OSTENDORF FRIEDRICH, profesor Technische Hochschule Danzig

Aktualna wersja na dzień 10:49, 28 cze 2024

FRIEDRICH OSTENDORF (17 X 1871 Lippstadt (Nadrenia Północna-Westfalia) – 16/17 III 1915 na froncie zachodnim), architekt, teoretyk architektury, profesor Technische Hochschule (TH) Danzig (THD). Syn nauczyciela Juliusa (1823–1877 Düsseldorf) i Luizy z domu Hilbck (1840–1917). Młodszy brat Waltera (1869–1954 Piura (Peru)), który na początku lat 80. XIX w. wyemigrował do Peru i poślubił Idę Schwemann (1871–1952); od 1920 był konsulem w Piura, wykupił i ofiarował temu miastu komnatę cesarza Inków Atahualpy, którą ten miał napełnić złotem na okup dla Francisca Pizarra (1533).

W latach 1872–1877 mieszkał w Düsseldorfie, gdzie jego ojciec prowadził szkołę średnią (Evangelisches Gymnasium), późniejszą „szkołę Hindenburga”, która wskutek przeprowadzonej przez niego reformy zmieniła charakter ze szkoły obywatelskiej na szkołę z wykształceniem wyższym. Po śmierci ojca powrócił do Lippstadt, gdzie w latach 1881–1890 uczęszczał do gimnazjum I stopnia. Studiował architekturę, początkowo od 1890 na TH w Stuttgarcie (gdzie wstąpił do Bractwa Ghibellinia), następnie w TH w Hanowerze, w latach 1893–1895 w TH w Charlottenburgu pod kierunkiem prof. Carla Schäfera (1844–1908).

Od lutego 1895 krótko pracował w prywatnym biurze architektonicznym Schäfera, a od kwietnia 1895 jako rządowy kierownik budowy (Regierungsbauführer; asystent) u Josefa Durma (1837–1919) w Dyrekcji Budowlanej Wielkiego Księcia Badenii (Großherzoglich Badische Baudirektion). W latach 1896–1899 był kierownikiem budowy w kilku miastach północnych Niemiec. W październiku 1899 zdobył uprawnienia architekta rządowego (Regierungsbaumeister; asesor), otrzymał Nagrodę Schinkla za projekt Fest- und Gesellschaftshaus (Centrum towarzysko-koncertowe) dla cesarskiej Marynarki Wojennej w Kilonii. Nagroda pieniężna umożliwiła mu wyjazd studyjny nad Ren i Men w celu zbadania średniowiecznych budynków świeckich, a także do Neapolu i Pompejów, po którym wiosną 1900 opuścił służbę cywilną i założył w Düsseldorfie własne Biuro Architektury i Sztuki Meblarstwa (Bureau für Architectur und Möbelkunst). W sierpniu tego roku nagroda pieniężna za dobry egzamin państwowy umożliwiła mu wyjazd na kolejną podróż studyjną do Francji (1902). W 1903 na krótko przyjęty został do służby cywilnej w Ministerstwie Robót Publicznych w Berlinie. Brał tam także udział w prywatnych konkursach architektonicznych i habilitował się na TH Berlin.

W Gdańsku po habilitacji powołany został na stanowisko profesora architektury średniowiecznej w nowej THD, gdzie wykładał od 1904. Wniósł do wieloletniej tradycji podstaw nauczania architektury w Gdańsku przekonanie, że jej punktem odniesienia są ponadczasowe zasady planowania i projektowania, które można wyodrębnić z badań dawnej architektury.

W 1907, w ślad za swoim nauczycielem Carlem Schäferem, objął stanowisko profesora zwyczajnego w TH Karlsruhe i do 1914 uczył tam projektowania, historii architektury i ogrodnictwa. Od 1908 był konsultantem ds. inżynierii strukturalnej w Ministerstwie Finansów Badenii, planował budowę nowego budynku Instytutu Fizyki na uniwersytecie w Heidelbergu, od 1910 tamże budowę nowego budynku Instytutu Fizyki. Do 1913 kierował pracami restauratorskimi w kościele opackim św. Błażeja w Schwarzwaldzie. W tym samym czasie projektował i zarządzał prywatnymi projektami budowlanymi. W latach 1912–1913 według własnych projektów wybudował swój własny reprezentacyjny dom w Karlsruhe (Weberstraße 5), stylistycznie nawiązujący do późnego baroku i klasycyzmu.

W 1914 zgłosił się na ochotnika do służby wojskowej. Jako dowódca kompanii w 1. Badisches Leib-Grenadier-Regiment Nr. 109 (1. Przyboczny Bawarski Pułk Grenadierów nr 109) w randze porucznika zginął 16/17 III 1915 w walkach o Wzgórza Loretto niedaleko Arras we Francji. Początkowo pochowany na cmentarzu wojennym w Lens, dwa tygodnie później w grobie rodzinnym na głównym cmentarzu (Hauptfriedhof) w Karlsruhe.

Autor m.in. poświęconej Carlowi Schäferowi pracy Historia dachu (Lipsk/Berlin, 1908) i będących jego niedokończonym manifestem Sześciu ksiąg budowania (w 1914 ukazały się w Berlinie tylko trzy tomy z suplementem). Doktor honoris causa THD. Jego imieniem nazwano w Karlsruhe-Rüppurr: Ostendorfplatz (1915) oraz Ostendorfstraße (1974). Od 2006 jego spuścizna przechowywana jest w Południowo-Zachodnio Niemieckim Archiwum Architektury i Inżynierii Lądowej (Südwestdeutsches Archiv für Architektur und Ingenieurbau) w Karlsruhe, uzupełniona w 2009 dokumentami przekazanymi przez rodzinę.

Od 1899 mąż Joaquiny (Niny) z domu Hilbck (1878–1964), ojciec pięciorga dzieci. Wdowa opuściła Niemcy jeszcze podczas I wojny światowej i wraz z dziećmi wróciła do Limy (Peru), gdzie dorastała. JANSZ

Bibliografia:
Archiwum Państwowe Gdańsk, 988, t. 639–641 (akta osobowe, zespół Technische Hochschule Danzig).
Beiträge und Dokumente zur Geschichte der Technischen Hochschule Danzig 1904–1945, Hannover 1979, s. 152.
Oechslin Werner, Ostendorf Friedrich, w: Neue Deutsche Biographie, Bd. 19, Berlin 1999, s. 614.