MILICJA OBYWATELSKA

'''MILICJA OBYWATELSKA. Początki.''' Powołana 7 X 1944 specjalnym dekretem PKWN. Do zorganizowania jej na tzw. ziemiach odzyskanych utworzono specjalne grupy operacyjne Komendy Głównej MO. Grupa skierowana do Gd. przybyła na przeł. marca i kwietnia 1945 z funkcjonariuszami q Urzędu Bezpieczeństwa pod dowództwem b. żołnierza AL, mjr. Edwarda Gronczewskiego „Przepiórki” vel Grzegorza Korczyńskiego (latem 1945 powrócił na Lubelszczyznę). W tym czasie przybyła do Gd. druga grupa przedstawicieli MO z Poznania, pod dowództwem kpt. Mieczysława Konzwizora, b. żołnierza Armii Czerwonej i nast. i Dywizji WP im. T. Kościuszki. 10 VIII 1946 został zwolniony ze służby za nadużycia urzędu i aresztowany (nast. wyjechał do Izraela). Organizacyjnie MO w Polsce dostosowano do podziału terytorialnego. Wprowadzono stałe posterunki na trasach wyjazdowych z Gd. w kierunku Warszawy, Tczewa, Kartuz, kontrolujące ruch pojazdów, zawartość bagaży, ruch osobowy. Rogatki zlikwidowano ok. 1947.<br/><br/> '''Wojewódzka Komenda MO.''' Utworzona w Gd., usytuowana przy ul. Nowy Świat 27 (nast. ul. Świerczewskiego, ob. ul. Nowe Ogrody), od 1947 przy ul. Okopowej 15, podlegały jej: komendy miejskie MO (utworzone w Gd., Gdyni i Tczewie), komendy powiatowe i komisariaty morskie (1946 były 3). Komendzie powiatowej podlegały posterunki MO, a komendom miejskim – komisariaty MO. W styczniu 1946 w Komendzie Wojewódzkiej MO (KW MO) w Gd. zatrudnione były 343 osoby. Organizacyjnie KW MO składała się z biura komendanta (komendant, zast. operacyjny, zast. polit.-wych., zast. adm. gosp., finanse, adiutant), wydziału personalnego,  wydziału kryminalnego służby śledczej, wydziału służby zewnętrznej, wydziału paszportowego i samodzielnej sekcji rejestracji cudzoziemców oraz 3 wydziałów: gosp.-adm., finans. i polit.-wych. Dodatkowo w ramach KW MO działała kompania operacyjna (do likwidowania band) z siedzibą przy ul. Kartuskiej 2/4. W 1949, zgodnie z ogólnopol. zarządzeniem, nastąpiło pełne włączenie MO w skład aparatu bezpieczeństwa publicznego, z czego zrezygnowano 1956. Od tego czasu teoretycznie SB była podporządkowana komendantowi wojew. MO; jej szef do 1990 był jego pierwszym zast. W 1957 KW MO w Gd. dysponowała 371 etatami, laboratorium kryminalistycznym, gdzie w latach 60. i 70. XX w. dokonywano średnio ok. 600 ekspertyz rocznie. Wszyscy funkcjonariusze MO należeli do PZPR lub jej młodzieżowych przybudówek (ZMP, ZMS). W KW MO w Gd. utworzono 1968 Wydz. RKW (radiokontrwywiad), którego zadaniem był podsłuch przekazów radiowych emitowanych przez placówki dyplomatyczne ulokowane w Trójmieście. KW MO w Gd. podporządkowany był utworzony 1 VI 1945 Komisariat Morski MO Gd., któremu podlegały placówki milicyjno-portowe w q Nowym Porcie (utworzona 1 VIII 1945) i w q Świbnie (utworzona 8 VIII 1945). Kierownikiem placówki w Nowym Porcie był chor. marynarki Ludwig Habaj, w jej skład wchodziło pocz. 11 milicjantów, 7 milicjantów pracowało w Świbnie. 1 X 1945 i Komisariat Morski został przemianowany na Komendę Rejonu Morskiego MO, a posterunki w Nowym Porcie i w Świbnie na komisariaty morskie. Równocześnie VIII Komisariat MO w Gd.-Stogach (ówcześnie Siankach) z obsadą 31 ludzi został przemianowany na II Komisariat Morski MO. Do 31 XII 1945 przyjęto ogółem do Komisariatu Morskiego MO 189 ludzi oraz 31 przekazanych z VIII Komisariatu MO.<br/><br/> '''Komenda Miejska MO w Gdańsku''', z pierwszą siedzibą przy ul. Bojowców 6 (ob. Targ Rakowy), w grudniu 1945 liczyła ok. 200 funkcjonariuszy. Składała się z biura komendanta (zast. operacyjnego, zast. polit.-wych., zast. gosp.-adm. i sekretariat), sekcji personalnej, kryminalno-śledczej, paszportowej, służby zewnętrznej, gosp.-adm., autoinspekcji i plutonu rezerwy. Podlegało jej 7 komisariatów: i Komisariat MO, Orunia, ul. Oruńska 74 (ob. Trakt Św. Wojciecha); II Komisariat MO, Dolne Miasto, ul. Łąkowa 4; III Komisariat MO, Siedlce, ul. Kartuska 36; IV Komisariat MO, Wrzeszcz, ul. Partyzantów 22; V Komisariat MO, Wrzeszcz, ul. Niedziałkowskiego 3 (nast. ul. Dzierżyńskiego, ob. al. Legionów), z podległymi posterunkami: i posterunek przy ul. Jana z Kolna 2, II posterunek w Letnicy; VI Komisariat MO, Nowy Port, ul. Wilków Morskich 9; VII Komisariat Milicji Kolejowej, Śródmieście, ul. 3 Maja 19. Istniał także komisariat MO w Oliwie, podległy pocz. Komendzie MO powiatu gd. i sopockiego.<br/> Organizacja wszystkich komisariatów wyglądała podobnie: kier. komisariatu, zast. polit.-wych., kancelaria, instruktor służby zewnętrznej, referat służby śledczej, referat personalny, referat gosp., referat paszportowy, dyżurni, dzielnicowi i pluton rezerwy. W 1947 Komendę Miejską przeniesiono do zwolnionego przez KW MO budynku przy ul. Świerczewskiego 27. Sprawy, jakimi gd. MO zajmowała się w latach 40. i wczesnych 50. XX w., to gł. walka z szabrownictwem, ochrona obiektów przem. i kult., zadania związane z przesiedleniem rdzennej ludności i repatriantami ze Wschodu, likwidacja i aresztowania (z funkcjonariuszami UB) członków 13 organizacji podziemnych występujących przeciwko nowej władzy ludowej (m.in. rozbicie grupy Łupaszki i Toma). Po 1953 zlikwidowano komisariaty na q Oruni, q Dolnym Mieście, q Siedlcach i przy ul. Niedziałkowskiego (ob. al. Legionów). W związku z odbudową i rozwojem miasta w kolejnych latach powiększała się liczba komisariatów (powstał m.in. komisariat portu lotniczego MO w Gd.-Rębiechowie, komisariaty, czasowo, na Zaspie, Oruni Górnej, Przymorzu, ul. Krynickiej 7). Jednak trzon stanowiły 3 największe, zw. Komendami Dzielnicowymi (KD): KD Gd.-Śródmieście, ul. Piwna 32/35, KD Gd.-Wrzeszcz w nowej siedzibie, ul. Biała 1A, i KD Gd.-Portowa, ul. Kasztanowa 6. Komenda Dzielnicowa Gd.-Śródmieście pod koniec lat 60. XX w. liczyła 116 funkcjonariuszy, dysponowała 1 samochodem, 1 motocyklem z wózkiem i 1 motocyklem pojedynczym. W sekcji operacyjno-dochodzeniowej do walki z przestępstwami kryminalnymi pracowało 12 osób, w sekcji ds. walki z przestępstwami gosp. 13 osób. W KD Gd.-Wrzeszcz 105 funkcjonariuszy, z tego 10 w sekcji ds. przestępstw kryminalnych, a 9 w sekcji ds. walki z przestępstwami gosp. W KD Gd.-Portowa pracowało łącznie 85 funkcjonariuszy, z czego 7 (a niekiedy 10) w sekcji ds. walki z przestępstwami kryminalnymi, 11 w sekcji ds. walki z przestępstwami gosp. i (co było novum) 10 osób w sekcji operacyjno-dochodzeniowej ds. portowych. Sprawy, jakie Gd. policja prowadziła w latach 70. i 80. XX w., to oprócz czysto kryminalnych walka z przestępstwami gosp., gł. o charakterze walutowo-dewizowym (co wynikało z portowego położenia miasta).{{author: }} 24 XII 1956 powołana została jednostka Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej (ZOMO). Wstępowali do niej gł. byli funkcjonariusze UB. Formacja, będąca rezerwą MO, dzięki wyposażeniu była niemalże natychmiast gotowa do działania i przemieszczenia się. W Gd. jednostki te zapisały niechlubną kartę w czasie wydarzeń q grudnia 1970. W wyniku starć zginęło 47 osób: 44 cywilów, 1 żołnierz i 2 milicjantów, w tym st. sierżant ZOMO Marian Zamroczyński w starciach pod Komendą Miejską MO przy ul. Świerczewskiego. Oddziały ZOMO zostały zlikwidowane we wrześniu 1989. Po wprowadzeniu 13 XII 1981 stanu wojennego gd. MO brała udział m.in. w operacji Jodła, polegającej na internowaniu wytypowanych wcześniej przez SB osób. Podczas manifestacji 16 XII 1981, w czasie walk ulicznych, ranne zostały 164 osoby i 160 milicjantów. 14 VII 1983 zmieniły się nazwy jednostek terenowych MSW: KW MO przemianowano na Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych (WUSW), a dotychczasowy komendant KW MO został szefem WUSW. 25 XI 1989 w Gd. założono pierwszy w Polsce Wojewódzki Komitet Założycielski Niezależnego Związku Zawodowego Funkcjonariuszy MO. Milicja Obywatelska istniała formalnie do 8 V 1990, kiedy to powołano q policję. (q Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej). {{author: MB}}