GAZOWNIE
Z Encyklopedia Gdańska
(Różnice między wersjami)
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{paper}} | {{paper}} | ||
| − | [[File:Gazownia przy ul. Wałowej, widok od strony południowej, koniec lat 40. XX wieku.JPG|thumb|Gazownia przy ul. Wałowej, widok od strony południowej, koniec lat 40. XX wieku]]'''GAZOWNIE''' (zob. też q przedsiębiorstwa). Projekt ich budowy, z myślą o zastąpieniu lamp olejowych oświetlających gd. q ulice, zgłosił na posiedzeniu Rady Miejskiej 8 V 1844 kupiec i armator q Friedrich Heyn. 5 XI 1852 uchwalono budowę na działce składu drewna w płd. części q Spichlerzy, w miejscu zlikwidowanego Dworu Smolnego, przy Thornscherweg 14 (ul. Toruńska), stanowiącej płn. granicę terenu gazowni. Od zach. teren jej graniczył z kolejowym q dworcem Brama Nizinna, od wsch. z Nową Motławą (q Motława). Budowę (od marca 1853) zlecono fr. Towarzystwu Oświetlenia Publicznego i ang. firmie Barlow & Co. 19 XII 1853 rozpoczęto produkcję gazu, 21 XII 1853 uruchomiono publiczne i pryw. oświetlenie gazowe. Gazownia (tzw. I) składała się: z ceglanego budynku z 12 piecami, budynków o konstrukcji szkieletowej mieszczących chłodnice, urządzenia odsiarczania, maszyn i kotłów, warsztatów, szop węglowych, budynku administracyjno-mieszkalnego dla kierownictwa (przy Thornscherweg, pośrodku działki). Po jego płn.-zach. stronie stanął zbiornik gazu o poj. 1200 m³. Początkowo uruchomiono, na q Starym Przedmieściu i q Głównym Mieście (po ob. ul. Szeroką), 312 latarń publicznych i 508 pryw. na 68 posesjach. Rosnące zapotrzebowanie na oświetlenie, a z czasem i na inne cele (kuchenki gazowe), wymusiło rozbudowę: 14 VIII 1854 przekazano do eksploatacji nowe piece i dodatkowy zbiornik gazu o poj. 1200 m³, w 1864 trzeci zbiornik, o poj. 2900 m³. W 1861 zatrudniano 26 pracowników. W 1858 gaz docierał do 757 latarń ulicznych i 5439 lamp w mieszkaniach, instytucjach i sklepach. Pod koniec lat 60. XIX w. liczba odbiorców wzrosła do 11 800, roczna produkcja w 1870 osiągnęła 2 mln m³, 1872 – 2,4 mln. W 1872–73 wyremontowano system podziemnych rur. Początkowo gaz wytwarzano z węgla ang. (szkockiego); po zajęciu przez Prusy Śląska surowiec dowożono także z tamtejszych kopalń, w tym celu wybudowano bocznicę kolejową. Pod budowę piątego zbiornika wykorzystano zasypany basen powstały z połączenia Starej i Nowej Motławy, władze Gd. umocniły przy okazji nabrzeża i wybudowały bulwar spacerowy. W 1902 produkcja gazu osiągnęła 5 515 010 m³, zasięg sieci gazowej obejmował obszar zamieszkany przez 100 tys. osób. Z powodu braku możliwości dalszej rozbudowy na dotychczasowym terenie Rada Miejska 9 XII 1902 przyjęła uchwałę o wybudowaniu nowej gazowni (tzw. II) w rejonie ujścia Motławy do q Wisły, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej (q Stocznia Królewska), na 6 ha łąk zw. Kielmeisterwiese, które dały nazwę ulicy okalającej nową gazownię od płd.-wsch.: Kielmeisterweg (ul. Stępkarska). Budowę rozpoczęto w marcu 1903, gazownię II uruchomiono 14 XI 1904, z produkcją 25 tys. m³ na dobę, z docelową możliwością 40 tys. m³. Nad Motławą wzniesiono magazyn węgla ze specjalnym nadbrzeżem rozładunkowym (3 obrotowe żurawie dla statków o tonażu 4 tys. ton), dalej (posuwając się od Motławy) kolejno: piecownię, aparatownię, odsiarczalnie, budynek masy regeneracyjnej, regulatornie, warsztaty, zbiornik na 10 tys. m³, 3 budynki mieszkalne (16 mieszkań dla robotników). Na płd., przy wytyczonej wówczas Ringstraße (jej fragmenty to ob. ul. Gazownicza i Podstocznia), umieszczono budynek adm. z laboratorium, mieszkaniami służbowymi, budynek magazynowo-wagowy. Do 1910 gazownia II wspomagała gazownię I; po zwiększeniu pojemności zbiornika gazowni II do 30 tys. m³, 20 V 1913 wyłączono urządzenia w gazowni I. Zachowane zbiorniki stanowiły podstację gazowni II, w której w 1912 wybudowano nową piecownię, zwiększając produkcję gazu do 13 mln m³ w 1913; dalsza modernizacja pozwoliła w 1917 dostarczyć 20 mln m³ gazu i zwiększyć liczbę odbiorców: w 1914 było ich 17 179, 1920 – 20 063. Po trudnościach w dostawie węgla, w pocz. II WMG, w 1925 uruchomiono 3. piecownię, a liczba odbiorców wyniosła 38 142. W 1926 przy Hohe Seigen (ul. Rybaki Górne) zbudowano zbiornik o poj. 70 tys. m³. W 1928 do sieci przyłączono mieszkańców q Oliwy (po likwidacji lokalnej gazowni), q Stogów, 1929 q Brzeźna, a liczba odbiorców wzrosła do 43 165. Gazownia, stale modernizowana, w 1939 zatrudniała ok. 420 osób. Sieć gazowa (ok. 250 km) obejmowała q Śródmieście, q Wrzeszcz, Oliwę, q Nowy Port, Brzeźno, q Siedlce, Stogi. W czerwcu 1942 nalot bombowców ang. uszkodził zbiorniki i instalacje, po odbudowie w 1943 dostarczano gaz także do Gdyni. W 1945 gazownia uległa zniszczeniu w 30%, 16–18 VI 1945 z rąk radz. administracji wojsk. przejął ją Zarząd Miasta. Po odbudowie sieci pierwszy gaz popłynął do Wrzeszcza 12 IV 1946. Uroczyste otwarcie gazowni nastąpiło 7 VII 1946. Wszystkie uszkodzenia usunięto w 1948, gazyfikacja objęła 53,9% Gd. i częściowo Sopot. W 1950 miasto utraciło zarząd nad gazownią, 1 maja powstały państw. Zakłady Gazownictwa Okręgu Gd. 1 I 1967 gazownię podporządkowano Gd. Okręgowym Zakładom Gazownictwa. W 1970 zlikwidowano w Gd. ostatnie 6 latarni gazowych. Od 1973 wprowadzono do użycia gaz ziemny. Proces przystosowania sieci i urządzeń gazowych u odbiorców do gazu ziemnego ukończono 23 I 1991, wytwarzanie gazu miejskiego i wyłączenie gazowni zakończono w maju 1994. Zlikwidowano stare urządzenia tech., w 1998 przy ul. Wałowej wybudowano reprezentacyjny budynek adm. Długość sieci (wraz z przyłączami) wynosi ponad 1000 km. <br /><br /> '''Gazownia w Oliwie''', przy skrzyżowaniu ob. ul. Śląskiej i Droszyńskiego. Wybudowana staraniem zarządu gminy Oliwa w 1906 przez berlińską firmę Anhaltische Maschinenbaugesellschaft, produkcję gazu rozpoczęła w listopadzie 1907. Usytuowana za torami kolejowymi, w chwili budowy położona na niezasiedlonych terenach łąkowych. Wyposażona w piecownię, zbiornik gazu na 1250 m³, budynek biurowo-mieszkalny. Od 1909 dostarczała gaz do q Jelitkowa, w 1913 miała 1011 odbiorców i 27 810 m sieci. Wraz z wodociągami funkcjonowała w ramach firmy Gas- und Wasserwerke Oliva, nadzorowanej przez zarząd gminy. Mimo ograniczeń spowodowanych I wojną światową (z 313 latarni zezwolono na użytkowanie 94) w 1914 wyprodukowała 575 470 m³ gazu (w tym na oświetlenie publiczne 44 425, reszta na potrzeby indywidualnych odbiorców). Po przyłączeniu Oliwy do Gd. zamknięta 14 VI 1928, po przeprowadzeniu do Oliwy gazociągu z Gd. Zbiornik gazu, do chwili rozebrania w latach 50. XX w., wykorzystywano jako wyrównawczy. Od 1987 istnieje w tym samym miejscu rozdzielnia gazu dla q Przymorza i q Zaspy (zatrudnia 53 osoby), wykorzystująca dawne budynki lokalnej gazowni. [[Category: Encyklopedia]] | + | [[File:Gazownia przy ul. Wałowej, widok od strony południowej, koniec lat 40. XX wieku.JPG|thumb|Gazownia przy ul. Wałowej, widok od strony południowej, koniec lat 40. XX wieku]]'''GAZOWNIE''' (zob. też q przedsiębiorstwa). Projekt ich budowy, z myślą o zastąpieniu lamp olejowych oświetlających gd. q ulice, zgłosił na posiedzeniu Rady Miejskiej 8 V 1844 kupiec i armator q Friedrich Heyn. 5 XI 1852 uchwalono budowę na działce składu drewna w płd. części q Spichlerzy, w miejscu zlikwidowanego Dworu Smolnego, przy Thornscherweg 14 (ul. Toruńska), stanowiącej płn. granicę terenu gazowni. Od zach. teren jej graniczył z kolejowym q dworcem Brama Nizinna, od wsch. z Nową Motławą (q Motława). Budowę (od marca 1853) zlecono fr. Towarzystwu Oświetlenia Publicznego i ang. firmie Barlow & Co. 19 XII 1853 rozpoczęto produkcję gazu, 21 XII 1853 uruchomiono publiczne i pryw. oświetlenie gazowe. Gazownia (tzw. I) składała się: z ceglanego budynku z 12 piecami, budynków o konstrukcji szkieletowej mieszczących chłodnice, urządzenia odsiarczania, maszyn i kotłów, warsztatów, szop węglowych, budynku administracyjno-mieszkalnego dla kierownictwa (przy Thornscherweg, pośrodku działki). Po jego płn.-zach. stronie stanął zbiornik gazu o poj. 1200 m³. Początkowo uruchomiono, na q Starym Przedmieściu i q Głównym Mieście (po ob. ul. Szeroką), 312 latarń publicznych i 508 pryw. na 68 posesjach. Rosnące zapotrzebowanie na oświetlenie, a z czasem i na inne cele (kuchenki gazowe), wymusiło rozbudowę: 14 VIII 1854 przekazano do eksploatacji nowe piece i dodatkowy zbiornik gazu o poj. 1200 m³, w 1864 trzeci zbiornik, o poj. 2900 m³. W 1861 zatrudniano 26 pracowników. W 1858 gaz docierał do 757 latarń ulicznych i 5439 lamp w mieszkaniach, instytucjach i sklepach. Pod koniec lat 60. XIX w. liczba odbiorców wzrosła do 11 800, roczna produkcja w 1870 osiągnęła 2 mln m³, 1872 – 2,4 mln. W 1872–73 wyremontowano system podziemnych rur. Początkowo gaz wytwarzano z węgla ang. (szkockiego); po zajęciu przez Prusy Śląska surowiec dowożono także z tamtejszych kopalń, w tym celu wybudowano bocznicę kolejową. Pod budowę piątego zbiornika wykorzystano zasypany basen powstały z połączenia Starej i Nowej Motławy, władze Gd. umocniły przy okazji nabrzeża i wybudowały bulwar spacerowy. W 1902 produkcja gazu osiągnęła 5 515 010 m³, zasięg sieci gazowej obejmował obszar zamieszkany przez 100 tys. osób. Z powodu braku możliwości dalszej rozbudowy na dotychczasowym terenie Rada Miejska 9 XII 1902 przyjęła uchwałę o wybudowaniu nowej gazowni (tzw. II) w rejonie ujścia Motławy do q Wisły, w sąsiedztwie Stoczni Cesarskiej (q Stocznia Królewska), na 6 ha łąk zw. Kielmeisterwiese, które dały nazwę ulicy okalającej nową gazownię od płd.-wsch.: Kielmeisterweg (ul. Stępkarska). Budowę rozpoczęto w marcu 1903, gazownię II uruchomiono 14 XI 1904, z produkcją 25 tys. m³ na dobę, z docelową możliwością 40 tys. m³. Nad Motławą wzniesiono magazyn węgla ze specjalnym nadbrzeżem rozładunkowym (3 obrotowe żurawie dla statków o tonażu 4 tys. ton), dalej (posuwając się od Motławy) kolejno: piecownię, aparatownię, odsiarczalnie, budynek masy regeneracyjnej, regulatornie, warsztaty, zbiornik na 10 tys. m³, 3 budynki mieszkalne (16 mieszkań dla robotników). Na płd., przy wytyczonej wówczas Ringstraße (jej fragmenty to ob. ul. Gazownicza i Podstocznia), umieszczono budynek adm. z laboratorium, mieszkaniami służbowymi, budynek magazynowo-wagowy. Do 1910 gazownia II wspomagała gazownię I; po zwiększeniu pojemności zbiornika gazowni II do 30 tys. m³, 20 V 1913 wyłączono urządzenia w gazowni I. Zachowane zbiorniki stanowiły podstację gazowni II, w której w 1912 wybudowano nową piecownię, zwiększając produkcję gazu do 13 mln m³ w 1913; dalsza modernizacja pozwoliła w 1917 dostarczyć 20 mln m³ gazu i zwiększyć liczbę odbiorców: w 1914 było ich 17 179, 1920 – 20 063. Po trudnościach w dostawie węgla, w pocz. II WMG, w 1925 uruchomiono 3. piecownię, a liczba odbiorców wyniosła 38 142. W 1926 przy Hohe Seigen (ul. Rybaki Górne) zbudowano zbiornik o poj. 70 tys. m³. W 1928 do sieci przyłączono mieszkańców q Oliwy (po likwidacji lokalnej gazowni), q Stogów, 1929 q Brzeźna, a liczba odbiorców wzrosła do 43 165. Gazownia, stale modernizowana, w 1939 zatrudniała ok. 420 osób. Sieć gazowa (ok. 250 km) obejmowała q Śródmieście, q Wrzeszcz, Oliwę, q Nowy Port, Brzeźno, q Siedlce, Stogi. W czerwcu 1942 nalot bombowców ang. uszkodził zbiorniki i instalacje, po odbudowie w 1943 dostarczano gaz także do Gdyni. W 1945 gazownia uległa zniszczeniu w 30%, 16–18 VI 1945 z rąk radz. administracji wojsk. przejął ją Zarząd Miasta. Po odbudowie sieci pierwszy gaz popłynął do Wrzeszcza 12 IV 1946. Uroczyste otwarcie gazowni nastąpiło 7 VII 1946. Wszystkie uszkodzenia usunięto w 1948, gazyfikacja objęła 53,9% Gd. i częściowo Sopot. W 1950 miasto utraciło zarząd nad gazownią, 1 maja powstały państw. Zakłady Gazownictwa Okręgu Gd. 1 I 1967 gazownię podporządkowano Gd. Okręgowym Zakładom Gazownictwa. W 1970 zlikwidowano w Gd. ostatnie 6 latarni gazowych. Od 1973 wprowadzono do użycia gaz ziemny. Proces przystosowania sieci i urządzeń gazowych u odbiorców do gazu ziemnego ukończono 23 I 1991, wytwarzanie gazu miejskiego i wyłączenie gazowni zakończono w maju 1994. Zlikwidowano stare urządzenia tech., w 1998 przy ul. Wałowej wybudowano reprezentacyjny budynek adm. Długość sieci (wraz z przyłączami) wynosi ponad 1000 km. <br /><br /> '''Gazownia w Oliwie''', przy skrzyżowaniu ob. ul. Śląskiej i Droszyńskiego. Wybudowana staraniem zarządu gminy Oliwa w 1906 przez berlińską firmę Anhaltische Maschinenbaugesellschaft, produkcję gazu rozpoczęła w listopadzie 1907. Usytuowana za torami kolejowymi, w chwili budowy położona na niezasiedlonych terenach łąkowych. Wyposażona w piecownię, zbiornik gazu na 1250 m³, budynek biurowo-mieszkalny. Od 1909 dostarczała gaz do q Jelitkowa, w 1913 miała 1011 odbiorców i 27 810 m sieci. Wraz z wodociągami funkcjonowała w ramach firmy Gas- und Wasserwerke Oliva, nadzorowanej przez zarząd gminy. Mimo ograniczeń spowodowanych I wojną światową (z 313 latarni zezwolono na użytkowanie 94) w 1914 wyprodukowała 575 470 m³ gazu (w tym na oświetlenie publiczne 44 425, reszta na potrzeby indywidualnych odbiorców). Po przyłączeniu Oliwy do Gd. zamknięta 14 VI 1928, po przeprowadzeniu do Oliwy gazociągu z Gd. Zbiornik gazu, do chwili rozebrania w latach 50. XX w., wykorzystywano jako wyrównawczy. Od 1987 istnieje w tym samym miejscu rozdzielnia gazu dla q Przymorza i q Zaspy (zatrudnia 53 osoby), wykorzystująca dawne budynki lokalnej gazowni. {{author:red.}}[[Category: Encyklopedia]] |
Wersja z 21:03, 11 maj 2013
Gazownia w Oliwie, przy skrzyżowaniu ob. ul. Śląskiej i Droszyńskiego. Wybudowana staraniem zarządu gminy Oliwa w 1906 przez berlińską firmę Anhaltische Maschinenbaugesellschaft, produkcję gazu rozpoczęła w listopadzie 1907. Usytuowana za torami kolejowymi, w chwili budowy położona na niezasiedlonych terenach łąkowych. Wyposażona w piecownię, zbiornik gazu na 1250 m³, budynek biurowo-mieszkalny. Od 1909 dostarczała gaz do q Jelitkowa, w 1913 miała 1011 odbiorców i 27 810 m sieci. Wraz z wodociągami funkcjonowała w ramach firmy Gas- und Wasserwerke Oliva, nadzorowanej przez zarząd gminy. Mimo ograniczeń spowodowanych I wojną światową (z 313 latarni zezwolono na użytkowanie 94) w 1914 wyprodukowała 575 470 m³ gazu (w tym na oświetlenie publiczne 44 425, reszta na potrzeby indywidualnych odbiorców). Po przyłączeniu Oliwy do Gd. zamknięta 14 VI 1928, po przeprowadzeniu do Oliwy gazociągu z Gd. Zbiornik gazu, do chwili rozebrania w latach 50. XX w., wykorzystywano jako wyrównawczy. Od 1987 istnieje w tym samym miejscu rozdzielnia gazu dla q Przymorza i q Zaspy (zatrudnia 53 osoby), wykorzystująca dawne budynki lokalnej gazowni.
