TYTOŃ

Aktualna wersja na dzień 11:13, 1 lip 2024

Fabryka Monopolu Tytoniowego przy Weidengasse 39/44 (ul. Łąkowa) na druku reklamowym, 1929

Były budynek Fabryki Monopolu Tytoniowego w 2011

TYTOŃ. Nałóg palenia tytoniu w postaci papierosów czy fajek dotarł do Gdańska wraz z marynarzami i podróżnikami w początku XVII wieku. W Gdańsku i jego kaszubskich okolicach przyjął się też zwyczaj zażywania sproszkowanego tytoniu, czyli tabaki. Już w XVII wieku działali w mieście producenci i sprzedawcy wyrobów tytoniowych, zjawisko to nie zostało jednak jeszcze przebadane. Wyjątkowo wiadomo, że w 1765 sprowadzono drogą morską do Gdańska: 1897 kamieni tytoniu w liściach (około 26 ton), 20 414 kamieni tytoniu prasowanego (341 ton) i 27 692 kamienie tytoniu w skrętach (415 ton). Brak danych, aby ustalić, ile z tego zużyto w samym Gdańsku. Palenie papierosów, grożące zaprószeniem ognia, skutkowało zakazem palenia tytoniu na ulicach Gdańska od XVII wieku do 1846, na spichlerzach przepis ten zniesiono dopiero we wrześniu 1863.

Produkcja wyrobów tytoniowych opierała się na przygotowaniu tytoniu surowego poprzez jego fermentację do przerobu, następnie na maszynowej lub częściowo ręcznej produkcji finalnych wyrobów. Do napędu maszyn w 1. połowie XIX wieku używano turbin wodnych, a w 2. połowie XIX wieku motorów gazowych. Po 1900 produkcję maszynową ułatwiały silniki elektryczne.

Najbardziej nowoczesną fabryką po 1911 była wytwórnia Stambul Jacoba Borga, w specjalnie na ten cel zbudowanym budynku przy ul. Lastadia 35. Maszyny do produkcji sprowadzano z Europy Zachodniej. Wprowadzenie po 1920 wysokich ceł na gotowe wyroby tytoniowe spowodowało powstanie w Gdańsku wielu ich wytwórni, prowadzonych przez osoby fizyczne i spółki. Mieściły się one na ogół w dawnych wojskowych fabrykach i koszarach. Zatrudniały od kilkunastu do kilkudziesięciu robotników, głównie kobiet, przy bezpośredniej produkcji i pakowaniu wyrobów. Kolorowych, firmowych opakowań dostarczały miejscowe drukarnie. Kres działalności tych wytwórni położyło wprowadzenie 1 I 1926 wysokich ceł na surowy tytoń oraz najpierw w Polsce, w 1922, a od 1 VII 1927 również w Gdańsku państwowego monopolu tytoniowego.

18 VI 1927 utworzono międzynarodową spółkę (z udziałem kapitału polskiego) i przystąpiono do budowania nowej fabryki Danziger Tabak - Monopol ( Fabryka Monopolu Tytoniowego) przy Weidengasse (ul. Łąkowa) 39/44, zajmującej się produkcją i dystrybucją wyrobów tytoniowych. Koncesje na kontynuację produkcji otrzymały od niej tylko nieliczne firmy. Konkurencją dla gdańskich producentów były sprowadzane masowo, gotowe wyroby z Polski i Niemiec, przy jednoczesnym blokowaniu eksportu do Polski w związku z obowiązującym w niej monopolem państwowym. Po 1930 działały już tylko nieliczne gdańskie zakłady zajmujące się głównie produkcją tabaki mającej zbyt na Kaszubach.

Wyroby tytoniowe sprzedawano w postaci gotowych papierosów z ustnikami lub bez, cygar, tytoniu fajkowego, pokrojonego tytoniu do samodzielnego robienia papierosów oraz tabaki do zażywania (Schnupftabak) lub żucia (Kautabak). Markowe wyroby tytoniowe, głównie cygara, były nadal przedmiotem importu z Kuby i krajów Europy Zachodniej. W 1928 na terenie II Wolnego Miasta Gdańska sprzedano: 214 890 668 sztuk papierosów, 11 992 128 sztuk cygar, 557 411 sztuk tabaki do żucia oraz 150 ton tytoniu luzem do fajek i własnoręcznego robienia papierosów, a także 22 tony tabaki do zażywania. Do gdańskich zakładów sprowadzono zaś 6346 ton surowego tytoniu; preferowany był tytoń turecki i podobne do niego gatunki z krajów bałkańskich i Rosji. MrGl