane stropy ostatnich kondygnacji na sklepienia ceglane (Pod Zrębem). Aby zwiększyć potencjał obronny, w górnych kondygnacjach umieszczano również szkieletowe ganki, zwane machikułami (Jacek, Pod Zrębem, św. Bartłomieja). <br / ><br / > Od 2. połowy XVI wieku, w efekcie rozbudowywania fortyfikacji nowożytnych, straciły charakter obronny. Część z nich, głównie na Starym Mieście (Kandelera, św. Bartłomieja) i Starym Przedmieściu (Kocia), rozebrano, część adaptowano na magazyny prochowe (np. Pod Ciemną Gwiazdą, Nowa). Na Głównym Mieście zachowały się prawie w całości (w XVII wieku rozebrano jedynie Łazienną i Podkołodziejską oraz 3 baszty Podgarbarskie), adaptowane do innych funkcji lub obudowywane domami. Niektóre wykorzystywano jako budynki mieszkalne (np. Schultza, Browarna, Latarniana), inne jako magazyny (np. Narożna, Słomiana). Dzięki temu większość baszt Głównego Miasta przetrwała do 2. połowy XIX wieku. Na skutek rozwoju zabudowy miejskiej i komunikacji rozebrane zostały w całości lub częściowo baszty Schultza, Klasztorna, Mała, Dominikańska, Kurkowa, Studzienna. Spośród nielicznych zachowanych jeszcze na Starym Mieście i Starym Przedmieściu zlikwidowano wówczas: Pod Ciemną Gwiazdą i Nową. W roku 1945 większość ocalała, grube mury zewnętrzne oparły się pożarom, uległy im jednak dachy i wnętrza. Zniszczenie zabudowy mieszkalnej wokół nich spowodowało, że część baszt pojawiła się na nowo w krajobrazie miasta (Słomiana, Łabędź). Zachowało się 12 baszt: Łabędź, Jacek, Na Podmurzu, Kotwiczników, Latarniana, Słomiana, Studzienna, Narożna, Schultza, Browarna, Biała i w ruinie (od początku lat 80. XX wieku) Pod Zrębem, stanowiąc bardzo ciekawy zabytek średniowiecznej sztuki obronnej. {{author: GS}}  

[[File:Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894.JPG|thumb|Baszty Dominikańska (na pierwszym planie) i Jacek, 1894]][[File:Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów .JPG|thumb|Baszta Wielka Stągiew na Wyspie Spichrzów ]][[File:Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 .JPG|thumb|Baszta Kotwiczników, widok od strony Motławy, 1926 ]]'''BASZTY.''' W linii q murów obronnych q Głównego Miasta Gdańska, powstających od roku 1343, w końcu XV wieku istniało co najmniej 25 baszt. We wznoszonych od 2. połowy XV wieku q fortyfikacjach q Starego Miasta Gdańska i q Starego Przedmieścia było ich, odpowiednio, nie więcej niż 12 i około 5. Początkowo budowane jako prostokątne występy w murze, wysunięte 3 ścianami przed jego linię na 1,5–4 m; długość rzutu wynosiła 9–16 m. Od wewnątrz (po stronie miasta) nie wszystkie zostały zabudowane ścianami (np. Latarniana, q Narożna). Wysokość była równa lub niewiele wyższa niż sąsiednich odcinków muru i prawdopodobnie, tak jak mury, baszty zwieńczono blankami. Wedle (niezrealizowanych) planów wzniesienia w roku 1384 baszty przy klasztorze q dominikanów 3 ściany wysunięte przed futrynę muru miały mieć grubość 10 cegieł każda, czwarta ściana, od strony miasta, grubość 7 cegieł. Z pierwszego okresu pochodzą dolne części 4 baszt zachowanych obecnie: Browarnej, Narożnej, Latarnianej i Na Podmurzu. Zapewne jeszcze w 3. ćwierci XIV wieku, wraz z budową muru niskiego Głównego Miasta, rozpoczęto ich podwyższanie i nakrywanie dachami. Od końca XV wieku niektóre po raz kolejny przebudowano (Narożna, Kurkowa), część wybudowano na nowo (q Jacek i q Słomiana), zaopatrując w ścięte narożniki pozwalające zwiększyć zasięg ostrzału przedpola. Od strony miasta zamknięte już były ścianą ozdabianą – układaną najczęściej w romby – mocno wypaloną cegłą, tzw. zendrówką (Latarniana, Jacek, Słomiana), lub ostrołukowo zakończonymi wnękami (Narożna). Powstające od połowy XV wieku miały formę walca, niekiedy ściętego (q Łabędź, Dominikańska, q Biała, q Pod Zrębem, Pod Ciemną Gwiazdą), nakryte były stożkowatymi dachami ceramicznymi. Dostosowano je do broni palnej, a nawet lekkich dział, wymieniając niekiedy drewniane stropy ostatnich kondygnacji na sklepienia ceglane (Pod Zrębem). Aby zwiększyć potencjał obronny, w górnych kondygnacjach umieszczano również szkieletowe ganki, zwane machikułami (Jacek, Pod Zrębem, św. Bartłomieja). <br / ><br / > Od 2. połowy XVI wieku, w efekcie rozbudowywania fortyfikacji nowożytnych, straciły charakter obronny. Część z nich, głównie na Starym Mieście (Kandelera, św. Bartłomieja) i Starym Przedmieściu (Kocia), rozebrano, część adaptowano na magazyny prochowe (np. Pod Ciemną Gwiazdą, Nowa). Na Głównym Mieście zachowały się prawie w całości (w XVII wieku rozebrano jedynie Łazienną i Podkołodziejską oraz 3 baszty Podgarbarskie), adaptowane do innych funkcji lub obudowywane domami. Niektóre wykorzystywano jako budynki mieszkalne (np. Schultza, Browarna, Latarniana), inne jako magazyny (np. Narożna, Słomiana). Dzięki temu większość baszt Głównego Miasta przetrwała do 2. połowy XIX wieku. Na skutek rozwoju zabudowy miejskiej i komunikacji rozebrane zostały w całości lub częściowo baszty Schultza, Klasztorna, Mała, Dominikańska, Kurkowa, Studzienna. Spośród nielicznych zachowanych jeszcze na Starym Mieście i Starym Przedmieściu zlikwidowano wówczas: Pod Ciemną Gwiazdą i Nową. W roku 1945 większość ocalała, grube mury zewnętrzne oparły się pożarom, uległy im jednak dachy i wnętrza. Zniszczenie zabudowy mieszkalnej wokół nich spowodowało, że część baszt pojawiła się na nowo w krajobrazie miasta (Słomiana, Łabędź). Zachowało się 12 baszt: Łabędź, Jacek, Na Podmurzu, Kotwiczników, Latarniana, Słomiana, Studzienna, Narożna, Schultza, Browarna, Biała i w ruinie (od początku lat 80. XX wieku) Pod Zrębem, stanowiąc bardzo ciekawy zabytek średniowiecznej sztuki obronnej. {{author: GS}}  

|-  

|-  

|-  

|-  

|-  

|-  

| class="szare-mniej" colspan="5" | Główne Miasto

| class="szare-mniej" colspan="5" | Główne Miasto

| stanowiła wsch. zakończenie płd. ciągu murów

| stanowiła wsch. zakończenie płd. ciągu murów

| zachowana w ruinie, zawaliła się w 1975–1982

| zachowana w ruinie, zawaliła się w 1975–1982

|}

|}