SCHLESWIG-HOLSTEIN, okręt

'''„SCHLESWIG-HOLSTEIN”''' S.M.S (Seiner Majestät Schiff), niem. okręt liniowy typu „Deutschland”, ostatni z serii 5 okrętów wodowanych od listopada 1904  („Deutschland”, „Hannover”, „Pommern”, „Schlesien”). Zbudowany w należącej do sp. akc. Kruppa stoczni Germaniawerft w Kilonii; położenie stępki 18 VIII 1905, wodowanie 17 XII 1906. Matką chrzestną była cesarzowa Augusta Wiktoria Fryderyka Luisa Fedora Jenny von Schleswig-Holstein-Sondenburg-Augustenburg, żona cesarza Wilhelma II, również obecnego podczas wodowania. Oficjalnie przydzielony 6 VII 1908 do Kaiserliche Marine, w służbie liniowej od 22 VIII 1908. Maksymalna wyporność 14 220 t, dł. 127,6 m, szer. 22,2 m, zanurzenie 8,25 m, uzbrojenie: 4 działa kalibru 280 mm (w 2 dwudziałowych wieżach na dziobie i na rufie), 14 dział kalibru 170 mm w kazamatach burtowych (po 7 na każdej burcie), 20 dział kalibru 88 mm i 6 podwodnych wyrzutni torped kalibru 457 mm. System napędowy: 12 kotłów opalanych węglem i 3 maszyny parowe potrójnego rozprężania, moc ok. 20 tys. KM, 3 śruby, prędkość maks. 18,2 węzła, zasięg ok. 4800 mil morskich (przy prędkości 10 węzłów), zapas węgla ok. 1720 ton. Opancerzenie: burty 100–240 mm, pokład 40 mm, wieże artylerii gł. – przód 280 mm, góra 50 mm, barbety 250 mm, kazamaty burtowe 160–170 mm, stanowisko dowodzenia 150–300 mm.<br /><br />Załoga: 35 oficerów, 708 podoficerów i marynarzy. Od 21 IX 1908 w składzie II eskadry okrętów liniowych Kaiserliche Marine, z bazą w Kilonii. Po wybuchu i w. świat. z eskadrą przebazowany do ujścia Łaby. Do kwietnia 1916 uczestniczył w siłach osłonowych operacji Hochseeflotte, 31 V 1916 brał udział w bitwie w cieśninie Skagerrak, trafiony pociskiem kalibru 343 mm w lewoburtową szóstą kazamatę działa kalibru 170 mm (zginęło 3 członków załogi, 8 rannych). Rankiem 1 czerwca ogniem z dział średniego kalibru kilkakrotnie trafił bryt. niszczyciel. W maju 1917 wyłączony ze służby, częściowo rozbrojony, pełnił funkcję okrętu mieszkalnego dla załóg 5. Flotylli Okrętów Podwodnych (w Bremerhaven, od 1918 w Kilonii). Na przeł. 1925–26 remontowany i modernizowany (m.in. działa artylerii średniej, kalibru 170 mm, umieszczone w kazamatach, zastąpiono działami kalibru 150 mm). Do czynnej służby w Reichsmarine przywrócony 1 II 1926 jako okręt flagowy floty. Modernizowany na przeł. 1927–28; zasadniczej zmianie uległa sylwetka: zmniejszono liczbę kominów z 3 do 2, powiększono stanowiska dowodzenia, zamontowano na platformie stanowiska kierowania artylerią dalmierz optyczny. We wrześniu 1930 zdemontowano po 1 na każdej burcie tylnym kazamatowym dziale 150 mm (odtąd uzbrojony był w 12 takich dział). 22 IX 1935 przestał pełnić funkcję okrętu flagowego floty. <br /><br />Po roku przebudowy przystosowany do roli okrętu szkolnego: adaptowano pomieszczenia mieszkalne dla kadetów marynarki. Usunięto kolejne 2 kazamatowe działa 150 mm, zlokalizowane po obu stronach mostka kapitańskiego, zdemontowano 4 wyrzutnie torped, zainstalowano zaś 4 karabiny maszynowe plot., zmodernizowano system łączności, nawigacji, kierowania ogniem; 12 kotłów opalanych węglem zastąpiono 8 kotłami opalanymi olejem napędowym. Zainstalowano zbiorniki na 1130 t oleju napędowego i zasobniki na 436 t węgla. Po przebudowie mógł przebyć 5500 mil morskich z prędkością 12 węzłów. 21 IX 1936 przyjął na pokład pierwszych kadetów. Załoga liczyła 31 oficerów, 563 podoficerów i marynarzy, 175 kadetów. Do wybuchu II w. świat. odbył 3 rejsy szkolne, odwiedził m.in. porty: hiszp., krajów Ameryki Środkowej, Afryki i Indii Holenderskich. 22 VIII 1939, dowodzony przez komandora Gustava Kleikampa, opuścił Kilonię, nast. dnia dotarł do Świnoujścia. Zamontowano tu dodatkowe uzbrojenie plot. (poczwórnie sprzężone i pojedyncze działka 20 mm, 6 karabinów maszynowych), zaokrętowano 60-osobową obsługę wzmocnionego uzbrojenia. 24 sierpnia wypłynął do Gd. w godzinach nocnych; na wysokości ujścia Słupi przyjął na pokład 225 żołnierzy q Kompanii Szturmowej.<br /><br />Do portu w Gd. wpłynął 25 sierpnia, w nocy z 31 sierpnia na 1 września wyokrętowana została Kompania Szturmowa, która po pierwszych salwach artylerii okrętu, jakie o 4.48 spadły w okolicach Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte, zaatakowała pol. placówkę. W ciągu kolejnych dni wspierał ogniem artylerii niem. oddziały lądowe walczące na Westerplatte, w okolicach Gdyni, na Kępie Oksywskiej i na Helu. 25 września stoczył potyczkę artyleryjską z pol. baterią cyplową na Helu, w wyniku której został trafiony w nadbudówkę. W 1940 brał udział w operacji zajęcia Danii, 1941–44 ponownie pełnił funkcję okrętu szkolnego. Pod koniec 1944, po dozbrojeniu, rozpoczął służbę w charakterze jednostki plot. W nocy z 18 na 19 XII 1944, podczas nalotu bryt. bombowców na Gdynię, został trzykrotnie trafiony i osiadł na równej stępce na dnie, na głęb. 12 m. 20 grudnia wybuchł na jego pokładzie pożar, który doszczętnie zniszczył nadbudówki okrętu. 25 i 1945 spuszczono banderę, następnego dnia formalnie skreślono z listy okrętów Kriegsmarine, załogę skierowano do obrony Malborka. 21 III 1945 wrak okrętu został dodatkowo zniszczony przez Niemców. W 1946 podniesiony przez radz. marynarkę wojenną i przeholowany do Tallina, gdzie początkowo służył jako hulk. W 1948 jako okręt-cel osadzony na mieliźnie w okolicach wyspy Odsmussar, po 1955 zatopiony u wybrzeży estońskich. Bliźniaczy „Schlesien”, wodowany 28 V 1906 w gd. q Stoczni Schichaua, od 8 IX 1939 stacjonował w porcie gd. i brał udział we wspólnym ostrzale pol. pozycji na przedpolach Gdyni i na Helu. {{author: BG}} {{author: MW}} [[Category: Encyklopedia]]