ZERNECKE HEINRICH, burmistrz Gdańska

Wersja z 17:19, 5 wrz 2023

Jacob Heinrich Zernecke

Heinrich Zernecke, portret autorstwa Jacoba Wessela

HEINRICH ZERNECKE (17 X 1709 Toruń – 30 VII 1775 Wrzeszcz), burmistrz Gdańska. Pochodził z rodziny wywodzącej się z Bergen na Rugii. Pradziadek Martin był kowalem i rajcą w Bergen, dziadek Johann (1620–1703) w 1652 wpisany został do księgi miejskiej w Toruniu jako kupiec zbożowy, w 1678 został ławnikiem, następnie rajcą. Z czterech jego synów najstarszy Samuel (1657–1726) w 1682 przeniósł się do Gdańska, zmarł bezpotomnie, pochowany został w kościele Najświętszej Marii Panny (NMP).

Ojcem Heinricha był Jacob Heinrich (18 XI 1672 Toruń – 29 X 1741 Gdańsk), ósme dziecko Johanna, w latach 1692–1694 uczeń gdańskiego Gimnazjum Akademickiego, od 1723 burmistrz Torunia. W wyniku tzw. tumultu toruńskiego (zamieszki między protestantami a katolikami) z 16 VII 1724 został skazany na śmierć (wraz z drugim burmistrzem protestanckim) przez sąd powołany przez króla polskiego Augusta II. Ułaskawiony, 30 XII 1724 wyjechał do Gdańska, gdzie mieszkał aż do śmierci. Pochowany został w kaplicy św. Michała w kościele NMP, kantatę pogrzebową na jego cześć skomponował Johann Balthasar Christian Freislich, kazanie pogrzebowe wygłosił pastor Gottlieb Richter (ukazało się drukiem w 1742 z życiorysem zmarłego, opracowanym przez pastora Johanna Beniamina Dragheima). Jego od 1702 żoną i matką Heinricha była Konstantia Concordia Stannicke (1678–1757), córka Mathiasa Stannickego z Bergen na Rugii. Specjalny utwór gratulacyjny z tej okazji wydrukował w Toruniu Paul Pater. Brat Concordii Ester (ur. i zm. 1703), Renaty Concordii (1704–1707), Johanny Dorothei (1707–1709), Katheriny (1714–1717) i Jacoba (1719–1741).

Naukę rozpoczął w Gimnazjum Toruńskim, od 1725 był uczniem gdańskiego Gimnazjum Akademickiego. W 1730 studiował na uniwersytecie w Lipsku, w 1731 w Wittenberdze. W 1733 odbył podróż edukacyjną po Niderlandach, był w Bremie, Amsterdamie, Haarlemie, Hadze, Lejdzie, Rotterdamie, w Delft, szczegóły opisał w specjalnym dzienniku podróży. Do Gdańska powrócił 9 X 1733. Za 6000 florenów 11 I 1736 nabył kupieckie obywatelstwo Gdańska w kwartale Wysokim, którego mistrzem został w 1744. Jednocześnie w latach 1736–1744 był przewodniczącym rady przy kościele i szpitalu Zbawiciela, a 1744–1746 przy kościele NMP. Od 1746 był ławnikiem, od 1753 pełnił funkcję conseniora. W 1758 został rajcą, w 1762 komisarzem artylerii, a w 1764 z ramienia Rady Miejskiej sędzią. Od 1768 był burmistrzem. Urząd pierwszego burmistrza pełnił w 1769, drugiego w 1768, czwartego w 1770, trzeciego zaś najdłużej, bo przez pięć kolejnych lat: w 1771, 1772, 1773, 1774, 1775 (co było dość wyjątkowe w strukturze gdańskich urzędów burmistrzowskich). W 1770 pełnił również obowiązki burgrabiego królewskiego w Gdańsku.

Z racji sprawowanych urzędów wchodził w skład wielu komisji i delegacji. Między innymi w czerwcu 1765 był, obok Karla Ludwiga Ehlera i syndyka Gottfrieda Lengnicha, członkiem komisji do przeprowadzenia kontroli wszystkich gdańskich szkół. Efektem tych prac była między innymi negatywna ocena Gimnazjum Akademickiego. Na podstawie tego raportu gdańskie Kolegium Szkolne ustaliło w 1766 relacje między szkołami parafialnymi. Najwyższe miejsce przyznano szkołom przy NMP, św. Jana oraz św. Piotra i Pawła. Jako burmistrz był przede wszystkim konfrontowany z zakusami Prus w stosunku do Gdańska, które w swej konsekwencji doprowadziły do I rozbioru Polski.

Pozostawił po sobie dziennik z okresu edukacji akademickiej i odbytych w latach 1730–1733 peregrynacji po Europie oraz opracowaną przez siebie historię rodziny. Był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy ożenił się 28 II 1736 w kościele NMP z Eleonorą Konstantią (1 IX 1714 – 19 II 1749), córką gdańskiego burmistrza Johanna Wahla. Po raz drugi 7 IV 1750 w tym samym kościele z Christiną Benigną (15 V 1723 – 6 VII 1762), córką rajcy Valentina Schlieffa. Z obydwu związków małżeńskich pochodziło dziewięcioro dzieci, w tym synowie Johann Heinrich (1737–1745), Karl Jakob (1742–1746), późniejszy burmistrz Daniel Andreas, Valentin Heinrich (1754–1834), od 16 XI 1785 posiadający obywatelstwo Gdańska, kupiec żonaty z Johanne Agathe Kuhl, Jakob Gabriel (1755–1813) – od 16 VII 1798 posiadający obywatelstwo Gdańska – i Samuel (ur. i zm. 1762) oraz córki Eleonore Concordia (1738–1805) od 28 II 1757 żona gdańskiego rajcy Johanna Gabriela Schmidta (1729 Gdańsk – 1781 Gdańsk) (zob. Johann Heinrich Schmidt), Adelgunde Henriette (1749–1791) żona gdańskiego ławnika Johanna Rennera (18 VII 1737 Gdańsk – 28 IV 1782 Gdańsk), syna burmistrza Johanna Rennera, i Dorothea Benigna (1752–1814), żona gdańskiego rajcy Heinricha Gottfrieda Meyera. Syn Valentin Heinrich był prawnikiem, żonatym z Johanną Ahathą Muhl (1769– 1793). Jacob Gabriel był kupcem, żonatym z Marią Reginą Bauer (1753–1806).

Według pochodzącego z Gdańska toruńskiego pastora Johanna Jacoba Haselaua zmarł w swojej posiadłości w zajmowanym wówczas przez Prusaków Wrzeszczu, nocą jego ciało przewieziono do Gdańska, płacąc dukata za otwarcie granicznego szlabanu. Pochowany został w kościele NMP 22 VIII 1775, kantatę pogrzebową skomponował Friedrich Christian Samuel Mohrheim. Jego portret (z charakterystycznym guzem na czole) namalował Jacob Wessel. JZ