OSADNICTWO POLSKIE W GDAŃSKU 1945–1948

Wersja z 22:41, 30 lip 2013

OSADNICTWO POLSKIE W GDAŃSKU 1945–1948. Wedle okólnika Ministerstwa Ziem Odzyskanych z 21 VIII 1946 tereny byłego q II Wolnego Miasta Gdańska nie podlegały jego kompetencji.Jednocześnie był jednak miejscem (gł. Gd.) najbardziej masowego napływu pol. osadników: w maju 1945 przebywało w nim ok. 15 tys. Polaków (ok. 120 tys. Niemców). Pierwszy etap napływu ludności pol., żywiołowy i spontaniczny, nastąpił po przejściu frontu, przed organizacją administracji pol. Mieszkańcy okolicznych tzw. nowych i starych powiatów woj. gd. i przybysze z głębi Polski samorzutnie zajmowali opuszczane przez Niemców mieszkania. W poł. marca 1945 powstał Wydz. Osadniczy Okręgu Gd. Polskiego Związku Zachodniego, organizujący powrót gdańszczan wysiedlonych przez Niemców do Generalnej Guberni (ogółem powróciło w ramach tej akcji ok. 20 tys. osób). Przed przyjazdem 14 IV 1945 grupy operacyjnej q Państwowego Urzędu Repatriacyjnego (PUR) do Gd. wracali też jeńcy z niem. obozów. W sposób niezorganizowany do końca 1945 osiedliło się w Gd. ok. 30 tys. Polaków. Równocześnie przyjeżdżały planowe transporty z centr. i płd.-wsch. Polski (przesiedleńcy) oraz z przyłączonych do ZSRR wsch. obszarów II RP (repatrianci). Akcją osadniczą kierował Powiatowy Oddział PUR. Ponieważ szybkie zasiedlenie ziem poniemieckich ludnością pol. stanowiło jeden z priorytetów władz pol., w czerwcu 1945 utworzono w Gd. Komitet Osadniczy. Najwięcej osadników napłynęło od lata do jesieni 1945 (w maju–lipcu przybyło 610 wagonów z 4194 osadnikami, często z dobytkiem i żywym inwentarzem), w końcu listopada było 23 758 osadników. Głównymi przeszkodami w sprawnym osiedlaniu było równoległe tworzenie pol. administracji, niedysponującej informacjami o chłonności Gd., rzekome deklarowanie przez przybyszy chęci zamieszkania w Gd., a w rzeczywistości dokonywanie przez nich grabieży mienia poniemieckiego, wreszcie stacjonowanie do czerwca 1946 wojsk radz.

Usuwanie z mieszkań pol. osadników, zawłaszczanie ich dobytku, praktykowane nie tylko przez Armię Czerwoną, ale też przez pol. funkcjonariuszy i urzędników, zmuszało ich do ponownego poszukiwania miejsca osiedlenia poza Gd. Wielotorowość zadań oraz spory kompetencyjne wywoływały chaos, wzmagany przybywającymi bez zapowiedzi dodatkowymi transportami Polaków ze Wschodu. Zabużanie wykazali dużo inicjatywy w samodzielnym wyszukiwaniu mieszkań na terenie Gd., pozostawiając pracownikom PUR przewiezienie ich mienia z wagonów. Spośród Polaków z Wilna i Lw., przybyłych we wrześniu 1945 w transporcie 64 wagonów, tylko 3 rodziny umieszczono w Punkcie Etapowym PUR. Wielu osadników, nie mogąc znaleźć zatrudnienia, przebywało w barakach PE PUR przez wiele miesięcy, inne rodziny wegetowały w ruinach miasta. 30 X 1945 woj. gd. q Stanisław Zrałek wydał zarządzenie w sprawie przymusowej publicznej gospodarki lokalami i wszelkimi pomieszczeniami na terenie miast wydzielonych. Na jego podstawie prezydent Gd. q Franciszek Kotus-Jankowski utworzył komisję. Do poł. sierpnia 1945 za pośrednictwem PUR sprowadzono 3053 pol. rodzin (ok. 12 tys. osób), przyznano 1329 mieszkań, 100 lokali handl. i przem. oraz 43 warsztaty rzem. Do końca 1945 przydzielono 2666 mieszkań, 71 warsztatów rzem. oraz 185 lokali handl. Ogólnie szacuje się, że do końca 1945 przybyło do Gd. 69 800 Polaków (q ludność). Wiosną 1946 nadzór nad akcją osiedleńczą przejęła administracja miejska. Komitet Osiedleńczy zastąpiono Wydz. Osiedleńczym oraz powołano, jako społeczny organ doradczy, Komisję Osiedleńczą z udziałem przedstawicieli partii polit., organizacji społ., zawodowych, instytucji i urzędów zajmujących się osadnictwem. Przybywający do Gd. 1946 Polacy mieli kłopoty z otrzymaniem pracy i mieszkań, mimo że Zarząd Centralny PUR ograniczył osadnictwo w Gd. do osób posiadających specjalne skierowania. Do końca listopada 1946 w mieście osiedliło się 146 987 Polaków, do końca 1947 liczba ta wzrosła do 152 428. Przybysze otrzymali 1327 nieruchomości miejskich, 713 lokali handl. i 230 przem. oraz 1426 warsztatów rzem. Napływ ludności pol. zmniejszył się 1947, natomiast w lutym 1948 Woj. Oddział PUR w Gd. polecił wstrzymanie akcji osiedleńczej. Ostatnie transporty (224 wagony) przyjechały do Gd. w 1. poł. 1949. W grudniu 1948 wśród 165 494 obywateli Gd. było: 101 873 osoby z pol. województw centr., 26 629 zza Buga, 15 205 rdzennych gd., 5328 repatriantów i reemigrantów z innych krajów, pozostałą część ludności pol. stanowiły dzieci do lat 4. SB