LUA AUGUST LUDWIG, literat, redaktor

Wersja z 14:49, 23 lis 2022

AUGUST LUDWIG LUA (31 VII 1819 Groß Neuendorf, Märkisch-Oderland – 28 IX 1876 Berlin), literat, redaktor. Syn chałupnika utrzymującego rodzinę z rzeźnictwa. W latach 1839–1842 uczeń w seminarium nauczycielskim w Berlinie, zaliczano go do najzdolniejszych wychowanków dyrektora seminarium Adolfa Diesterwega (1790–1866), propagatora idei szkoły świeckiej. Kilka lat pracował jako nauczyciel, następnie poświęcił się twórczości literackiej i działalności redaktorskiej. Pisał wiersze (Gedichte, 1841, Gedichte für die Kindheit und Jugend, 1845), sztuki teatralne (tragedie Lorenzo (1845) i Der Bürgerssohn von Valencia (1854), farsę Ein Heiratsgesuch (1847), komedię Der Emmisär (1851), opowiadania (Der Dorfgelehrte (1853), Der Gerichtsdiener (1855), Kanzel und Katheder (1858)), teksty o tematyce historycznej (Zur Geschichte der spanischen Städte-Revolution in der ersten Hälfte des XVI. Jahrhunderts (1858)), oraz o dziełach malarskich (Kritische Skizzen über Werke der permanenten Gemäldeausstellung im Saale der Börsen-Arkaden 1857 (1858)), opracował śpiewnik dla szkół i kółek śpiewaczych (Sängergruß. Lieder verschiedenen Inhalts mit ächten deutschen Volksweisen … für den … Gesang in Schulen, wie auch in kleinern Sängerkreisen… (1844)), wspólnie z J.A. Kleinem wydał trzy zeszyty czasopisma literackiego Der Lesegarten. Eine deutsche Bibliothek für Kunst, Wissenschaft, Literatur und bildende Unterhaltung in der Familie (1855).

W Gdańsku od 1859. Do stycznia 1866 pełnił funkcję redaktora gazety „Danziger Dampfboot”. Swoje utwory publikował w prasie: opowiadania Der seltsame Gast i Die Diener der Gerechtigkeit w „Danziger Dampfboot” (1859), sonet Lenzesklänge w „Neue Wogen der Zeit” ( „Danziger Allgemeine Zeitung”) (1864), wiersz Ermutigung w „Danziger Zeitung” (1872). Z jego inicjatywy trzechsetną rocznicę urodzin Williama Shakespeare’a uczczono wieczorem muzyczno-teatralnym, który odbył się 23 IV 1864 w gospodzie Zum Weinberg przy Weinbergstraße (ul. Zakopiańska). Program wieczoru wypełnili: aktor Teatru Miejskiego Schönleiter (imię nieustalone), anonimowi aktorzy amatorzy, pianista Friedrich Wilhelm Barthel, chór męski pod dyrekcją Juliusa Wilhelma Frühlinga, orkiestra 5. (4. Wschodniopruskiego) Pułku Grenadierów imienia Króla Fryderyka I (4. Ostpreußisches Grenadier-Regiment König Friedrich I. Nr. 5) pod dyrekcją Ernsta Wintera. 19 XII 1865 w Friedrich-Wilhelm-Schützenhaus zorganizował koncert wokalny, na którym śpiewacy Teatru Miejskiego wykonali pieśni napisane do jego tekstów przez trzynastu kompozytorów, między innymi Louisa Spohra, Giacoma Meyerbeera, Ottona Nicolaia, Friedricha Wilhelma Markulla. Program koncertu uzupełnił jego wiersz Ode an Shakespeare, recytowany przez aktorkę Rosę Dibbern-Fischer, byłą dyrektor Teatru Miejskiego.

Wystawiano napisane przez niego sztuki sceniczne. 11 I 1863 w sali hotelu Zum Preußischen Hof członkowie Katholischer Gesellenverein (Stowarzyszenie Czeladników Katolickich) zagrali sztukę Joseph in Ägypten, opartą na opowieści biblijnej o Józefie i jego braciach. W 1868 wystawiono dwie sztuki teatralne: 16 kwietnia w Teatrze Miejskim tragedię Ein Schwur (pod tytułem Thomasine zagrano ją ponownie 14 II 1873), 31 sierpnia w Victoria-Theater Teatr Victoria komedię Der Emissär. Wygłaszał odczyty, między innymi 24 XI 1868 w sali Domu Towarzystwa Rzemieślniczego (Gewerbehaus) przy Heilige-Geist-Gasse 82 (ul. św. Ducha) mówił o filozofii i życiu praktycznym (Die Philosophie und das praktische Leben).

W 1865 własnym sumptem wydał czwarty zeszyt czasopisma literackiego Der Lesegarten, zawierający teksty prozatorskie Carla Rittera, Willibalda Alexisa, Augusta Boeckha, C.A. Micheleta oraz wiersz Die Adonisfeier Friedricha Förstera. W 1867 napisał szkic biograficzny Wilhelma Schumachera (Wilhelms Schumacher’s Leben und Wirken), jako przedmowa zamieszczony przez Karla Theodora Bertlinga w nowym wydaniu książki tego autora Zacharias Zappio, oder Liebe und Leben eines Danziger Bürgers. W 1872 ten sam księgarz wydał tragedię Thomasine. Nakładem Constantina Friedricha Ziemssena wydane zostały prace poświęcone Szekspirowi: w 1864 mowa okolicznościowa wygłoszona na wieczorze muzyczno-teatralnym z okazji trzechsetnej rocznicy urodzin angielskiego dramatopisarza (William Shakespeare. Eine Festrede, gehalten bei der volksthümlichen Feier des dreihundertjährigen Geburtstags des Dichters…), w 1866 – rozważania o Kupcu weneckim (Über Shakespeare’s „Kaufmann von Venedig“).

Zapewne jemu należy przypisać autorstwo wspomnienia pośmiertnego o Matthiasie Gotthilfie Löschinie (Dr. M. Gotthilf Löschin. Ein Lebensbild des Heimgegangenen), anonimowo wydanego przez Karl Th. Bertlinga w 1868 (na sporządzonej przed 1945 rękopiśmiennie karcie katalogowej tej pozycji, zachowanej w PAN Bibliotece Gdańskiej, widnieje w nawiasie kwadratowym uwaga: von M. Lua).

Od około 1869 pracował w Elblągu jako redaktor gazet „Elbinger Zeitung“ i „Altpreußische Zeitung“. W 1872 zamieszkał w Berlinie; utrzymywał się z pisarstwa, w 1874 otrzymał zapomogę pieniężną z Deutsche Schillerstiftung (Niemiecka Fundacja im. Schillera). Sporadycznie wygłaszał odczyty, między innymi w czerwcu 1876 roku w sali Hotel de Rome przy Behrenstraße 37 mówił o zależności natury od duchowości (Der Zusammenhang der Natur mit der Geisteswelt).

Krótko przed ślubem z nieznaną z imienia i nazwiska kobietą doznał udaru mózgu; zmarł w szpitalu św. Jadwigi (St. Hedwig-Krankenhaus). Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Berlina – Dorotheenstadt (Dorotheenstädtischer Friedhof). JMM

Bibliografia:
„Danziger Zeitung“ 1865 nr 3374, s. 4, nr 3380, s. 3; 1866 nr 3602, s. 2; 1868 nr 4782, s. 4, nr 4798, s. 2, nr 4926, s. 2, nr 5022, s. 4, nr 5158, s. 4, nr 5174, s, 2; 1871 nr 6648, s. 2; 1872 nr 2632, s. 2; 1873 nr 7752, s. 4, nr 7755, s. 1.
„Danziger Dampfboot“ 1873 nr 39, s. 2; 1876 nr 231, s. 2, nr 233, s. 2.
„Neue Wogen der Zeit“ 1863 nr 3, s. 20, nr 5, s. 35; 1864 nr 50, s. 385; 1876 nr 91, s. 840, nr 118, s. 1092.
„Berliner musikalische Zeitung“ 1844 nr 6, s. 2.
„Heimat und Welt. Mittwochs-Unterhaltungsbeilage der Danziger Zeitung“ 1909 nr 14, s. 55.
Allgemeiner Wohnungs-Anzeiger von Danzig […] pro 1864/65, cz. I, s. 47.
Allgemeiner Wohnungs-Anzeiger von Danzig […] pro 1867/68, cz. I, s. 66.
Franz Brümmer, Lexikon der deutschen Dichter und Prosaisten vom Beginn des 19. Jahrhunderts bis zur Gegenwart, Bd. 4, Leipzig 1913, s.
Peter Oliver Loew, Das literarische Danzig 1793 bis 1945. Bausteine für eine lokale Kulturgeschichte (Danziger Beiträge zur Germanistik, Bd. 25), Frankfurt am Main 2009, s. 64–65.
Polska Akademia Nauk Biblioteka Gdańska (PAN BG), dzieła literackie Augusta Ludwiga Lua (kolejność według daty wydania):
Bildende Kunst in Hamburg, Hamburg 1858. H. 1, 1. Kritische Skizzen über Werke der permanenten Gemäldeausstellung im Saale der Börsen-Arkaden 1857, Hamburg [1858], sygn. Ec 2887 8°.
William Shakespeare. Eine Festrede, gehalten bei der volksthümlichen Feier des dreihundertjährigen Geburtstag des Dichters im Saale des alten Weinbergs zu Schidlitz, Danzig 1864, sygn. Di 5922 8°.
Der Lesegarten. Eine deutsche Bibliothek für Kunst, Wissenschaft, Literatur und bildende Unterhaltung in der Familie. Jg. 2, Bd. 3. Selbstverlag, Danzig 1865, sygn. Dc 2530 8°.
Über Shakespeare’s „Kaufmann von Venedig“, Danzig 1866, sygn. Di 5515 8°.
Wilhelm Schumacher’s Leben und Wirken, Eine biographische Skizze, [przedmowa do] Wilhelm Schumacher, Zacharias Zappio, oder: Liebe und Leben eines Danziger Bürgers, Neue Ausgabe, Danzig 1867, sygn. I 151235.
Thomasine. Tragödie in fünf Acten, Danzig 1872, sygn. Df 18155 8°.