HALEWASSER JOHANN, kupiec, szyper

Wersja z 12:53, 13 lut 2024

JOHANN HALEWASSER (Halewater) (XV w.), gdański mieszczanin, kupiec i szyper. Handlował z Inflantami, Lubeką, Hamburgiem, Szkocją, Flandrią, Bordeaux, Hiszpanią i Portugalią. W 1404 prowadził statek „Marie von Danzig” do Lizbony i 25 marca (w literaturze pomyłkowo 15 sierpnia) przy wybrzeżu hiszpańskim, w okolicy przylądka Finisterre, został napadnięty przez piratów z Plymouth i Dartmouth pod wodzą Henry’ego Paya. Odebrane towary zostały sprzedane w Lizbonie, a statek uprowadzony do Dartmouth. Po interwencji strony gdańskiej w 1406 król Anglii, Henryk IV, wystawił dokument potwierdzający mu prawo do odzyskania statku, a 12 czerwca bailiff (zarządca portu) w Dartmouth, Johan Corpra, nakazał jego zwrot.

W maju 1407 dysponował 80-łasztowym statkiem typu krajer (żaglowiec podobny do kogi), w którym ¼ udziałów należała do szafarza malborskiego. W 1410 statek ten został skaperowany przez Norwegów. 4 XII 1409 był jednym z posłów wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Ulricha von Jungingena do Londynu, do króla Henryka IV, w sprawie układu angielsko-krzyżackiego o rozpatrzenie wzajemnych skarg i roszczeń w zakresie handlu i żeglugi.

W 1409/1411 na statku Johanna Wulleffa przewoził do Gdańska sukno. Przed 10 X 1412 wysłał z Flandrii drogą morską sukno do Inflant. W 1422 wymieniony był wśród szyprów hanzeatyckich, których statki szły w konwoju do Anglii i Flandrii. W 1425 złodziej ukradł z jego statku w Gdańsku beczkę pieprzu, przeznaczoną dla mieszczanina z Rewala, Johanna Saffenberga. Sprawa trafiła przed sąd, ale decyzją komtura domowego złodzieja przed 29 IV 1426 wypuszczono z więzienia. Przed grudniem 1430 jego statek, idący ze Szkocji do Zelandii, wszedł na mieliznę w okolicy Goedereede (miasteczko i port w Holandii). W czasie akcji ratunkowej z jednej ze skrzyń zniknęły pieniądze należące do hanzeatów Johanna Hoorina i Thidemana Bochola. Oskarżyli oni o kradzież sternika Heinrika Senaua (Czanowa), którego z braku dowodów uwolniono z więzienia w 1434.

W marcu 1435 został upoważniony przez mieszczanina gdańskiego Johanna von Gocha, z powodów zdrowotnych nie mogącego podróżować, do negocjacji w Rostocku sprawie zwrotu jego towarów i statku. BM

Bibliografia:
Das Danizger Pfundzollbuch von 1409–1411, berb. Stuart Jenks, Köln–Weimar–Wien 2012 (przez indeks).
Handelsrechnungen des Deutschen Ordens, hrsg. Carl Sattler, Leipzig 1887, s. 63, 491.
Hanserecesse, I.5, hrsg. Karl Koppmann, Leipzig 1880, nr 437–439, 440 &31.
Hansisches Urkundenbuch, Bd. 5, bearb. Karl Kunze, Leipzig 1899, nr 671, 917 &9; 1073; Bd. 6, Leipzig 1905, nr 484, 2; 627, 911; Bd. 7, bearb. Hans Gerd von Rundstedt, Leipzig 1939, nr 16, 88.
Liv-, Est-und Kurländisches Urkundenbuch, Bd. 1.7, hrsg. Hermann Hildebrand, Riga–Moscau 1881, nr 456.
Brämer Charlotte, Die Entwicklung der Danziger Reederei im Mittelalter, „Zeitschrift des Westpreussischen Geschichtsvereins” 1922, 63, s. 52, 85.
Hirsch Theodor, Danziger Handels- und Gewerbsgeschichte unter der Herrschaft des Deutschen Ordens, Leipzig 1858, s. 84.
Możejko Beata, Żegluga i handel morski Gdańska na przełomie XIV I XV wieku. Morskie i handlowe tło katastrofy Miedziowca w 1408 r., [w:] Miedziowiec. Wrak średniowiecznego statku i jego ładunek, red. Waldemar Ossowski, Gdańsk 2014, s. 63–64.