WESTERPLATTE

'''WESTERPLATTE. Powstanie półwyspu''' w 1847 było wynikiem długotrwałego zapiaszczenia od strony zach. gł. ujścia Wisły (na wysokości ob. przystani Żeglugi Gd., przy ul. Sucharskiego, między ob. nabrzeżem Obrońców Westerplatte a nabrzeżem Mew). Nanoszone przez Wisłę piaski i muły osadzały się w rejonie jej ujścia, tworząc stopniowo w pewnej odległości od linii brzegowej, na zach. i wsch., płycizny (końcowy etap długotrwałego procesu przedstawiają mapy Zatoki Gd. z lat 70. i 80. XVII w.), ławice piaskowe, powiększane w wyniku oddziaływania prądów morskich i falowania: Płyta Wsch. (Ost Plaate) i Płyta Zach. (West Plaate). Płyta Wsch. z biegiem czasu połączyła się ze stałym lądem. Płyta Zach. stała się naturalną osłoną dla tworzącej się pomiędzy nią a stałym lądem nowej, zach. odnogi uchodzącej do morza Wisły. Płynąca tędy bardzo wolno rzeka nie nanosiła tak dużo osadu, dodatkowym zabezpieczeniem przed zamulaniem było umocnienie jej brzegów i oddzielenie w 1686 od gł. nurtu specjalną śluzą. Zabiegi te spowodowały, że wyspa West Plaate, nazwana później Westerplatte, nie tylko nie połączyła się z lądem, ale stała się falochronem osłaniającym nowy tor wodny prowadzący do portu w Gd. (Neufahrwasser). Po pracach hydrotech. 1716–24 nowy tor wodny był już ostatecznie ukształtowany, a ziemię wydobywaną podczas jego pogłębiania wykorzystywano do powiększenia wyspy Westerplatte. Podczas q oblężenia Gd. w 1734 przez wojska ros. W. było miejscem obozowania posiłkowych wojsk fr. W XVIII w. coraz płytsze stawało się gł. ujście Wisły, na wsch. od W. jego część zmieniała się stopniowo w mokradła, które zasypywano urobkiem uzyskanym również z pogłębiania nowego toru wodnego. Nadal jednak było ono dostępne dla jednostek pływających o niedużym zanurzeniu. Po utworzeniu w 1840 nowego ujścia Wisły (Wisła Śmiała) do morza, stare ujście na wsch. od W. przestało pełnić dotychczasową funkcję. Jednocześnie tor wodny, będący do tej pory odnogą zasadniczego ujścia Wisły, które odtąd nie miało już poprzedniej kreującej siły, przeistoczył się w kanał. W 1845–47 trwały prace nad zamknięciem starego ujścia groblą. Połączyła ona wyspę Westerplatte z terenem dawnego Ost Plaate i przekształciła ją w półwysep. W wyniku i rozbioru Polski, od 16 IX 1772 W. przeszło pod władanie państwa prus. W 1772 znajdowała się tu prus. placówka celna, 1788–90 zbudowano 4 szańce (q fortyfikacje). {{author: BG}} }}author:MW}}<br /><br />'''Kurort, kąpielisko''' (Seebad Westerplatte, Seebad-Anstalt Westerplatte). W 1829 Martin David Krüger (14 VI 1795 Wisłoujście – 11 IV 1879 Gd., pochowany na q cment. Bożego Ciała przy Promenade (ul. 3 Maja)), pomocnik cieśli okrętowego, tytułowany także „kapitanem”, nabył 16 działek i w 1835 otworzył sezonowy zakład kąpielowy z restauracją (z zabudową drewnianą). Sposób zabudowy był determinowany przez zajmujący ok. 1/3 powierzchni fort. Nazwę Seebad Westerplatte zakład nosił od chwili otwarcia 10 VII 1839, zdobywając sławę miejsca o właściwościach leczniczych (choroby nerek, anemia, paraliż, reumatyzm, dolegliwości kobiece), otrzymał regulamin i dużą, stałą gospodę; uruchomiono komunikację wodną z Gd. (z q Długiego Pobrzeża n. Motławą) statkami żaglowo-wiosłowymi. W 1841 powstała spółka Alex Gibsone und Johann Wilhelm Klawitter, której zbudowane w q stoczni Klawittera bocznokołowce „Pfeil” i „Blitz” utrzymywały od tego roku regularną komunikację Motława–Nowy Port–Westerplatte. Po zasypaniu wsch. ujścia Wisły i połączeniu W. z lądem otwarto drogę wzdłuż grobli z Wisłoujścia. 6 VIII 1880 oddano do użytku nową halę plażową. W 1881 spółka Alex Gibsone und Johann Wilhelm Klawitter przekształcona została przez potomków założycieli (q Johana Gibsone’a i q Juliusa Wilhelma Klawittera) w Towarzystwo Akcyjne „Wisła” (Weichsel-Danziger Dampfschiffahrt und Seebad AG), które nie tylko eksploatowało jak dotąd połączenia pasażerskie, ale przejęło też kontrolę nad kąpieliskiem. 13 V 1894 otwarto nowy, duży dom zdrojowy (Kurhaus) z restauracją, łazienki dla pań, panów oraz tzw. familijne, 2 zakłady lecznicze, oferujące zimne kąpiele, oraz dom ciepłych kąpieli, z obszerną czytelnią i widokiem na morze, molo spacerowe o dł. 120 m z przystanią dla statków wycieczkowych, były też korty tenisowe, hala plażowa (Strandhalle), zajazd z pokojami do wynajęcia, a na wysokiej wydmie, wśród rozłożystych lip, kawiarnia Strandhale, pijalnie wód mineralnych. Budynek Kurhausu wraz z przyległym hotelem udostępniał 36 pokoi gościnnych. Mieścił wysoką, przeznaczoną na 700 osób halę, salę restauracyjną, salę taneczną i pomieszczenia klubowe; położone naprzeciw budynku ogrodowe podium dla orkiestry mogło pomieścić 50 muzyków. 4 VII 1884 uruchomiono połączenie promowe między stacją kolejową w Gd.-Nowym Porcie a W., co ułatwiało dotarcie do kąpieliska osobom zamiejscowym.<br />W lipcu 1888 doprowadzono elektryczność; zapewniała ją specjalna stacja rozdzielcza w płn.-zach. części półwyspu, w 1898 uruchomiono publiczną rozmównicę telefoniczną. Wieczorem park, w którym znajdowały się place do gry, gimnastyki i tenisa, oświetlały lampy elektryczne. Wytyczono nowe ulice letniskowe: od Kurhausu na zach. w kształcie litery U wiodły ulice główne Birkenalle i Friedrichstraße, w kierunku morza i kanału portowego prowadziły poprzeczne Seestraße, Lindenstraße, Luisenstraße, Wilhelmstraße, Vicoriastraße. Z kurortu letniego (sezon od czerwca do października) stawał się całorocznym, oferując kąpiele solankowe, borowinowe, siarczanowe, kuracje jodowe. W 1919 na zlecenie rządu pol. znaczny obszar kurortu wykupił działający Bank Związku Spółek Zarobkowych z Poznania. Urządzenia kąpielowe i park kuracyjny zlikwidowano, powstała pol. Składnica Tranzytowa. {{author: KR}} {{author:MrGl}}<br /><br />'''Wojskowa Składnica Tranzytowa 1921–1939.''' Wobec ograniczonych możliwości Polski korzystania z portu w Gd. (zależnych od stosunku władz miasta i nastrojów społ.) rząd pol. za pośrednictwem Szymona Askenazego, swojego przedstawiciela przy Radzie Ligi Narodów, zaproponował wyznaczenie specjalnego terenu w porcie na potrzeby wyładunku towarów wojsk. 22 VI 1921 LN, mimo oporu władz Gd., wyraziła na to zgodę (nie określając miejsca w porcie gd.), przyznając także stronie pol. prawo do posiadania oddziału wartowniczego, ochraniającego strefę przeładunków. q Rada Portu i Dróg Wodnych (RPiDW) na miejsce składnicy proponowała wyspę q Ostrów (gdzie już odbywały się przeładunki), władze Gd. sugerowały q Przekop Wisły w okolicy q Świbna. 7 IV 1922 komisarz LN w Gd. Reginald Hacking podjął decyzję o lokalizacji składnicy wojsk. na Westerplatte. W celu usprawnienia przeładunku, nakładem władz pol. i II WMG, miał tu powstać basen portowy. Mimo sprzeciwów stron pol. i gd., 14 III 1924 Rada LN podjęła uchwałę o przekazaniu Polsce półwyspu, z przeznaczeniem na miejsce przeładunku, magazynowania i ekspedycji materiałów wojsk., zobowiązując RPiDW do wybudowania basenu przeładunkowego i linii kolejowej (do tego czasu strona pol. miała nadal korzystać z wyspy Ostrów). Generalnym pełnomocnikiem ds. budowy składnicy mianowano kontradmirała Jerzego Zwierkowskiego, w sierpniu 1924 Ministerstwo Spraw Wojskowych powołało komisję nadzoru budowlanego i przystąpiło do budowy składnicy. Na lokalizację basenu wybrano zach. część półwyspu. Prace budowlane, które na zlecenie władz II WMG prowadziła gd. firma Continental Bau AG i przedsięb. Władysława Szawernowskiego z Warszawy, rozpoczęły się od wyburzenia starego fortu. Budowę basenu amunicyjnego ukończono w listopadzie 1925 (głęb. 10 m, dł. nabrzeża płd. 300 m, zach. ok. 150 m, płn. 500, wzdłuż nabrzeży ustawiono 6 dźwigów portowych: 2 na nabrzeżu płn., 4 na płd.). Do 1939 podlegał on administracyjnie RPiDW w II WMG i nie był częścią eksterytorialnej Polskiej Składnicy Tranzytowej. W lecie 1925 ukończono budowę linii kolejowej od rejonu Wisłoujścia do składnicy, połączono nią basen portowy i magazyny amunicyjne. Na terenie przeznaczonym na składnicę wybudowano na zlecenie władz pol. 19 małych magazynów (maksymalnie oddalonych od Nowego Portu, od strony wybrzeża Zatoki Gd.), osłoniętych specjalnie wzniesionymi wysokimi nasypami ziemnymi (zabezpieczenie przed skutkami ewentualnego wybuchu). Do listopada 1926 wybudowano też na zlecenie Rady Portu duże magazyny: A – na nabrzeżu płd. basenu (również zabezpieczony nasypem), B i C – na płn. nabrzeżu, wszystkie z cegły, miały rampy kolejowe. Po przejęciu terenu składnicy przez władze pol. wybudowano stację kolejową, studnię artezyjską, stację transformatorową, elektrownię, z q Poczty Polskiej poprowadzono linię telefoniczną, zainstalowano telefony we wszystkich obiektach i posterunkach. 22 X 1925 RPiDW określiła granice składnicy: wzdłuż kanału portowego (bez nabrzeża, pozostającego pod kontrolą Rady Portu), do nasady wsch. mola wejściowego do portu gd., wzdłuż plaży Zatoki Gd., po przecięciu nasady półwyspu do wysokości q Zakrętu Pięciu Gwizdków. Powierzchnia placówki liczyła 60 ha i miała 3,5 km obwodu. Od strony kanału portowego ogrodzona została murem ceglanym (wys. 2 m), na pozostałych odcinkach płotem z drutem kolczastym.<br />Formalnie przejęcie składnicy w wieczystą dzierżawę przez Polskę nastąpiło 31 X 1925. Rząd pol. nie miał prawa wznosić na jej terenie obiektów o charakterze fortyfikacyjnym, jako obszar wojsk. była ogólnie niedostępna, choć niektóre organy II WMG miały prawo wstępu w celach kontrolnych. Na zewnątrz składnica miała być chroniona przez specjalną policję portową, podległą RPiDW. Decyzją Rady LN z 9 XII 1925 na terenie składnicy mogło przebywać maks. 88 pol. żołnierzy, w tym 2 oficerów, 20 podoficerów i 66 szeregowych. Pierwszy oddział przybył 18 i 1926. Budynki pozostałe po dawnym kąpielisku zostały zaadaptowane na koszary albo wyburzone. Składnica otrzymała oficjalną nazwę Wojskowe Magazyny Tranzytowe, nast. Wojskowa Składnica Amunicyjna, Wojskowa Składnica Tranzytowa. Po rozwiązaniu w lutym 1933 przez q Senat II WMG policji portowej, którą zastąpiono Schutzpolizei (policją porządkową), oraz z powodu obaw przed zamachami ze strony bojówek NSDAP, 6 marca ORP „Wilia” wzmocnił pol. siły dodatkowymi 120 żołnierzami. Po decyzji Rady LN o przywróceniu przez Senat II WMG policji portowej, dodatkowe siły pol. wycofano, pozostawiając na terenie składnicy dużo broni maszynowej i amunicji. W lecie 1933, pod pretekstem zastąpienia starych budynków nowymi oraz poprawy warunków bytowych załogi, podjęto decyzję o budowie obiektów wartowniczych oraz koszar. W rzeczywistości nowe budynki były punktami oporu, w ich suterenach zlokalizowano schrony oraz kabiny bojowe ze stanowiskami dla broni maszynowej. Głównym założeniem było utworzenie pierścienia obrony, w którego środku znajdowały się koszary (stanowiące centrum dowodzenia i schron dla większości załogi), a na obwodzie 5 wartowni. Takie umiejscowienie punktów oporu, wyposażonych w broń maszynową, pozwalało na wzajemnie flankowanie się i pokrycie ogniem całego przedpola. Prace budowlane zakończono w 1936, przedsięwzięcie w części dotyczącej schronów i kabin bojowych miało charakter tajny, realizacja odbywała się zazwyczaj nocą. Od początku funkcjonowania pol. oddziału na terenie składnicy załoga była wymieniana, pocz. nieregularnie, nast. co 6 miesięcy. Ostatnia wymiana załogi nastąpiła wiosną 1939. Wykorzystano ją do nielegalnego zwiększenia stanu osobowego załogi. Cywile pracujący na terenie składnicy, przebrani w mundury wojsk., byli wywożeni holownikiem MW do Gdyni; w koszarach 2. Batalionu Morskiego w Redłowie przebierali się w odzież cywilną i wracali do swoich domów. Mundury zakładali pol. żołnierze, stanowiący wzmocnienie załogi składnicy, i wracali holownikiem na W., a pracownicy cywilni następnego dnia przybywali do pracy drogą lądową. Dzięki tym zabiegom stan załogi, wraz z pracownikami etatowymi składnicy podlegającymi mobilizacji na wypadek wojny, wzrósł do ok. 210 ludzi. Polska załoga w czasie wolnym od służby miała do dyspozycji boisko, przystań kajakową, kort tenisowy, bibl., kaplicę oraz małe gospodarstwo rolne (zw. potocznie Mikołajewem od nazwiska cywila Mikołaja Nercia, który się nim zajmował). Wraz z pogarszającymi się od 1938 stosunkami Polski z władzami II WMG, w składnicy zarządzono stan pogotowia, wprowadzono system alarmowy, całkowite zaciemnienie terenu w porze nocnej, szczegółową kontrolę wszystkich wjeżdżających pociągów, stworzono dodatkowy system placówek – stanowisk obrony, tworzących zewnętrzny pierścień obrony na przedpolu wartowni oraz koszar. W ten sposób utworzono placówki: „Prom”, „Wał”, „Fort”, „Deika”, „Łazienki”, „Elektrownia”, „Przystań”. Dozbrajano również stanowiska, sprawdzano linie telefoniczne, rozstawiano zasieki i potykacze, usuwano nadmiar zadrzewienia na liniach ostrzału karabinów maszynowych.<br /><br /> '''Obrona Wojskowej Składnicy Tranzytowej 1–7 IX 1939.''' Pod pretekstem kurtuazyjnej wizyty 25 VIII 1939 wpłynął do portu gd. okręt szkolny Kriegsmarine q „Schleswig-Holstein” („S-H”), zacumowany koło Spichrzów Solnych, naprzeciw Westerplatte. Dowództwo okrętu wzięło udział w uroczystościach upamiętniających poległych marynarzy z krążownika „Magdeburg” (q cment. Przy Grodzisku, Garnizonowy). Odbyły się także oficjalne spotkania z władzami Gd., jak również z przedstawicielstwem pol. władz. Przedłużająca się pod pretekstem uzupełnienia paliwa wizyta „S-H” wzbudziła niepokój pol. władz. W piątek 1 IX 1939, przed wschodem słońca, o godz. 4.47 kmdr Gustav Kleikamp, dowódca „S-H” kotwiczącego już w kanale portowym na wysokości twierdzy q Wisłoujście, wydał rozkaz otwarcia ognia z dział artylerii gł., średniej i lekkiej okrętu w kierunku Wojskowej Składnicy Tranzytowej. Minutę później oddano pierwsze salwy z dział okrętowych, nast. do ostrzału dołączyły działka plot. o kalibrze 20 mm. Pociski spadały na płd.-wsch. część półwyspu. Celem trwającej ok. 7 minut kanonady było zniszczenie części muru składnicy, który na tym odcinku stanowił przeszkodę dla wyokrętowanej i atakującej lądem q Kompanii Szturmowej Kriegsmarine. W kierunku składnicy strzelać zaczęły również karabiny maszynowe, rozlokowane wcześniej po drugiej stronie kanału portowego, naprzeciwko Westerplatte. Załoga składnicy, mimo utrzymywanej gotowości bojowej, została częściowo zaskoczona. Kiedy po ustaniu ostrzału „S-H” do ataku ruszyła niem. piechota,składająca się gł. z Kompanii Szturmowej, obrońcy byli już jednak na stanowiskach. Główny ciężar natarcia, wychodzącego od nasady półwyspu, przyjęły placówki „Fort”, „Prom” i „Wał”, a także Wartownia nr 2. Pozostałe punkty oporu były ostrzeliwane przez ciężkie karabiny maszynowe, rozlokowane w budynkach po drugiej stronie kanału portowego, w Nowym Porcie. Skuteczny, flankujący ogień pol. ciężkiej i ręcznej broni maszynowej, wspartej nast. przez moździerze, zadał poważne straty nacierającym niem. oddziałom i zmusił je do wycofania się na pozycje wyjściowe. O godz. 8.55 Niemcy przypuścili drugi atak, tym razem przeprowadzony ostrożniej (wolniej, z lepszym wykorzystaniem osłony terenowej). Natarcie załamało się w ogniu broni maszynowej wartowni nr 1, 2 i 5, a także placówek „Wał”, „Fort” i „Deika”. Oddziały niem. ponownie wycofały się i okopały na wysokości Mewiego Szańca. W pierwszym dniu obrony Polacy ponieśli straty (4 zabitych i 4 rannych), wycofali się z placówek „Wał” i „Prom”, utracili uszkodzoną w wyniku ostrzału ze „S-H” jedyną armatę kalibru 75 mm (wcześniej celnie rażącą gniazda niem. karabinów maszynowych strzelających z Nowego Portu).<br /> 2 września przed godz. 15 Niemcy przeprowadzili ewakuację części ludności cywilnej z Nowego Portu (niezauważoną przez pol. załogę), o godz. 17.30 z lotniska pod Słupskiem wystartowało ok. 60 bombowców nurkujących Junkers Ju-87B (uzbrojonych m.in. w bomby o wagomiarze: 500, 250 i 50). Dotarły nad W. ok. godz. 18, rozpoczynając atak z wysokości ok. 4 tys. metrów. Pierwszym zaatakowanym obiektem były koszary, trafione dwukrotnie. Specjalna konstrukcja spełniła jednak swoje zadanie. Bomby przebiły 2 górne, betonowe stropy, które spowodowały zmniejszenie impetu uderzenia i rozproszyły falę uderzeniową eksplozji. Dzięki temu ostatni, trzeci strop sutereny, który był jednocześnie dachem pomieszczenia schronu całej załogi koszar, wytrzymał detonację. Pomieszczenia na górnych kondygnacjach koszar zostały mocno zdewastowane, jednakże konstrukcja całego budynku nie została poważnie naruszona. Wartownia nr 5 bezpośrednio trafiona pięćsetkilogramową bombą została całkowicie zniszczona. Z całej załogi wartowni przeżyło tylko 2 ludzi (poważnie ranni). Uszkodzono Wartownię nr 2, zniszczono schrony amunicyjne nr 2, 4, 5, 7, poważnie uszkodzono kasyno podoficerskie, zniszczeniu uległa sieć wodociągowa i kuchnia, utracono pozostawione przed koszarami wszystkie 4 moździerze. W wyniku trwającego ok. 30 minut nalotu 10 obrońców poniosło śmierć, 6 odniosło rany, system obrony był osłabiony i zdezorganizowany, część załogi w pierwszych chwilach po nalocie nie była zdolna do walki. Spodziewając się niem. natarcia, mjr q Henryk Sucharski nakazał spalenie szyfrów i ważniejszej dokumentacji, a następnie postanowił poddać składnicę. Decyzja o kapitulacji podczas narady wojennej spotkała się ze stanowczym sprzeciwem kpt. q Franciszka Dąbrowskiego. Ostatecznie atak nie nastąpił. Wzmocnione zostały siły niem.: już 2 września przybyła kompania pionierów z Rosslau-Dessau, 3 września stanowiska w okolicach Wisłoujścia zajęła bateria haubic kalibru 105, na Zatoce Gd. pojawiły się okręty lekkie: torpedowiec T-196 i trałowiec „Von der Groeben”. 3 września miała miejsce jedynie krótka wymiana ognia z broni maszynowej, w godzinach nocnych. 4 września, w godzinach rannych, od strony Zatoki Gd. ostrzał rozpoczął torpedowiec T-196, nast. trałowiec „Von der Groeben”. Ostrzał nie wyrządził poważniejszych szkód. W tym dniu w okolicach twierdzy Wisłoujście zajęły pozycje niem. ciężkie moździerze. 5 września o godz. 9 ogień otworzyła bateria haubic, także nie powodując większych zniszczeń. W nocy z 5 na 6 września Niemcy podjęli próbę podpalenia lasu na W., który utrudniał im obserwację i celowanie, a także skutecznie maskował pol. pozycje. Wtoczyli na półwysep cysternę z substancją łatwopalną, z zamiarem jej wysadzenia w pobliżu pol. linii obrony. Eksplozja cysterny nastąpiła przedwcześnie, nieopodal niem. okopów; spowodowany nią pożar szybko zgasł. 6 września rozpoczęto systematycznym ostrzałem ciężkich moździerzy z kierunku Wisłoujścia, nie był on jednak zbyt skuteczny: jeden z pocisków eksplodował w pobliżu Wartowni nr 2, uszkadzając ją, w budynku koszar została ranna jedna osoba. Po godz. 15 Niemcy podjęli kolejną próbę podpalenia lasu, tym razem wtaczając na W. 2 cysterny. Ogień obrońców z ciężkiej broni maszynowej i z działka przeciwpancernego spowodował przedwczesną eksplozję cystern i gwałtowny, acz krótki pożar.<br /> 7 września ok. godz. 4.30 „S-H” otworzył ogień w kierunku składnicy, strzelano także z ciężkich karabinów maszynowych, rozmieszczonych na wyższych kondygnacjach budynków w Nowym Porcie. O godz. 5 niem. piechota, posuwając się ostrożnie, przeprowadziła rozpoznanie walką pol. pozycji. Atak zatrzymano ogniem z Wartowni nr 1 i 2 oraz z placówek „Fort”, „Bieniasza” i „Deika”. Wspierając własne oddziały, „S-H” skierował ogień na Wartownię nr 2, bardzo poważnie ją uszkadzając i wyłączając z dalszej walki. Około godz. 7 Niemcy rozpoczęli wycofywanie się. Sytuacja obrońców składnicy była bardzo trudna. W systemie obrony nie funkcjonowały już Wartownie nr 2 i 5, Wartownie nr 1 i 4 były uszkodzone, przybywało rannych, a stan tych, którzy zostali ranieni, był ciężki. Z braku wody, odpowiednich narzędzi chirurgicznych i medykamentów nie mogli być operowani i zachodziła obawa, że rozwinie się u nich gangrena. Kurczyły się też zapasy żywności. Mjr H. Sucharski podjął decyzję o kapitulacji, w oknie budynku koszar została wywieszona biała flaga. Część załogi zgromadziła się przed koszarami na ostatniej zbiórce. Wszystkich zdolnych do marszu pol. żołnierzy odprowadzono pod eskortą w okolice Mewiego Szańca, gdzie zostali poddani rewizji i spisano ich dane. Ranni zostali odwiezieni do gd. szpitali. Oficerów przewieziono do q hotelu Continental, podoficerów i szeregowych – do tymczasowego więzienia w koszarach na q Biskupiej Górce. Oficerowie zostali 10 września odwiezieni do oflagów, reszta załogi trafiła 12 września do stalagów. W czasie walk poległo 15 pol. żołnierzy, 26 zostało rannych, choć niewykluczone, że było ich więcej. Liczbę zabitych po stronie niem. szacuje się na 50 żołnierzy, rannych – na 121. Jednakże i w tym przypadku są to dane niepotwierdzone. 21 września składnicę wizytował q Adolf Hitler. Do uporządkowania terenu po walkach wykorzystywano pol. więźniów (q obóz Stutthof. Podobozy w Gd.).<br /><br />'''Lata 1945–2009.''' Między 28 a 31 III 1945 na W. toczyły się walki pododdziału niem. 4. Dyw. Pancernej, który po wycofaniu się z Nowego Portu odpierał próby lądowania na półwyspie jednostek radz. 76. Dyw. Gwardii. 31 marca oddziały niem. wycofały się przez q Stogi na q Wyspę Sobieszewską. 27 VII 1946, z inicjatywy q Biura Odbudowy Portów (w obecności kmdr. F. Dąbrowskiego), na miejscu zniszczonej Wartowni nr 5 odsłonięto symboliczny cmentarzyk z betonowym krzyżem i symbolem Krzyża Virtuti Militari (q cment. Westerplatte). W 1962 w miejsce krzyża na cment. ustawiono czołg T-34. Od pocz. lat 60. XX w. obszar pełnił funkcję propagandowej wizytówki władz, zapraszano tu oficjalne delegacje państw. z całego świata, organizowano uroczystości wojsk. i oficjalne manifestacje. W 1966 odsłonięto q pomnik Obrońców Westerplatte, w marcu 1967 miała miejsce skomplikowana pod względem tech. operacja przemieszczenia o kilkadziesiąt metrów w głąb półwyspu Wartowni nr 1. Uchroniono ją w ten sposób przed zniszczeniem; teren, na którym została zbudowana, przeznaczono do poszerzenia kanału portowego. 29 VI 1974 w Wartowni nr 1 otwarto Izbę Pamięci Narodowej, od 1980 oddział q Muzeum Historycznego Miasta Gd. W czerwcu 1987 miało tu miejsce spotkanie papieża Jana Pawła II z pol. młodzieżą. W 1989 przeniesiono czołg T-34 z terenu cmentarzyka pod byłą placówkę „Fort”, w 2008 został przekazany Lubuskiemu Muzeum w Drzonowie. 22 VIII 2003 prezydent Polski wydał rozporządzenie, na mocy którego teren i obiekt byłej Wojskowej Składnicy Tranzytowej uznane zostały za pomnik historii Pole Bitwy na Westerplatte. 1 IX 2009 odbyły się tu uroczyste międzynarodowe obchody 70-lecia wybuchu II w. świat., na którym spotkali się przywódcy państw reprezentujących kraje b. agresorów, ofiar oraz zwycięzców tej wojny. {{author: BG}} {{author:MW}}