CHMIELNIKI PELPLIŃSKIE

'''CHMIELNIKI PELPLIŃSKIE''' (1598 Pelplinischer Hoppenbruch), część Gd. między q Traktem św. Wojciecha (nr. 21–45) a torami PKP, na płn. od ul. Sandomierskiej. Powodzenie uprawy chmielu przez biskupów włocławskich na terenie q Chmielników Oruńskich skłoniło klasztor w Pelplinie do wydzierżawienia 1428 od biskupów (a właściwie do wykupienia z rąk mieszczan gd. Bernarda i Piotra Rocke, którzy grunt ten nieprawnie posiedli) łanu ziemi we wsi Górka (q Biskupia Górka) i 5 mórg bagna w Chmielnikach Oruńskich za 9 grzywien rocznego czynszu (prawem emfiteuzy – na dłuższy czas, do ok. 100 lat). Na terenie tym powstały Ch.P., położone po wsch. stronie ob. Traktu św. Wojciecha, na płd. od wysokości q Kolegium Gdańskiego (jezuickiego) (po drugiej stronie q Kanału Raduni), na płn. do gruntów Starych Szkotów na tzw. Niskiej Stronie oraz ul. q Motławskiej. <br /><br /> Mimo sporów o sposób sądzenia mieszkańców (biskup wymagał, by odbywało się to w obecności jego pełnomocnika), zatargów granicznych (m.in. o grunty w obszarze q Krótkiej Regi), szczególnie ostrych 1518, umowę przedłużono 1519 za roczny czynsz 40 grzywien. Po wygaśnięciu umowy i kolejnych sporach(1614, 1639)bp Mikołaj Wojciech Gniewosz inkorporował w 1644–54 Ch.P. do q Starych Szkotów, usuwając znaki graniczne, likwidując cysterski karcer i zmuszając samorząd wiejski (ławę) do złożenia przysięgi wierności. Cystersi odwołali się do papieża, 1655 (po śmierci bp. Gniewosza) doszło do ugody. Biskupi włocławscy zrzekli się praw do Ch.P. za 500 czerwonych zł. W 1690 zawarto porozumienie w sprawie wspólnej jurysdykcji sądowej (zwł. współdziałania w wykonywaniu wyroków). W XVIII w. ustalono wspólną numerację posesji dla Starych Szkotów i Ch.P., które dysponowały nr. 1–70. Rozwój osadnictwa w Ch.P. był także powodem sporów opata z Gd. (1509).  W 1656 mieszkało tam 45 rzemieślników, gł. browarników, piekarzy, bednarzy i rzeźników. Na czele osady stał sędzia, odpowiednik wójta-sołtysa w dobrach świeckich. Charakterystyczny dla zabudowy był ciąg ustawionych szeregowo (szczytami wzdłuż gł. traktu handlowego z płd., ob. Trakt św. Wojciecha), jedno- i dwupiętrowych domków. Łączny czynsz z tytułu dzierżaw i pozwolenia na wykonywanie rzemiosła wahał się pomiędzy 600 (1660) a 1200 zł (1721) rocznie, w dużej mierze uzależniony od kondycji posiadłości, niższy zwł. po zniszczeniach wojennych. Ch.P. były wielokrotnie palone podczas oblężeń i blokad (1519, 1576, 1656, 1734), najczęściej przez samych gdańszczan, niszczących przy okazji konkurencyjne osady. W dobie potopu szwedzkiego (1656–57) pojawił się niezrealizowany projekt przejęcia posiadłości przez Gd. jako wynagrodzenie za poniesione nakłady wojenne. Władze Gd. starały się ograniczać konkurencję Ch.P., nakładając specjalne opłaty, nie dopuszczając towarów w mury miasta (szczególnie intensywnie 1703–13). Mieszkający tam protestanci, zwł. q menonici, spotykali się również z restrykcjami natury wyznaniowej. Pod koniec XVII w. pojawiła się wspólnota q Żydów. Już 1699 doszło do zadrażnień na tle ekon. pomiędzy nimi a katolikami i protestantami; splądrowano jedno z żyd. domostw. W 1701 bp włocławski Stanisław Szembek wydał dekret zakazujący Żydom z Ch.P. wynajmowania sali na cele modlitewne, w związku z czym 1706 urządzili oni w jednym z domów tymczasową synagogę. W 1713 bp Konstanty Felicjan Szaniawski wydał dekret wypędzający Żydów z Ch.P. Mimo powtarzania dekretu w 1735 i 1738 nie powstrzymało to rozwoju osady. <br /><br /> W 1772 Ch.P. stały się częścią q Zjednoczonego Miasta Chełm. Zniszczone podczas oblężeń 1807 i 1813, pozostawały niezasiedlone.W1807 teren Ch.P. włączono do i WMG, 1814 znalazły się w obrębie Gd., 1852 przez wsch. część gruntów przeprowadzono linię kolejową do Gd. i umieszczono stację rozrządową. W pocz. XX w. pojawiła się zabudowa przem., m.in. zakład oczyszczania miasta i wielka zagroda dla bydła. Obecnie zaliczane do q Oruni, na terenie po nich znajdują się m.in. Fabryka Maszyn Budowlanych ZREMB (Trakt św. Wojciecha nr 31/37) oraz Przedsiębiorstwo Robót Sanitarno-Porządkowych (Trakt św. Wojciecha nr 43/45). {{author: SK}} [[Category: Encyklopedia]]