SPLETT CARL MARIA, biskup gdański
| Linia 11: | Linia 11: | ||
Od 1924 wikariusz w kilku gdańskich parafiach [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY| św. Brygidy]] i [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA| św. Mikołaja]] oraz w Pręgowie. Od 1 IV 1935 administrator parafii katedralnej w Oliwie, między innymi zlecił odrestaurowanie słynnych organów w [[KOŚCIÓŁ TRÓJCY ŚWIĘTEJ | kościele Trójcy Świętej]]. W październiku 1936 przejął dodatkowo pieczę duszpasterską nad [[KOŚCIÓŁ ŚW. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA | kaplicą św. Piotra]] w [[JELITKOWO | Jelitkowie]]. Po ustąpieniu w 1938 ze stanowiska biskupa [[O’ROURKE EDUARD, biskup gdański, patron placu w Gdańsku | Eduarda O’Rourke]] i odrzuceniu przez Stolicę Apostolską (pod naciskiem władz w Berlinie) nominacji kanonika chełmińskiego Franza Sawickiego, 13 VI 1938 mianowany biskupem gdańskim, co wiązało się z utworzeniem w II WMG także polskich parafii personalnych. Sakrę biskupią przyjął 24 VIII 1938 w kościele Trójcy Świętej, konsekracji dokonali biskup Moguncji ks. Albert Stohr, biskup warmiński Maximilian Kaller i biskup sufragan diecezji chełmińskiej Konstanty Dominik.<br/><br/> | Od 1924 wikariusz w kilku gdańskich parafiach [[KOŚCIÓŁ ŚW. BRYGIDY| św. Brygidy]] i [[KOŚCIÓŁ ŚW. MIKOŁAJA| św. Mikołaja]] oraz w Pręgowie. Od 1 IV 1935 administrator parafii katedralnej w Oliwie, między innymi zlecił odrestaurowanie słynnych organów w [[KOŚCIÓŁ TRÓJCY ŚWIĘTEJ | kościele Trójcy Świętej]]. W październiku 1936 przejął dodatkowo pieczę duszpasterską nad [[KOŚCIÓŁ ŚW. APOSTOŁÓW PIOTRA I PAWŁA | kaplicą św. Piotra]] w [[JELITKOWO | Jelitkowie]]. Po ustąpieniu w 1938 ze stanowiska biskupa [[O’ROURKE EDUARD, biskup gdański, patron placu w Gdańsku | Eduarda O’Rourke]] i odrzuceniu przez Stolicę Apostolską (pod naciskiem władz w Berlinie) nominacji kanonika chełmińskiego Franza Sawickiego, 13 VI 1938 mianowany biskupem gdańskim, co wiązało się z utworzeniem w II WMG także polskich parafii personalnych. Sakrę biskupią przyjął 24 VIII 1938 w kościele Trójcy Świętej, konsekracji dokonali biskup Moguncji ks. Albert Stohr, biskup warmiński Maximilian Kaller i biskup sufragan diecezji chełmińskiej Konstanty Dominik.<br/><br/> | ||
Pozytywnie odniósł się do przyłączenia II WMG do III Rzeszy, 4 IX 1939 w liście pasterskim nawoływał wiernych do świętowania powrotu Gdańska do Niemiec, 6 IX 1939 zawiesił w diecezji polskie nabożeństwa. 29 XI 1939 mianowany został przez papieża Piusa XII tymczasowym administratorem diecezji chełmińskiej (był nim do sierpnia 1945). W 1940 podjął próby rozszerzenia swojej jurysdykcji na parafie należące do diecezji gnieźnieńskiej, płockiej i włocławskiej, wchodzące w skład [[OKRĘG RZESZY GDAŃSK-PRUSY ZACHODNIE | Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie]]. Na wymaganą przez Stolicę Apostolską zgodę ordynariuszy tych diecezji otrzymał tylko przyzwolenie biskupa płockiego Antoniego Nowowiejskiego. Pod naciskiem władz hitlerowskich wydał w kwietniu i maju 1940 zakaz posługiwania się językiem polskim w kościele, w tym podczas spowiedzi.<br/><br/> | Pozytywnie odniósł się do przyłączenia II WMG do III Rzeszy, 4 IX 1939 w liście pasterskim nawoływał wiernych do świętowania powrotu Gdańska do Niemiec, 6 IX 1939 zawiesił w diecezji polskie nabożeństwa. 29 XI 1939 mianowany został przez papieża Piusa XII tymczasowym administratorem diecezji chełmińskiej (był nim do sierpnia 1945). W 1940 podjął próby rozszerzenia swojej jurysdykcji na parafie należące do diecezji gnieźnieńskiej, płockiej i włocławskiej, wchodzące w skład [[OKRĘG RZESZY GDAŃSK-PRUSY ZACHODNIE | Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie]]. Na wymaganą przez Stolicę Apostolską zgodę ordynariuszy tych diecezji otrzymał tylko przyzwolenie biskupa płockiego Antoniego Nowowiejskiego. Pod naciskiem władz hitlerowskich wydał w kwietniu i maju 1940 zakaz posługiwania się językiem polskim w kościele, w tym podczas spowiedzi.<br/><br/> | ||
| − | Aresztowany po wkroczeniu wojsk radzieckich 25 III 1945, zwolniony 10 maja, przystąpił w diecezjach gdańskiej i chełmińskiej do obsadzania parafii napływającymi księżmi polskimi. W lipcu złożył deklarację wierności państwu i narodowi polskiemu, odrzuconą przez [[WERYFIKACJA NARODOWOŚCIOWA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ I REHABILITACJA POLSKIEJ LUDNOŚCI RODZIMEJ | Komisję Weryfikacyjno-Rehabilitacyjną]]. Ponownie aresztowany 9 VIII 1945. W pokazowym procesie rozpoczętym 28 I 1946 Specjalny Sąd Karny w Gdańsku, pod przewodnictwem sędziego dr Józefa Tarczewskiego (z ławnikami: Józefem Iżyckim i Józefem Lewińskim), 1 lutego skazał go na osiem lat więzienia (od 9 VIII 1945 do 9 VIII 1953), pozbawienie praw publicznych na pięć lat i konfiskatę mienia. Za okoliczność łagodząca uznano pomoc, jaką udzielał ukrywającym się niektórym księżom i ich rodzinom. Osadzony początkowo w więzieniu we Wronkach, po odbyciu kary 9 VIII 1953 internowany, bez wyroku prosto z więzienia odwieziony i osadzony w klasztorze w Starym Borku pod Rzeszowem (gmina Tyczyn), od grudnia – w klasztorze bernardynów w Dukli koło Krosna. Zwolniony 17 XII 1956 po osobistym wstawiennictwie Prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego, 28 tego miesiąca wyjechał do Republiki Federalnej Niemiec, osiadł w Düsseldorfie. <br/><br/> 1 III 1957 na osobistej audiencji w Watykanie przyjął go papież Pius XII, dzięki czemu mógł działać jako duszpasterz w środowisku byłych gdańszczan w Niemczech; jego współpracownikiem był ich kapelan, prałat [[STACHNIK RICHARD | Richard Stachnik]]. Zachował do śmierci tytuł biskupa gdańskiego.<br/><br/> | + | Aresztowany po wkroczeniu wojsk radzieckich 25 III 1945, zwolniony 10 maja, przystąpił w diecezjach gdańskiej i chełmińskiej do obsadzania parafii napływającymi księżmi polskimi. W lipcu złożył deklarację wierności państwu i narodowi polskiemu, odrzuconą przez [[WERYFIKACJA NARODOWOŚCIOWA PO II WOJNIE ŚWIATOWEJ I REHABILITACJA POLSKIEJ LUDNOŚCI RODZIMEJ | Komisję Weryfikacyjno-Rehabilitacyjną]]. Ponownie aresztowany 9 VIII 1945. W pokazowym procesie rozpoczętym 28 I 1946 Specjalny Sąd Karny w Gdańsku, pod przewodnictwem sędziego dr Józefa Tarczewskiego (z ławnikami: Józefem Iżyckim i Józefem Lewińskim), 1 lutego skazał go na osiem lat więzienia (od 9 VIII 1945 do 9 VIII 1953), pozbawienie praw publicznych na pięć lat i konfiskatę mienia. Za okoliczność łagodząca uznano pomoc, jaką udzielał ukrywającym się niektórym księżom i ich rodzinom. Osadzony początkowo w więzieniu we Wronkach, po odbyciu kary 9 VIII 1953 internowany, bez wyroku prosto z więzienia odwieziony i osadzony w klasztorze w Starym Borku pod Rzeszowem (gmina Tyczyn), od grudnia – w klasztorze bernardynów w Dukli koło Krosna. Zwolniony 17 XII 1956 po osobistym wstawiennictwie Prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego, 28 tego miesiąca wyjechał do Republiki Federalnej Niemiec, osiadł w Düsseldorfie. <br/><br/> 1 III 1957 na osobistej audiencji w Watykanie przyjął go papież Pius XII, dzięki czemu mógł działać jako duszpasterz w środowisku byłych gdańszczan w Niemczech; jego współpracownikiem był ich kapelan, prałat [[STACHNIK RICHARD, ksiądz, poseł do Volkstagu | Richard Stachnik]]. Zachował do śmierci tytuł biskupa gdańskiego.<br/><br/> |
W 2010, na południowej ścianie nawy głównej kościół (archikatedry) Trójcy Świętej, przy wejściu do Kaplicy Mariackiej, umieszczono jego epitafium z herbem. Pamiątki po nim, odnajdywane na terenie Niemiec, od 2011 przekazuje do [[MUZEUM ARCHIDIECEZJI W OLIWIE | Muzeum Archidiecezji w Oliwie]] stowarzyszenia katolików gdańskich [[ADALBERTUS-WERK | Adalbertus-Werk]]. {{author: MA}} {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | W 2010, na południowej ścianie nawy głównej kościół (archikatedry) Trójcy Świętej, przy wejściu do Kaplicy Mariackiej, umieszczono jego epitafium z herbem. Pamiątki po nim, odnajdywane na terenie Niemiec, od 2011 przekazuje do [[MUZEUM ARCHIDIECEZJI W OLIWIE | Muzeum Archidiecezji w Oliwie]] stowarzyszenia katolików gdańskich [[ADALBERTUS-WERK | Adalbertus-Werk]]. {{author: MA}} {{author: JANSZ}} [[Category: Encyklopedia]] [[Category: Ludzie]] | ||
Wersja z 19:55, 2 sty 2023
CARL MARIA SPLETT (17 I 1898 Sopot – 5 III 1964 Düsseldorf), biskup gdański ( diecezja gdańska). Syn nauczyciela i rektora powszechnej szkoły katolickiej w Sopocie, członka Zgromadzenia Konstytucyjnego II Wolnego Miasta Gdańsk (WMG) i wiceprzewodniczącego gdańskiego Volkstagu, Franza Spletta (1868–1926). Miał młodszego brata Aloisa, z którym wstąpił do biskupiego konwiktu w Chojnicach. Z powodu choroby Aloisa, obaj przenieśli się do szkoły leżącej bliżej rodzinnego Sopotu, do Wejherowa, a od 1914 kontynuowali naukę w Gdańsku, w Gimnazjum Królewskim.
Jesienią 1917 wstąpił do seminarium duchownego w Pelplinie, gdzie między innymi uczył się języka polskiego i gdzie 10 VII 1921 otrzymał święcenia kapłańskie z rąk biskupa chełmińskiego (z siedziba w Pelplinie) Augustinusa Rosentretera. Po mszy prymicyjnej w rodzinnej parafii jesienią 1921 wyjechał do Rzymu, na uniwersytecie Gregoriana studiował kanonistykę. Wśród kolegów ze studiów miał Alberta Stohra, późniejszego biskupa Moguncji (Mainz) i Andresa Rohrachera, późniejszego arcybiskupa Salzburga. W 1923 otrzymał doktorat z prawa kanonicznego. Kontynuował studia z teologii moralnej na Gregorianie i prawa rzymskiego na uniwersytecie Apollinare, a także praktykę w papieskim trybunale, Sacra Romana Rota.
Od 1924 wikariusz w kilku gdańskich parafiach św. Brygidy i św. Mikołaja oraz w Pręgowie. Od 1 IV 1935 administrator parafii katedralnej w Oliwie, między innymi zlecił odrestaurowanie słynnych organów w kościele Trójcy Świętej. W październiku 1936 przejął dodatkowo pieczę duszpasterską nad kaplicą św. Piotra w Jelitkowie. Po ustąpieniu w 1938 ze stanowiska biskupa Eduarda O’Rourke i odrzuceniu przez Stolicę Apostolską (pod naciskiem władz w Berlinie) nominacji kanonika chełmińskiego Franza Sawickiego, 13 VI 1938 mianowany biskupem gdańskim, co wiązało się z utworzeniem w II WMG także polskich parafii personalnych. Sakrę biskupią przyjął 24 VIII 1938 w kościele Trójcy Świętej, konsekracji dokonali biskup Moguncji ks. Albert Stohr, biskup warmiński Maximilian Kaller i biskup sufragan diecezji chełmińskiej Konstanty Dominik.
Pozytywnie odniósł się do przyłączenia II WMG do III Rzeszy, 4 IX 1939 w liście pasterskim nawoływał wiernych do świętowania powrotu Gdańska do Niemiec, 6 IX 1939 zawiesił w diecezji polskie nabożeństwa. 29 XI 1939 mianowany został przez papieża Piusa XII tymczasowym administratorem diecezji chełmińskiej (był nim do sierpnia 1945). W 1940 podjął próby rozszerzenia swojej jurysdykcji na parafie należące do diecezji gnieźnieńskiej, płockiej i włocławskiej, wchodzące w skład Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Na wymaganą przez Stolicę Apostolską zgodę ordynariuszy tych diecezji otrzymał tylko przyzwolenie biskupa płockiego Antoniego Nowowiejskiego. Pod naciskiem władz hitlerowskich wydał w kwietniu i maju 1940 zakaz posługiwania się językiem polskim w kościele, w tym podczas spowiedzi.
Aresztowany po wkroczeniu wojsk radzieckich 25 III 1945, zwolniony 10 maja, przystąpił w diecezjach gdańskiej i chełmińskiej do obsadzania parafii napływającymi księżmi polskimi. W lipcu złożył deklarację wierności państwu i narodowi polskiemu, odrzuconą przez Komisję Weryfikacyjno-Rehabilitacyjną. Ponownie aresztowany 9 VIII 1945. W pokazowym procesie rozpoczętym 28 I 1946 Specjalny Sąd Karny w Gdańsku, pod przewodnictwem sędziego dr Józefa Tarczewskiego (z ławnikami: Józefem Iżyckim i Józefem Lewińskim), 1 lutego skazał go na osiem lat więzienia (od 9 VIII 1945 do 9 VIII 1953), pozbawienie praw publicznych na pięć lat i konfiskatę mienia. Za okoliczność łagodząca uznano pomoc, jaką udzielał ukrywającym się niektórym księżom i ich rodzinom. Osadzony początkowo w więzieniu we Wronkach, po odbyciu kary 9 VIII 1953 internowany, bez wyroku prosto z więzienia odwieziony i osadzony w klasztorze w Starym Borku pod Rzeszowem (gmina Tyczyn), od grudnia – w klasztorze bernardynów w Dukli koło Krosna. Zwolniony 17 XII 1956 po osobistym wstawiennictwie Prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego, 28 tego miesiąca wyjechał do Republiki Federalnej Niemiec, osiadł w Düsseldorfie.
1 III 1957 na osobistej audiencji w Watykanie przyjął go papież Pius XII, dzięki czemu mógł działać jako duszpasterz w środowisku byłych gdańszczan w Niemczech; jego współpracownikiem był ich kapelan, prałat Richard Stachnik. Zachował do śmierci tytuł biskupa gdańskiego.
W 2010, na południowej ścianie nawy głównej kościół (archikatedry) Trójcy Świętej, przy wejściu do Kaplicy Mariackiej, umieszczono jego epitafium z herbem. Pamiątki po nim, odnajdywane na terenie Niemiec, od 2011 przekazuje do Muzeum Archidiecezji w Oliwie stowarzyszenia katolików gdańskich Adalbertus-Werk.
