BŁĘDNIK, ogród (przy Bramie Oliwskiej)

'''BŁĘDNIK''', ogród (1810 Plantage, Irrgarten), pierwsza gd. promenada spacerowa i ogród rozrywkowy (1822 Lustgarten). Na temat pochodzenia najpopularniejszej nazwy – Irrgarten – istnieją 3 hipotezy: wywodzi się ją od ogrodowego labiryntu (niem. ''Irrgarten''), choć go tu nigdy nie było, od szalonych pacjentów pobliskiego q Szpitala Miejskiego (Lazaretu przy Bramie Oliwskiej) (niem. ''Irrenhaus'') i, wersja najbardziej prawdopodobna, od powstałej w 1810 (zob. niżej) okrężnej ścieżki. Powstał staraniem rajcy Ferbera i pułkownika von Sinclaira w 1708 na miejscu wysypiska śmieci w pobliżu q Bramy Oliwskiej, między płn.-zach. narożnikiem fosy q Starego Miasta a nowożytnymi q fortyfikacjami łączącymi q Grodzisko z Bramą Oliwską (ob. teren między skrzyżowaniem q al. Zwycięstwa i Wałów Piastowskich od płd., ul. Dyrekcyjną od wsch., dochodził na płn. do wysokości ul. Gdyńskich Kosynierów, od zach. granicę wyznaczał zjazd pod wiaduktem przy q kośc. Bożego Ciała przy ul. 3 Maja). W XVIII w. promenada cieszyła się olbrzymią popularnością z racji atrakcyjnego kończenia spaceru wzdłuż miejskich obwałowań. Ogród był zbudowany na bazie ścieżek przecinających się pod kątem prostym, obsadzonych drzewami, miał nieregularny obrys zewnętrzny. Aleje drzew, z których najważniejsza, wysadzana kasztanowcami, była przedłużeniem drogi wjazdowej do miasta, dzieliły go na nieregularne, ale prostokreślne kwatery. Wzdłuż nich ustawione były ławki. Całość otaczało proste, ażurowe, drewniane ogrodzenie. W 1780–82 w sąsiedztwie powstał ogród botaniczny (zał. przez dr. Georga Remusa). W 1807, mimo protestów, zrównany z ziemią przez Prusaków w ramach przygotowań do obrony Gd. przed wojskami napoleońskimi, 1808 stacjonujący w pobliżu kozacy wycięli na opał pozostałe drzewa. W 1809, w okresie i WMG, część przystosowano do ćwiczeń musztry i parad wojsk., od 26 III 1810 nosił nazwę pl. Napoleona, nadaną dla upamiętnienia jego małżeństwa z cesarzówną austr. Marią; 14 VIII 1810 w paradzie (na cześć rocznicy urodzin Napoleona) uczestniczył wizytujący wojska pol. w Gd. książę Józef Poniatowski. W 1813, po zajęciu Gd. przez Prusaków, plac musztry otrzymał nazwę pl. Fryderyka Wilhelma. <br /><br /> W 1810 inspektor ogrodu oliwskiego q Johann Georg Saltzmann odtworzył ogród o nowym ukształtowaniu, nadając mu formę prawie regularnego prostokąta, przeciętego 8 ścieżkami krzyżującymi się na środku okrągłego placu. Poprowadzona wokół okrężna ścieżka wzmacniała centralność rzutu i regularność planu. Tak jak niegdyś przecinała go szeroka aleja kasztanowców, pojawiły się również grupy cienistych drzew, m.in. wiele topoli, popularnych w Gd. w 1. poł. XIX w. Nowy ogród nie powrócił już jednak do dawnej świetności. W 1860 planowano ustawienie wśród drzew popiersia q Jana Heweliusza, którego gliniany model autorstwa q Rudolfa Freitaga przedstawiono publicznie 9 kwietnia t.r. Mimo ukonstytuowania się komitetu honorowego do zbiórki pieniędzy na brązowy odlew nie udało się zebrać wystarczającej kwoty (model w gipsie, który złożono w q Dworze Artusa, zaginął). W 1867 przez zach. część nowego ogrodu przeprowadzono linię kolejową łączącą q dworzec Brama Wyżynna z q Nowym Portem, a od 1870 także z Sopotem (q koleje). W 1895 podczas wytyczania nowej ulicy, Podwala Grodzkiego, wycięto kolejnych 70 drzew. Na pocz. XX w. istniał tylko niewielki, ocieniony drzewami placyk z miejscem zabaw dla dzieci i kilkoma ławkami oraz nazwa, która przylgnęła do poprowadzonego ponad torami kolejowymi wiaduktu o nazwie Irrgartenbrücke (q Błędnik, wiadukt). W 1894 –96 w części dawnego parku zarząd q szpitala Bożego Ciała wybudował istniejące do dziś domy mieszkalne. {{author: KR}} [[Category: Encyklopedia]]