ORGANIZACJA WOJSKOWA POMORZA (1918–1920)

Wersja z 03:59, 4 mar 2013

ORGANIZACJA WOJSKOWA POMORZA (1918–1920). W momencie wybuchu rewolucji listopadowej 1918 w Niemczech w społeczeństwie pol. Prus Zach. pojawiła się tendencja do natychmiastowej rozprawy z zaborcą. Bezpośrednie przygotowanie do walki zbrojnej prowadzono za pośrednictwem legalnie działających organizacji, takich jak Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, Towarzystwa Wojackie „Jedność” i Straż Ludową, podporządkowaną q Podkomisariatowi Naczelnej Rady Ludowej w Gd. W końcu 1918 ukształtowała się na ich bazie Organizacja Wojskowa Pomorza, pod protektoratem komisarza q Stefana Łaszewskiego, działająca w łączności z ośrodkiem dowodzenia w Poznaniu. Kierownikiem OWP został q Franciszek Kręcki, jego zast. dr Józef Wybicki. Dowództwo OWP mieściło się w biurze Wydz. Straży Ludowych Podkomisariatu, którego kier. był Leon Czarliński. Teren Pomorza podzielono na 4 okręgi OWP, skupiające w swoich ośrodkach lokalnych od kilkuset do kilku tysięcy członków, których liczba w całości szacowana jest na 10 tys. (Niemcy szacowali na 50 tys.). Zwolennicy OWP liczyli na przybycie do Gd. z Francji armii gen. Józefa Hallera i przy jej pomocy wyzwolenie spod władzy prus. Komisariat Naczelnej Rady Ludowej, znając realia polit. i milit. na Pomorzu, w momencie wybuchu powstania wielkopolskiego, w końcu grudnia 1918 wypowiedział się za ograniczeniem powstania do terenów Wielkopolski, przyczyniając się do wydania 3 i 1919 przez mjr. Stanisława Taczaka, głównodowodzącego wojskami powstańczymi, rozkazu o zaniechaniu walki zbrojnej na Pomorzu. OWP, podporządkowując się z trudem rozkazowi, zajęła się akcją przerzucania ochotników do armii powstańczej i wszelkiej pomocy (broń, wywiad, podatek nar.) dla powstania w Wielkopolsce. Duże zasługi na tym polu położył Edmund Jonas – prezes Rady Żołnierzy Polaków oraz czł. Wydz. Wykonawczego niem. Rady Robotniczo-Żołnierskiej w Gd. W niektórych ośrodkach Pomorza doszło do starć z żołnierzami niem., zwł. z oddziałami Grenzschutzu, które przeszły do legendy jako lokalne powstania, podobnie jak partyzantka w Borach Tucholskich. Z ochotników pomorskich w wielkopolskiej armii powstańczej utworzono specjalne formacje wojsk., m.in. pułki toruński, grudziądzki, starogardzki i kaszubski, wchodzące w skład dywizji strzelców pomorskich. Struktury organizacyjne OWP przetrwały do chwili przejęcia Pomorza przez WP. Jej wielu działaczy uhonorowano Odznaką Frontu Pomorskiego i Krzyżem OWP z wizerunkiem Gryfa. JMB