KINA

[[File:Waga osobowa przed kinem Leningrad, 1963.JPG|thumb|Waga osobowa przed kinem Leningrad, 1963]][[File:Kino Delfin w Oliwie, 1988.JPG|thumb|Kino Delfin w Oliwie, 1988]]'''KINA.''' Pierwsza projekcja ruchomych obrazów w Gd. odbyła się 20 X 1896 w q Teatrze Wilhelma przy Langgarten 31a (ul. Długie Ogrody). Pokazy organizowały ekipy objazdowe. W 1907 powstało w Gd. stałe kino, Passage-Theater. Przed 1914 powstawało kilka dalszych kin, których żywot z reguły był bardzo krótki, np. krótko działające od 1910 przy Holzmarkt (Targ Drzewny) kino Eden, czy Apollo przy Damm (ul. Grobla), Corso przy Langgasse (ul. Długa), Kinephon-Theater przy Brotbänkengasse (ul. Chlebnicka), nieokreślone z nazwy kino przy Jopengasse (ul. Piwna), Altstadttheater przy Häkergasse (ul. Straganiarska), Langfuhrer Kunst-Lichtspiele we Wrzeszczu. Niekiedy kina nosiły tę samą nazwę, jak Zentral-Lichtspiele na q Stogach i na q Siedlcach. Po 1918 nastąpił dalszy wzrost popularności kina, które pozyskiwało widzów z zamożnych grup społ. Jego właściwy rozwój miał miejsce w latach 30. XX w. W sezonie 1930/31 liczba widzów wynosiła 2 113 943, w 1934/35: 2 465 265. Pierwsza projekcja filmu dźwiękowego, Dzika orchidea, miała miejsce 24 XI 1930 w kinie Rathaus. W większości kin przestawiono się na projekcję filmów dźwiękowych; 1934 w 3/4 gd. kin wyświetlano już filmy dźwiękowe. Repertuar gd. kin nie różnił się od programu kin w miastach niem. Od 1933 gd. kina były wykorzystywane także do propagowania nazistowskich idei. Dotyczyło to i kronik filmowych oraz filmów dokumentalnych. {{author: MA  }}<br /><br /> Tabela: Najważniejsze kina w Gdańsku do 1945<br /><br />  W wyniku działań wojennych 1945 zniszczeniu uległa większość gd. kin. Pierwszy seans po II w. świat. odbył się 6 VII 1945 w kinie Delfin (przedwojenne Roxy). Lokalne władze upaństwowionej kinematografii podjęły starania o odbudowanie kinowej infrastruktury, przejmując i adaptując na potrzeby kin pomieszczenia pierwotnie o innym przeznaczeniu. W listopadzie 1945 uruchomiono kino Światowid (istniało do 1949) w adaptowanej sali dawnego  q Gimnazjum Polskiego przy ul. Augustyńskiego 1; w lipcu 1946 w dawnej sali paraf. kośc. ewang. przy ul. Jaśkowa Dolina 44 otwarto kino Bajka (spór o lokal z wcześniejszym administratorem, Kościołem prawosławnym, zakończono 1966). W marcu 1947 uruchomiono przy ul. Szymanowskiego 12/16 kino Capitol (nast. Zetempowiec, Znicz) w sali byłego ewang. q kośc. św. Pawła. W maju 1947 uruchomiono kino Syrena w Nowym Porcie, zastąpione 1 V 1953 przez kino 1 Maja. W sierpniu 1950 otworzyło swoje podwoje kino Przyjaźń, zlokalizowane w świetlicy WZ TPPR we Wrzeszczu, ul. Sobótki 13 (od 1957 przy ul. Długiej 39/40). W pierwszej poł. 1953 funkcjonowały w Gd. zaledwie 4 stałe kina. 1 XI 1953 uruchomiono największe na Wybrzeżu (ok. 1200 miejsc) kino Leningrad (od 1993 Neptun), odbudowane w miejscu dawnego kina Tobis-Palast przy ul. Długiej 57. Nazwa kina została narzucona przez Komitet Wojewódzki PZPR w Gd., choć w plebiscycie prasowym  q „Głosu Wybrzeża” zwyciężyła nazwa Artus. W kinie Leningrad odbywały się najbardziej reprezentacyjne imprezy filmowe (regionalne premiery filmów związanych z Wybrzeżem Gd., spotkania z twórcami, od 1974 projekcje q Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych, słynne Konfrontacje i in.). 15 III 1955 na tej samej parceli uruchomiono kino Kameralne przeznaczone pocz. do prezentacji filmów krótkometrażowych, oświat. i bajek dla dzieci, ale w tej formule nie zaakceptowane przez widownię (1984 do 2 kin przy ul. Długiej 57 dodano niewielkie – 70 miejsc – kino Helikon). 20 X 1962 otwarto ostatnie zbudowane od podstaw kino państw. Kosmos na Oruni (ul. Jedności Robotniczej 115, ob. Trakt św. Wojciecha), choć planowano budowę dużego kina szerokotaśmowego Zodiak w Oliwie. Sieć gd. kin podległych administracji państw. uzupełniona była przez cały okres PRL siecią kin pozapaństwowych (związkowych, społ. lub wojsk.). Liczbę kin, ich status, instytucję zarządzającą, pojemność, kategoryzację oraz czas działalności przedstawiono w tabeli. Najwięcej kin działało w 1. poł. lat 60. XX w.: 9 państw. (Leningrad, Kameralne, Bajka, Znicz, Delfin, 1 Maja, Kosmos, Jagienka, Zorza) oraz 11 pozapaństwowych (Drukarz, Żak, Przyjaźń, Zawisza, Tramwajarz, Motława, Wrzos, Włókniarz, Piast, Gedania, Panorama), uzupełnionych kinem Letnim na q stadionie MOSir przy ul. Traugutta (1958–62), pokazami w Domu Kultury na Oruni oraz w innych domach kultury (gł. za pomocą aparatury wąskotaśmowej 16 mm). Do końca PRL pojawiły się 4 nowe obiekty: Watra w Domu Harcerza (1971), Barkas w q Świbnie (kino istniało wcześniej, stało się „gdańskie” po włączeniu Świbna w granice adm. miasta 1973), Zaspa (1982) oraz Helikon (1984). Nie zapobiegło to stopniowemu zamykaniu kin, zwł. pozapaństwowych (1989 tych ostatnich było już tylko 5) oraz tech. degradacji wielu z nich, co było efektem powiększającego się globalnego deficytu kinematografii. W PRL kina podzielone były na kategorie (od tzw. zeroekranów aż do kategorii IV) wg warunków lokalowych i wyposażenia tech. kina. Wpływało to na obieg filmów (premierowymi były najczęściej Leningrad i Znicz), stan kopii (kina III i IV kat. prezentowały zniszczoną już kopię, zwykle jedną na całe Wybrzeże Gd.) oraz cenę biletów (w tych ostatnich najniższą). <br /><br /> Po 13 XI 1981 (do 18 I 1982) działalność wszystkich kin została zawieszona z powodu wprowadzenia q stanu wojennego. W dekadzie lat 90. XX w., wobec niekorzystnych dla rozwoju kin zmian strukturalnych (ekspansji indywidualnych kanałów odbioru filmów: magnetowidów, odtwarzaczy DVD oraz telewizji; spadku liczby widzów w kinach; zmian w społ. praktyce chodzenia do kina), przy jednoczesnej degradacji infrastruktury gd. kin, nastąpiło stopniowe zamykanie dotychczas istniejących obiektów. Najdłużej istniały Znicz, Zawisza (zamknięte 2002) oraz Bajka (2003). W kompleksie kin Neptun-Kameralne-Helikon (sprzedanym 2005 firmie Capital Park z przeznaczeniem na inwestycje pozakinowe) wciąż (lipiec 2011) odbywają się (choć warunkowo i z różną częstotliwością) projekcje filmowe. W grudniu 2000 doszło do ważnego wydarzenia w historii gd. kin: powstało pierwsze kino wielosalowe (Multikino, 10 sal, 2771 miejsc), 2003 otwarto Kinoplex (od 2007 Helios, 8 sal, 1712 miejsc) oraz Cinema City Krewetka (8 sal, 1871 miejsc). Od 1957 do dziś istnieje zasłużone dla rozwoju kultury filmowej kino studyjne Żak (do 1999 przy ul. Wały Jagiellońskie 1, od 2001 przy al. Grunwaldzkiej 195/197), przy którym działa najstarszy do dziś istniejący w Polsce DKF im. Zbyszka Cybulskiego (powstały 1956). Kino artyst. promowane było także od 1984 przez Gd. Centrum Kultury Filmowej (kino Kameralne i Helikon, od 1993 wraz z Neptunem jako Gd. Centrum Filmowe), organizatora wielu imprez z zakresu propagowania kultury filmowej (m.in. Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy o Filmie). O repertuarze kin gd. w PRL (państw. i pozapaństwowych) decydował centr. dystrybutor-monopolista. Repertuar był wypadkową niezmiennej przez cały okres PRL funkcji propagandowej kina oraz doraźnych, uzależnionych od okresu hist. aspektów społ. (zapotrzebowanie widowni) i ekon. (rentowność). Przez cały okres PRL na ekranach kin w nadmiarze prezentowano tzw. filmy zaangażowane, zwł. z krajów demokracji lud. i ZSRR, kosztem filmów zach. (artyst. i rozrywkowych). Odbiciem tej tendencji były cykliczne przeglądy filmowe organizowane w gd. kinach m.in. z okazji: Międzynarodowego  Święta Pracy (1 maja), rocznicy zakończenia II w. świat. (9 maja), święta Odrodzenia Polski (22 lipca), rocznicy wybuchu II w. świat. (1 września), rocznicy Wielkiej Rewolucji Październikowej (pierwsza dekada listopada) oraz innych pomniejszych (rocznica wyzwolenia Warszawy, dzień kobiet, urodziny Lenina, dzień Wojska Polskiego, dzień górnika i in.). Ideologiczna funkcja repertuaru stała w sprzeczności z wymogami ekon. (realizacji odgórnie narzuconego planu wykonania usług kinowych oraz rentowności kin, z roku na rok coraz mniejszej), co było szczególnie odczuwalne w okresie 1960–75, kiedy nadzór nad kinami gd. sprawowała Wojewódzka Rada Narodowa (odpowiedzialna także za remonty obiektów), a repertuar narzucany był centralnie, zgodnie z ideologicznymi wymogami. Dzięki pocz. niechęci władz PRL do traktowania sztuki filmowej w kategoriach rozrywki, po październiku 1956 (zwł. w latach 60. i częściowo latach 70. XX w.) Polska (a w konsekwencji także i Gd.) miała jeden z najambitniejszych repertuarów filmowych w Europie. Filmy, które nie zostały dopuszczone na ekrany do szerokiej dystrybucji, prezentowane były podczas niezwykle popularnego przeglądu Konfrontacje (w Gd. gł. w kinie Leningrad, 1974–93). Lokalną specyfikę repertuaru gd. kin wyznaczały uroczyste premiery filmów związanych z Gd. i Wybrzeżem Gd. (q Gdańsk w filmie po 1945) oraz imprezy promujące kino pol. (FPFF, przeglądy: „Polskie debiuty filmowe”, „Młode kino polskie”). Repertuar gd. kin został mocno skomercjalizowany w latach 80. XX w. (ekspansja tzw. Kina Nowej Przygody), kiedy rentowność stała się najważniejszym priorytetem ich działalności. Po transformacji ustrojowej, wobec dominacji multipleksów, problemem stał się dostęp widzów do kina artyst. (obecnego w kinie Żak oraz w GCF), choć liczba sal w multipleksach skłania ich właścicieli do dywersyfikacji repertuaru. {{author:MA}}, {{author:KRK}}  <br /><br />Tabela: Lista kin gdańskich po 1945