BROWIŃSKA JANINA, nauczycielka w Gimnazjum Polskim

Wersja z 15:52, 16 mar 2023

JANIANA BROWIŃSKA (21 X 1889 Częstochowa – 19 V 1950 Świecie nad Wisłą), nauczycielka w Gimnazjum Polskim w Gdańsku. Córka Hipolita Apelta (13 IX 1851 Częstochowa – 2 IV 1916 Częstochowa), urzędnika Kolei Warszawsko–Wiedeńskiej, księgarza, i Wandy z domu Czerwonka. Podczas nauki w szkole średniej w Częstochowie należała do konspiracyjnej organizacji „Pet”, była organizatorką strajku szkolnego na pensji, w której mieszkała. Maturę zdała na wyższych kursach Kurmanowej w Warszawie. Studiowała na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Franciszkańskiego (od 1919 Uniwersytet im. Jana Kazimierza) we Lwowie, gdzie uzyskała absolutorium z biologii i zdała egzamin na nauczyciela biologii. Była członkinią tajnej organizacji studenckiej Związku Młodzieży Polskiej (”Zet”).

Po studiach pracowała Narodowym Związku Robotniczym i w Związku Polskiego Towarzystwa Akademickiego „Ogniwo”, brała udział w tajnych kompletach Polskiej Młodzieży Socjalistycznej i w zajęciach Uniwersytetu Ludowego. W latach 1916–1919 pracowała w szkołach na Ukrainie, działała w „Drużynach Bartoszowych”, w których była skarbnikiem. Angażowała się w kolportaż nielegalnej literatury do Rosji. W latach 1919–1920 pracowała w zarządzie Towarzystwa Pomocy dla Dzieci Kresowych. Od 1920 związana z Polskim Czerwonym Krzyżem, od 1920 do 1928 była nauczycielką biologii w Państwowym Gimnazjum im. Stanisława Wyspiańskiego w Mławie.

Urlopowana ze szkoły mławskiej, skierowana została do pracy w Gdańsku. Od 1 VIII 1928 do 20 VIII 1939 była nauczycielką w Gimnazjum Polskim. Nauczała biologii, w mniejszym wymiarze godzin także matematyki, wchodziła w skład Komisji Wychowawczej, prowadziła szkolny ogród i Koło Przyjaciół Ptaków. W latach 1930–1931 była członkinią zarządu Towarzystwa Przyjaciół Nauki i Sztuki i opiekowała się lokalem Polskiej Stacji Naukowej tego Towarzystwa (ustąpiła – jak oficjalnie podano – „z braku czasu”). Od 1934 do 1939 była przewodniczącą gdańskiego koła Polskiego Czerwonego Krzyża. Po wybuchu II wojny światowej udzielała pomocy ludności wysiedlonej z Wielkopolski po utworzeniu Kraju Warty, przetrzymywanej w obozie karnym w Rawiczu (byłe więzienie). Krótko mieszkała w Czeladzi (Zagłębie Dąbrowskie), prowadząc tajne nauczanie. Od 1940 do 1944 mieszkała w Warszawie i pracowała w Radzie Głównej Opiekuńczej. Po zakończeniu działań wojennych powróciła do Gdańska. Od 1945 do 1948 była nauczycielką w II Państwowym Gimnazjum i Liceum we Wrzeszczu. W latach 1948–1950 nauczała w Gimnazjum Rolniczo–Spółdzielczym w Skórczu. Była żoną urzędnika Michał (ur. 1888 Gniewczyna koło Przeworska). WP

Bibliografia:
Sprawozdanie Dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku za rok szkolny 1928/1929, Gdańsk 1929 (i za kolejne lata)
Janik Bernard, Życiorysy pracowników Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1976.
Majchrzycki Zygmunt, Tajne nauczanie na poziomie średnim ogólnokształcącym na ziemi będzińskiej w latach 1939–1945, w: Tajna oświata i obrona kultury polskiej na ziemiach województwa katowickiego w latach 1939–1945, red. Szymon Kędryna, Katowice, 1977, s. 247.
Sroczyńska-Wyczańska Krystyna, Nauczyciele Gimnazjum, w: Gimnazjum Polskie Macierzy Szkolnej w Gdańsku 1922–1939. Księga pamiątkowa, Gdańsk 1989.