PORT GDAŃSKI

'''PORT GDAŃSKI''', uniwersalny port morski i rzeczny zlokalizowany na terenie miasta Gdańska, na akwenach zach. części delty q Wisły, q Motławie oraz na akwenie morskim przyległym do tzw. Wyspy Portowej. Składa się z naturalnego portu wewnętrznego położonego wzdłuż Martwej Wisły (q Wisła) i Motławy oraz sztucznego portu zewnętrznego na morskim (płn.) brzegu Wyspy Portowej o nazwie q Port Północny. Mieści rejony (terminale) przeładunkowe, logistyczne i pasażerskie, przemysł portowy, przystanie przedsiębiorstw inżynierii i górnictwa morskiego, bazy statków administracji morskiej, przystanie postojowe, kluby sportów wodnych, dzielnice mieszkaniowo-usługowe oraz nabrzeża i grunty nieużytkowane. <br/><br/> Granica administracyjna P.G. obejmuje akweny: Martwą Wisłę od ujścia do Zatoki Gd. do rozwidlenia Wisły Śmiałej, całą Wisłę Śmiałą i odcinek Motławy od ujścia do Wisły do q Mostu Zielonego i q Mostu Stągiewnego oraz tereny: zach. część Wyspy Portowej (m.in. q Przeróbka), pas lądu przyległy do jej wsch. brzegu (w tym q Górki Zach.), wyspę q Ostrów oraz przerwany w 2 miejscach pas lądu o szer. 50–700 m, przyległy do lewego brzegu Martwej Wisły od ujścia do q Płoni Wielkiej. W porcie wewnętrznym akwatorium dostępne dla statków morskich kończy się na Martwej Wiśle, w miejscu przegrodzenia jej mostem drogowym na Wyspę Portową (q Most Siennicki) w odległości 4,5 mili morskiej (8,3 km) od główki falochronu Wschodniego. <br/><br/> Morska część P.G. ma 37,5 km nabrzeży, z czego przeładunkowych 11,2 km i 2,8 km pirsów przeładunkowych (wszystkie w porcie zewnętrznym), uzbrojonych łącznie w 7,7 km torów poddźwigowych. Akweny o charakterze publicznym (za ich utrzymanie odpowiada Państwo) liczą 237,8 ha w porcie zewnętrznym i 174,8 ha w morskim porcie wewnętrznym (wyłączone są odcinek Martwej Wisły między mostem na wyspę Ostrów i ujściem Motławy oraz Motława). Dopuszczalne zanurzenie statków w porcie zewnętrznym wynosi 15 m, w porcie wewnętrznym 10,2 m.Sieć kolejowa w przeładunkowej części portu ma 62,5 km, drogi i place manewrowe zajmują 49,3 ha, powierzchnie składowe 69,7 ha, w tym 10,7 ha w magazynach. Zdolność przeładunkowa P.G. wynosi ok. 60 mln t rocznie, w tym ok. 49 mln t w porcie zewnętrznym. W 2010 przeładowano 27,2 mln t, w tym 14,4 mln t paliw płynnych, 6,7 mln t ładunków masowych (w tym 3,3 mln t węgla) i 6,1 mln t ładunków drobnicowych; w porcie wewnętrznym przeładowano 6,5 mln t, a w porcie zewnętrznym 20,7 mln t, co jest (2011) jego najlepszym wynikiem. W 2010 P.G. był pierwszy w Polsce i siódmy na M. Bałtyckim pod względem wielkości przeładunków oraz pierwszy w Polsce i trzeci na M. Bałtyckim w przeładunkach kontenerów (512 tys. TEU). <br/><br/> Główne wejście do portu wewnętrznego z M. Bałtyckiego znajduje się w ujściu Martwej Wisły, zabezpieczone jest falochronami Wsch. (dł. 757 m) i Zach. (dł. 205 m); prowadzi do niego przez przybrzeżne płycizny tor wodny o dł. 2,6 mil morskich, szer. na dnie 250–150 m, pogłębiony do 12 m i oznakowany pławami oraz nabieżnikami. Port wewnętrzny łączy się z Wisłą poprzez śluzę w q Przegalinie i jej kanał, które wybudowano między Martwą Wisłą i q Przekopem Wisły. Ujście odnogi Martwej Wisły, Wisły Śmiałej, jest drugorzędnym wejściem do portu wewnętrznego z morza. <br/><br/> Port zewnętrzny ma charakter półotwarty, jego akwatorium nie jest całkowicie zamknięte falochronami; prowadzi do niego tor wodny o dł. 3,4 mil morskich, szer. na dnie 350 m, pogłębiony do 17 m i oznakowany pławami. <br/><br/> Port wewnętrzny biegnie wzdłuż brzegów Martwej Wisły obudowanych nabrzeżami, początkowo w kierunku wsch., do q Zakrętu Pięciu Gwizdków (na tym odcinku nazwa akwenu: Kanał Portowy), nast. w kierunku płd.-zach. do wyspy Ostrów utworzonej przez wykopanie kanału (q Kanał Kaszubski) poprzez szyję zakola Wisły. Przy płd. cyplu wyspy Ostrów uchodzi rzeka Motława, w której głębi znajduje się najstarsza, hist. część portu. <br/><br/> Linia nabrzeży portu wewnętrznego jest wydłużona przez wybudowane w brzegach Martwej Wisły baseny; w lewym, zach. brzegu basen Władysława IV, w prawym, wsch., basen Westerplatte, basen Górniczy i baseny Ostrawica I–V. Łącznie nabrzeża morskie portu wewnętrznego liczą 34,2 km, z czego 10,2 km służy do przeładunków, 11,1 km zajmuje przemysł stoczn., 5,3 km nabrzeża postojowe, żeglugi przybrzeżnej, przystanie i bazy armatorów (w tym 1 km nabrzeża Motławy). <br/><br/> Większość nabrzeży przeładunkowych, postojowych, towarzysząca im infrastruktura i publiczne akweny portowe znajdują się pod zarządem przedsiębiorstwa użyteczności publicznej Zarząd Morskiego Portu Gd. SA. Wykonywaniem usług portowych, w tym przeładunkowych, zajmują się pryw. przedsięb. Przeładunki drobnicy odbywają się gł. na lewym, zach. brzegu Martwej Wisły w basenie Władysława IV (Wolny Obszar Celny), na nabrzeżu Oliwskim i Wiślanym; na nabrzeżu Szczecińskim mieści się Gd. Terminal Kontenerowy. Przeładunki towarów masowych odbywają się w basenie Górniczym oraz na wsch. brzegu Kanału Kaszubskiego. Nabrzeże Chemików obsługuje Gd. Zakłady Nawozów Fosforowych (GZNF Fosfory), na nabrzeżu Przemysłowym ładuje się chemikalia sypkie i płynne, kruszywa, sól. Zboża przeładowuje się na nabrzeżu Zbożowym i Bytomskim. W Kanale Portowym są 2 terminale promowe. Większość przeładunków paliw płynnych, węgla i kontenerów odbywa się w terminalach Portu Północnego. <br/><br/>'''Historia.''' Port powstał najpewniej równocześnie z pierwszą osadą w X w. (q Grodzisko). Do XIII w. rozwijał się poprzez zakładanie osobnych przystani grodu i miasta na q prawie lubeckim (q Stare Miasto) w ujściu Motławy do Wisły. Przystanie te miały drewniane nabrzeża o łącznej dł. ok. 500 m. Upadek miasta na prawie lubeckim (q rzeź Gd. 1308), odrodzenie życia miejskiego na q Głównym Mieście i zmiany sieci rzecznej (odsuwanie się koryta Wisły) spowodowały w XIV w. skoncentrowanie działalności portowej na lewym brzegu Motławy, na krótkich nabrzeżach przy q bramach miejskich (wodnych) Głównego Miasta, a w końcu XIV w. podjęcie budowy przystani na prawym brzegu, w miejscu ob. q Spichlerzy. Istniały wówczas także, niezależnie, przystań komturów (q komturstwo) przy q zamku i przystań q Młodego Miasta na lewym brzegu Wisły, obie zlikwidowane podczas q wojny trzynastoletniej. W końcu XVI w. połączono pomosty przy bramach na lewym brzegu Motławy w ciągłą konstrukcję i łączna długość nabrzeży osiągnęła ok. 1,5 km (q Długie Pobrzeże). Niedostatek akwenów i terenów wzdłuż brzegów Motławy spowodował, że ok. 1600 poszerzono i pogłębiono wsch. fosę, przekształcając ją w kanał portowy (Nowa Motława). Dzięki temu długość nabrzeży wzrosła do ok. 2,5 km, a liczba spichlerzy do 315 (1643). W XVII w. wzrost wielkości statków oraz zamulenie ujścia Wisły sprawiły, że nowym, dodatkowym miejscem przeładunku stała się reda, gdzie odładowywano lub doładowywano większe jednostki za pomocą tzw. burdyn. Roczne przeładunki w najlepszych okresach pierwszej poł. XVII w. sięgały 0,5 mln t. Od 1680 gł. wejściem do portu stawała się Głębia Zach. (ob. Kanał Portowy); na jej płd. brzegu po i rozbiorze Polski w 1772 powstał zalążek q Nowego Portu, konkurencyjnej przystani prus. Na pocz. XIX w. port tracił na znaczeniu m.in. z powodu pogłębiającej się dysproporcji między rosnącym zanurzeniem statków a głębokością toru wodnego na Wiśle. Problem nienadążania z pogłębianiem został rozwiązany dzięki przełomowi Wisły Śmiałej w 1840. Umożliwił on oddzielenie Martwej Wisły od nurtu za pomocą śluzy, skuteczne pogłębianie i rozbudowę nabrzeży nad jej brzegami; w konsekwencji Nowy Port przejął większość obrotów zintegrowanego pod prus. rządami portu. Poprawa żeglowności akwenów umożliwiła także założenie bazy marynarki wojennej w 1844, przekształconej nast. w arsenał morski (q Stocznia Królewska, nast. Cesarska). W 1879 oddano do użytku pierwszy basen portowy (ob. Władysława IV), 1904 w miejsce dotychczasowej Łachy Szkutniczej (q Warzywód Wielki), zbudowano kanał Kaiserhafen (q Kanał Kaszubski). Nabrzeża osiągnęły dł. 4,6 km, a przeładunki po raz pierwszy przekroczyły 2 mln t w 1911. W q II WMG portem zarządzała q Rada Portu i Dróg Wodnych będąca jednocześnie właścicielem ok. 85% nabrzeży i infrastruktury portu oraz gł. inwestorem. Długość nabrzeży zwiększyła się z 21 km w 1924 do 31 km w 1938 m.in. dzięki budowie basenu Górniczego. Przeładunki wzrosły z 1,8 mln t w 1920 do 8,6 mln w 1928, a nast. malały na rzecz Gdyni, jednak do 1932 P.G. był największym portem obsługującym handel RP. W 1938 przeładowano w nim 7,1 mln t. W1945 port został uruchomiony na dotychczasowym obszarze, z wyjątkiem najbardziej zniszczonych i nieperspektywicznych (pozbawionych potencjału rozwojowego) rejonów nad Motławą. Zniszczenia nabrzeży oszacowano na 15%, magazynów – na 88%. Po odbudowie, 1958–64, poszerzono, zbyt wąskie dla współczesnych statków, Kanał Portowy i Zakręt Pięciu Gwizdków do aktualnego wymiaru. Rekordowe przeładunki z 1928 (8,6 mln t) osiągnięto ponownie w 1968, a największe w historii obroty 14 mln t port wewnętrzny miał w 1974. W tym samym roku uruchomiono Port Północny i w 1978 cały P.G. przeładował 28,3 mln t, co do 2011 było niepobitym rekordem. {{author: MBŁ}} [[Category: Encyklopedia]]